Η ΚΑΡΔΙΑ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ!

(Προηγούμενη δημοσίευση:http://www.pemptousia.gr/?p=411230)

Στον εγκέφαλο βρίσκεται μόνο η ενέργεια του νου, που ονομάζεται νοερά ενέργεια, και λειτουργεί ως διάνοια, ενώ ταυτόχρονα στην καρδιά του υγιούς πνευματικά ανθρώπου λειτουργεί ως νοερά προσευχή. Αποτελεί υπερφυσικό κέντρο γιατί εκεί σαν να κάθεται σε θρόνο, βρίσκεται η χάρις του Θεού, την οποία λαμβάνει κάθε άνθρωπος με το μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος.

Βέβαια εκτός από το Βάπτισμα και με το Χρίσμα και με όλα τα μυστήρια της Εκκλησίας, λαμβάνει κανείς τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία είναι δυνάμει και πρέπει να ενεργοποιηθεί. Όταν η χάρις ενεργοποιηθεί και μείνει ζωντανή μέσα στην καρδιά, μοιάζει η καρδιά με καθαρές πλάκες στις οποίες η ίδια η παρουσία της χάριτος γράφει πάνω τους νόμους του Αγίου Πνεύματος και από εκεί διαπερνά σε όλα τα μέλη του σώματος, γιατί η καρδιά ηγεμονεύει όλου του σώματος[3]. Είναι όμως παράλληλα η καρδιά και παραφυσικό κέντρο, γιατί από εκεί πηγάζουν και εκεί βρίσκονται όλα τα πάθη, οι πονηροί λογισμοί και οι επιθυμίες, όπως μαρτυρεί η Γραφή: «ἐκ γὰρ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι»[4].

Η καρδιά ως άυλη και νοερή είναι ακατάληπτη και μη διερευνήσιμη από τις αισθήσεις, και επομένως δεν μπορεί να δοθεί κάποιος ορισμός[5]. Με την λέξη εννοείται βέβαια το σαρκικό όργανο, το κέντρο της σωματικής ύπαρξης του ανθρώπου, αλλά κυρίως στα έργα των Πατέρων χρησιμοποιείται με την έννοια της πνευματικής καρδιάς, του κέντρου του πνευματικού οργανισμού[6], ο εσωτερικός άνθρωπος, ο χώρος στον οποίο μπορεί να συναντήσει τον Θεό.

Η ενέργεια του νου διαχέεται μέσω των αισθητηρίων στο περιβάλλον και προσλαμβάνει τα αισθητά, η προσκόλληση στα οποία αιχμαλωτίζει τον άνθρωπο και τον καθιστά πνευματικά ασθενή. Σκοπός του Ευαγγελίου και της χριστιανικής ζωής είναι να φέρει τον άνθρωπο στην κατάσταση που βρισκόταν πριν την πτώση, να τον θεραπεύσει με την επιστροφή του νου στην καρδιά, δηλαδή την επιστροφή της ενέργειας του νου στην ουσία του.

Στα πατερικά έργα γίνεται λόγος για την πνευματική τελείωση του ανθρώπου, το καθ’ ομοίωσιν. Στα πλαίσια αυτά της πνευματικής ζωής αναφέρονται τρία στάδια πνευματικής τελειώσεως: η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση. Η κάθαρση της καρδιάς είναι το βασικό ζητούμενο της πνευματικής ζωής, που όμως δεν έχει ηθικό χαρακτήρα και δεν πραγματοποιείται με τις ανθρώπινες δυνάμεις, αλλά είναι έργο του Αγίου Πνεύματος. Ο αγώνας που καλείται να κάνει ο άνθρωπος είναι να αποβάλλει τα πάθη και τις αμαρτίες, ώστε η καρδιά να καθαρθεί και να ενεργοποιηθούν όλα όσα έλαβε στο Βάπτισμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος θα γίνει απλά ενάρετος. Η αρχική κατάστασή του, η υγεία του, ήταν η αδιάλειπτη κοινωνία του με τον Θεό, επομένως αυτό που η Εκκλησία επιδιώκει είναι η αποκατάσταση αυτής της σχέσης.

Την καλλιέργεια των αρετών μπορεί να την επιτύχει κάποιος και χωρίς το Ευαγγέλιο, έξω από την Εκκλησία, με γνώμονα μόνο τη συνείδησή του. Η φύση του ανθρώπου είναι πλασμένη έτσι, ώστε μέχρι κάποιο σημείο να κάνει το καλό και να είναι ενάρετη και χωρίς τον Χριστό. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό για τον Χριστιανό. Αυτό που δίνει ο Χριστός δεν είναι απλά οι αρετές στον άνθρωπο, αλλά έναν άνθρωπο που έχει μέσα του ζωντανή τη χάρη του Αγίου Πνεύματος[7]. Ο ενάρετος άνθρωπος, που επιδίδεται μόνο σε σωματικούς κόπους παρομοιάζεται με ένα δέντρο που έχει μόνο φύλλα, χωρίς τον καρπό. Ο σωματικός κόπος και οι εξωτερικές αρετές είναι τα φύλλα, ενώ η φύλαξη του εσωτερικού ανθρώπου είναι ο καρπός του δέντρου. Σίγουρα μεγαλύτερη επιμέλεια δίνεται στον καρπό, αλλά και τα φύλλα είναι απαραίτητα για την προστασία και τον στολισμό των καρπών. Αυτό που βάζει τον άνθρωπο σε μία πορεία δεν είναι το αναμάρτητο ή το απαθές, αλλά η μετάνοια, η οποία είναι αυτή που καθαίρει την καρδιά. Προς αυτόν τον σκοπό ο Θεός έδωσε και τις εντολές σαν φάρμακο που καθαίρει την καρδιά. Όταν η καρδιά καθαρθεί, αρχίζει η πνευματική εργασία, δηλαδή η προσευχή, η μελέτη του λόγου του Θεού, η μετοχή στα μυστήρια. Αυτά είναι που οδηγούν στην εμπειρία, στη γνώση του Θεού και στη συνάντησή Του με τον άνθρωπο μέσα στην καρδιά.

Υποσημειώσεις:

[1]. ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ, Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο, ό.π., σελ. 178.

[2]. ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ, Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο, ό.π., σελ. 180.

[3]. ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΟΥ, Ὁμιλίες Πνευματικές, Ὁμιλία 15, 20, PG. 34, 589B.

[4]. Ματθ. 15, 19.

[5]. ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΟΥ, Εἰς τοὺς Ν΄ Λόγους τοῦ Ἁγίου Μακαρίου Παράφρασις Συμεῶν τοῦ Μεταφραστοῦ, πγ΄, Φιλοκαλία Γ΄, σελ. 204-205.

[6]. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ, Ὑπέρ των ἱερῶς ἡσυχαζόντων, Λόγος 1,2,3, ΕΠΕ 2, σελ. 126.

[7]. ΣΥΜΕΩΝ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Κεφάλαια Πρακτικὰ καὶ Θεολογικά, ογ΄, Φιλοκαλία Γ΄, σελ. 250.

(Συνεχίζεται)

Πηγή: https://www.pemptousia.gr