ΠΡΟΤΑΣΗ...ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ!

  Επιμέλεια: Ελένη Σοφού

«…ήτανε λέει καθισμένος στο κελί του την τελευταία νύχτα πριν τον εκτελέσουν και συλλογιόταν: Τον κυνηγούσαν, από παντού τον κυνηγούσαν. Ακόμη και τα φαντάσματα. Αχ, αυτή η καλιαρντοσύνη της εποχής! Η γειτονιά του τον απόπαιρνε. Οι φίλοι του τον έριχναν. Ο κόσμος τον κουσέλευε. Οι χασικλήδες τον χρησιμοποιούσαν. Οι μπάτσοι τον παρακολουθούσαν. Η ψυχή του τον έτρωγε.Το φονικό του πατέρα του τον βασάνιζε, η φτώχεια τον κατέτρεχε, η ορφάνια τον τυραννούσε... Τον πατέρα μου τον έσφαξαν μπροστά μου. Κάποιος καπετάν Λεωνίδας. Δεν θέλω να θυμάμαι. Από τότε φοβάμαι το αίμα και μια σταγόνα να δω, αναγουλιάζω και φεύγω. Τι θα μου κάνουν; Πώς θ’ αντικρύσω το δικό μου αίμα να τρέχει σαν ποτάμι; Ή μήπως εκείνη την ώρα δεν καταλαβαίνεις τίποτα; Μπαμ και κάτω; Η ώρα είναι τέσσερις. Σε δυο ώρες…»

Το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη με τίτλο «Ο γύρος του θανάτου» από τις εκδόσεις Άγρα (2010), είναι ένα δυναμικό δραματικό μυθιστόρημα αφιερωμένο στην πολυτάραχη ζωή του Αριστείδη Παγκρατίδη (1940-1968), ο οποίος συνελήφθη και εκτελέστηκε ως ο Δράκος του Σέιχ Σου. Είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο που καταφέρνει να ρίξει ένα διαφορετικό φως σ’ ένα γεγονός της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας. Ένα γεγονός που συντάραξε τον μικρόκοσμο της Θεσσαλονίκης στο τέλος της δεκαετίας του ’50. Πρόκειται για τη στοχοποίηση και την άδικη, όπως αποδείχτηκε, καταδίκη του 28χρονου Αριστείδη Παγκρατίδη, για ειδεχθή κατά συρροή εγκλήματα με θύματα νεαρές κοπέλες. Το βιβλίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (2011). Στο Θέατρο Πορεία το 2022 παρουσιάστηκε η βραβευμένη παράσταση, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Παπαγεωργίου, «Αρίστος», βασισμένη στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα.

Ο συγγραφέας στο πρώτο κεφάλαιο πέρα από τα πραγματικά ρεπορτάζ που σχετίζονται με την εκτέλεση του περιβόητου «Δράκου του Σέιχ Σου» τον Φεβρουάριο του 1968 και το αυθεντικό κείμενο που έγραψε ο ίδιος ο κατηγορούμενος, εκθέτοντας τη ζωή του, με μία έξυπνη αφηγηματική επιλογή δίνει φωνή σε εννέα μυθιστορηματικά πρόσωπα που γνώρισαν τον Αρίστο. Οι εννιά τελείως διαφορετικοί άνθρωποι που σκόνταψαν πάνω στη ζωή του, μεταξύ άλλων, ένας φίλος από την Τούμπα, ένας αχθοφόρος του λιμανιού, ένας χωροφύλακας δημοκρατικών φρονημάτων, το αφεντικό του στο λούνα παρκ, μια παραδουλεύτρα, και μια τραβεστί έχουν δει μια πλευρά ο καθένας, της πολυτάραχης και ουσιαστικά στερημένης ζωής του πρωταγωνιστή. Κάθε αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και αποτελεί ένα κεφάλαιο. Έχει εξομολογητικό τόνο και το ιδιαίτερο ύφος του ομιλητή. Ο συγγραφέας αλλάζει και προσαρμόζει τη γλώσσα ανάλογα. Από την καθαρεύουσα στη λαϊκή βορειοελλαδίτικη ντοπιολαλιά και στα καλιαρντά (μια αργκό, ένας κώδικας επικοινωνίας μεταξύ των ομοφυλόφιλων, που πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1940). Μέσα από τις χειμαρρώδεις, συγκλονιστικές, ωμές εξομολογήσεις τους, ανάλογα με τα βιώματα και τον ρόλο τους στην κοινωνία συνθέτουν το προφίλ και φωτίζουν σκοτεινές πτυχές της τραγικής προσωπικότητας του νεαρού πρωταγωνιστή. Κάθε ήρωας του βιβλίου μεταφέρει από την δική του οπτική το ποιος ήταν ο Αρίστος, ο πραγματικός Αρίστος και όχι αυτός των εφημερίδων και των κουτσομπολιών της εποχής. Ο Αρίστος της ορφάνιας, της φτώχειας, ο στερημένος, ο φοβισμένος, ο ευαίσθητος, ο διαβολάκος, ο «Γουρούνα» έτσι τον αποκαλούσαν γιατί η πείνα του ήταν τόσο μεγάλη, που ανακάτευε τα σκουπίδια. Αυτή η ανελέητη πείνα τον οδήγησε στο πεζοδρόμιο και στις μικροκλοπές. Ο τρόπος που χειρίζεται ο συγγραφέας τις σπαρακτικές εξομολογήσεις των κοντινών του ανθρώπων, με αποκορύφωμα τα δάκρυα της μητέρας του, είναι τόσο αριστοτεχνικός λες και συντελείται η εκτέλεση του εκ νέου. Πέρα όμως από την ενδιαφέρουσα ατομική περίπτωση, παρακολουθούμε το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα που διαμορφώθηκε στη Θεσσαλονίκη μετά την κατοχή και τον εμφύλιο μέσα από τη ματιά διαφορετικών ατόμων, κατά κύριο λόγο περιθωριακών. Μέσα από μια συγκλονιστική αφήγηση μας πλημμυρίζουν εικόνες από τις συνοικίες της Θεσσαλονίκης της δεκαετίας του ‘50 και του ‘60. Από τις αλάνες στις σκοτεινές πλευρές του λιμανιού. Από τα υπαίθρια πανηγύρια στα μπουζουξίδικα και τα καταγώγια. Από την Ασφάλεια στις πορείες και από τους χωροφύλακες στους διαδηλωτές. Να σημειωθεί ότι ο Παγκρατίδης, συνελήφθη την ίδια χρονιά που δολοφονήθηκε ο Γρηγόρης Λαμπράκης και εκτελέστηκε 5 χρόνια μετά, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που το παρακράτος έλυνε και έδενε.

Ελεγειακό και ποιητικό μέσα στην αγριάδα του το βιβλίο του Κοροβίνη είναι ένας θρήνος για μια πόλη και για μια εποχή ελάχιστα αθώα, αρκετά αφελή και πολύ αποκρουστική. Ο Αριστείδης Παγκρατίδης, "ο Δράκος του Σέιχ Σού", παίρνει επάνω του όλες τις αμαρτίες μιας πόλης, αλλά και μιας ολόκληρης εποχής. «Θαρρείς και πήρε κάτι απ’ τη δουλειά του, ναι, από κει πήρε, αυτόν τον κυνηγούσε η ζωή. Στο γύρο του θανάτου δεν δούλευε; Ε, αυτό ήτανε η ζωή του. Ο γύρος του θανάτου ήτανε…»

16 Φεβρουαρίου 1968, ημέρα Παρασκευή, ώρα 7.06πμ στο βορειοανατολικό μέρος του Σέιχ Σου «Μανούλα μου γλυκιά είμαι αθώος, αθώος, αθώος…». Ένα σώμα λύγισε, έπεσε ανάσκελα. Ο Αριστείδης Παγκρατίδης πέφτει νεκρός και πλάι του ψυχορραγεί η Δικαιοσύνη….

Καλό διάβασμα!

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Θωμάς Κοροβίνης γεννήθηκε στη Νέα Μηχανιώνα το 1953. Είναι φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση, έζησε για οχτώ χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. Εδώ και χρόνια ερευνά πτυχές του ελληνικού και του τουρκικού λαϊκού πολιτισμού, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Συνεργάζεται με διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Έγραψε τα βιβλία: Τουρκικές παροιμίες, Κανάλ ντ' Αμούρ, Τα πρόσωπα της Σωτηρίας Μπέλλου, Φαχισέ Τσίκα, Σκανδαλιστικές και βωμολοχικές ελληνικές παροιμίες, Κωνσταντινούπολη - Λογοτεχνική ανθολογία: Τούρκοι ποιητές υμνούν την Κωνσταντινούπολη, Ο Μάρκος στο χαρέμι, κ.ά.. Είναι συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής λαϊκών τραγουδιών, όπως: Από έβενο κι αχάτη, Φουζουλή: Λεϊλά και Μετζνούν, Τακίμια, Το κελί. Συχνά παρουσιάζει συναυλίες με το δικό του ρεπερτόριο ή με θέματα του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού.