Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΩΝ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΠΕΡΑΧΩΡΑΣ!

 Μνημείο πίστης, ιστορίας και αγώνων

Ο Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών Περαχώρας

 Γράφει ο Δάσκαλος, Ιστορικός και Συγγραφέας Νικόλαος Γεωργίου

Στο πλάτωμα του ενός από τους δύο λόφους - γύρω από τους οποίους αναπτύχθηκε σε αλλοτινές εποχές ο αρχικός οικισμός της Περαχώρας - υψωνόταν περήφανος ο ιστορικός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, που για περισσότερο από δύο αιώνες υπήρξε σημείο αναφοράς όχι μόνο για τη θρησκευτική ζωή της περιοχής, αλλά και για την τοπική της ιστορία. Χώρος ιερός και ιστορικά ανεκτίμητος, θρησκευτικό μνημείο - τοπόσημο συνδεδεμένο με ανθρώπους και γεγονότα που σημάδεψαν τον τόπο. Η ιστορία του δεν είναι μόνο εκκλησιαστική· είναι άρρηκτα δεμένη με τους αγώνες, την πίστη και τη συλλογική ταυτότητα των Περαχωριτών.

Η αρχιτεκτονική και η εσωτερική του ατμόσφαιρα

Ο ναός ανεγέρθηκε περίπου στα μέσα του 18ου αιώνα και αποτελούσε τρίκλιτη, θολωτή, κεραμοσκεπή βασιλική. Ο νότιος τοίχος του υποστηριζόταν από δύο αντηρίδες, ενώ βορειοδυτικά δέσποζε ψηλό καμπαναριό. Ο κυρίως ναός είχε διαστάσεις 15x8,75 μέτρα, ενώ το Ιερό Βήμα εκτεινόταν σε 9,5x3,25 μέτρα.

Το εσωτερικό του ήταν ευρύχωρο και εδράζετο σε δύο σειρές πεσσών - ισχυρών τετράπλευρων στύλων, πέντε σε κάθε πλευρά. Πάνω τους στηρίζονταν εγκάρσια τόξα, που με τη σειρά τους στήριζαν τους θόλους του κεντρικού και των πλάγιων κλιτών. Το τέμπλο, πάχους μισού μέτρου, ήταν λιθόκτιστο, με νεότερο ξύλινο επιστέγασμα.

Στον μεσαίο θόλο ένας μικρός φεγγίτης, στενός σαν πολεμίστρα, άφηνε να μπαίνει ελάχιστο φως στη σκοτεινή εκκλησία, ενώ οι χαμηλές αψίδες που χώριζαν τα κλίτη σε τρία μέρη, δεν επέτρεπαν τον πλούσιο φωτισμό από τα νεότερα παράθυρα του βόρειου και νότιου τοίχου να εισέλθει στο κεντρικό κλίτος του ναού. Έτσι, ένα μυστηριακό σκοτάδι απλωνόταν εκεί, που μαζί με τη μυρωδιά του λιβανιού, δημιουργούσε σε κάθε προσκυνητή που εισερχόταν στον ναό μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Είναι αξέχαστο, πραγματικά, στη μνήμη και στην ψυχή το ιερό δέος που ένιωθε κανείς, όταν βρισκόταν μόνος μέσα σε τούτη την όμορφη εκκλησιά με τις μεταβυζαντινές τοιχογραφίες και τις παλιές δεσποτικές εικόνες του τέμπλου.

Ο ζωγράφος Ανδρέας Αναγνώστου και οι τοιχογραφίες του 1767

Ο ναός ήταν ολόσωμα αγιογραφημένος, αν και στα νεότερα χρόνια ένα μεγάλο μέρος των ακραίων κλιτών είχε ασβεστωθεί. Αξιόλογης τέχνης τοιχογραφίες με παραστάσεις αγίων και σκηνών της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης κάλυπταν τους πεσσούς, τις παρειές των τόξων, τον θόλο του κεντρικού κλίτους και των παράπλευρων κλιτών καθώς και το Άγιο Βήμα. Ως εικονογράφος του ναού αναφερόταν σε διασωζόμενη επιγραφή ο Ανδρέας Αναγνώστου, που ζωγράφισε το μεσαίο κλίτος του κατά το έτος 1767 και πέθανε πάνω που αποτελείωνε την εργασία του. Η επιγραφή βρισκόταν δεξιά της εισόδου, στην ανατολική παρειά του τόξου, και μαρτυρούσε ότι το έργο χρηματοδοτήθηκε από ιερείς της Περαχώρας, την εποχή που Μητροπολίτης Κορίνθου ήταν ο Μακάριος. (Πρόκειται, ασφαλώς, για τον Μακάριο Νοταρά, λόγιο, συγγραφέα και Άγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, γόνο της βυζαντινής οικογένειας των Τρικάλων, που διαφέντευε την Κορινθία στα χρόνια της Τουρκοκρατίας).

Ο ναός στην Επανάσταση του 1821

Ο ιστορικός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Περαχώρας υπήρξε τόπος προσευχής αλλά και χώρος λήψης σημαντικών ιστορικών εθνικών αποφάσεων, σπουδαίων Αγωνιστών κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, αλλά και μετά από αυτήν.

Στις 15 Μαρτίου 1821 η Περαχώρα και τα άλλα Δερβενοχώρια των Γερανείων Ορέων και του Κιθαιρώνα πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση της Κορινθίας και στις 24 Μαρτίου 1821, παραμονή του Ευαγγελισμού, σε μια επιβλητική και συγκινητική συγκέντρωση των επαναστατών στον ναό των Αγίων Ταξιαρχών, τελέστηκε θεία λειτουργία για να ευλογηθούν τα όπλα των Αγωνιστών. Στην Περαχώρα είχε στρατοπεδεύσει το ένοπλο σώμα των Δερβενοχωριτών και είχαν αφιχθεί στο κεφαλοχώρι οπλαρχηγοί της Αίγινας, της Κούλουρης, του Πόρου, της Ύδρας, της Σολυγείας και του Φενεού, έτοιμοι όλοι να ξεκινήσουν τον υπέρτατο Αγώνα της Ελευθερίας και να ξεχυθούν προς την Κόρινθο για την κατάληψη του Ακροκορίνθου.

Στον ναό έλαβαν χώρα λίγα χρόνια αργότερα - μετά την Απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Οθωμανούς και την επίτευξη της Εθνικής Ανεξαρτησίας -  οι συνεδριάσεις της αντι-συνέλευσης / αντικαποδιστριακής (Δ΄ κατ’ επανάληψιν Εθνική Συνέλευσις 1831-1832), της Κυβέρνησης των Συνταγματικών, που έδρευε στην Περαχώρα (Ιωάννη Κωλέττη, Ανδρέα Ζαΐμη, Γεώργιου Κουντουριώτη) και των λοιπών αντικυβερνητικών πληρεξουσίων.

Πολύτιμα κειμήλια και χαμένες παρακαταθήκες

Κατά την παράδοση των Περαχωριτών, οι Αγωνιστές είχαν αφιερώσει στον ναό τα όπλα τους, φορητές εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής και θρησκευτικής αξίας, καθώς και ιερά σκεύη, που φυλάσσονταν στο Ιερό του. Αναφέρεται μάλιστα ότι υπήρχε και λάβαρο, στο οποίο είχαν ορκιστεί οι ήρωες του ’21 - σύμβολο ιερής πίστης και ελευθερίας.

Η καταστροφή του 1981

Η τραγική νύχτα των φονικών και καταστροφικών σεισμών, με επίκεντρο τη θάλασσα των Αλκυονίδων Νήσων στις 24 Φεβρουαρίου 1981, σήμανε  το τέλος του ιστορικού ναού. Ολόκληρο το οικοδόμημα κατέρρευσε, αφήνοντας πίσω μόνο ερείπια και θλίψη. Από τα συντρίμμια του διασώθηκαν οι τέσσερις παλαιές δεσποτικές εικόνες του τέμπλου, πλήθος φορητών εικόνων που φυλάσσονται στο υπόγειο παρεκκλήσι του σύγχρονου ναού και αποτοιχισμένα αποσπάσματα τοιχογραφιών, που φυλάσσονται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μητροπόλεως Κορίνθου και στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας.

Ο ναός των Ταξιαρχών Περαχώρας συμπεριλαμβανόταν στον Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων Ελλάδος σύμφωνα με την ΥΑ 15904/24-11-1962 ΦΕΚ 473/Β/17-12-1962, αλλά μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1981 με την ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/ΒΙ/Φ31/25567/672/15-5-1981- ΦΕΚ 309/Β/29-51981, Περί αποχαρακτηρισμού των ερειπωθέντων μνημείων Ν. Κορινθίας, αποχαρακτηρίστηκε και εγκρίθηκε η κατεδάφισή του, γιατί κατέρρευσε κατά το μεγαλύτερο μέρος του και ό,τι απέμεινε κρίθηκε επικινδύνως ετοιμόρροπο.

Έτσι η Περαχώρα και η ευρύτερη περιοχή της έχασε για πάντα ένα πολύ σημαντικό μνημείο της ανεκτίμητης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, δείγμα αντιπροσωπευτικό της ένθερμης θρησκευτικότητας των Περαχωριτών, στολίδι ξεχωριστό και ιδιαίτερο της τοπικής ιστορίας της Περαχώρας.

Η ανοικοδόμηση και η συνέχεια

Η πίστη, ωστόσο, δεν χάθηκε μαζί με τις πέτρες του ναού. Ο εφοπλιστής Γεώργιος Παναγιώτου Λιβανός, καταγόμενος από τα Καρδάμυλα της Χίου, ανέλαβε με δική του δαπάνη την εκ θεμελίων ανοικοδόμηση του ναού στο ίδιο σημείο.

Ο νέος ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, με το υπόγειο παρεκκλήσιο, που τιμάται επ’ ονόματι της Α΄και της Β΄ Ευρέσεως της Τιμίας Κεφαλής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (αφιερωμένο στην ανάμνηση της φοβερής νύχτας των σεισμών), εγκαινιάστηκε και καθαγιάστηκε στις 8 Νοεμβρίου 1985 από τον μακαριστό Μητροπολίτη Κορίνθου κυρό Παντελεήμονα.

Ένα μνημείο που ζει στη μνήμη της Περαχώρας

Αν και τα παλιά θεμέλια και οι τοίχοι του ιστορικού ναού των Ταξιαρχών χάθηκαν, η μνήμη του παραμένει ζωντανή - ριζωμένη στις καρδιές όσων Περαχωριτών και Περαχωριτισσών μεγάλωσαν κάτω από τη σκιά του. Ναός που έθρεψε ψυχές, ευλόγησε όπλα και στάθηκε σιωπηλός μάρτυρας της ιστορίας.

Ο ιστορικός ναός των Ταξιαρχών δεν υπήρξε ένα θρησκευτικό κτίσμα που καταστράφηκε και σβήστηκε με τον χρόνο· είναι κομμάτι της ψυχής και της ταυτότητας της Περαχώρας. Ένα σύμβολο πίστης, ιστορίας και πολιτισμού που θυμίζει σε όλους και όλες μας πως κάθε πέτρα, κάθε εικόνα, κάθε θύμησή του, αποτελεί μαρτυρία της ζωής και της συνέχειας του γενέθλιου τόπου.

Πηγές φωτογραφικού υλικού

• Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας.
• "SAVAS E, KASAS, KORINTH UND UMLIEGENDE ANTIKE KULTURTATTEN".
• Αρχείο Θανάση Πρωτοπαππά.
• Βιβλίο «Λαογραφικά Σύμμεικτα Κορινθίας», του καθηγητή κ. Αριστείδη Ν. Δουλαβέρα.
• Εκκλησιαστικό Μουσείο της Μητρόπολης Κορίνθου.
• Προσωπικό αρχείο του συντάκτη του παρόντος Νικολάου Γεωργίου.