ΠΟΙΟΣ ΑΠΟΜΑΓΕΥΕΙ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΟΗΤΕΙΑ;

Γράφει ο Γιάννης Πανούσης //

Η ποίηση είναι ένα ιπτάμενο αλφαβητάριο

Η ποίηση είναι ο δρόμος των βυθών και των εκρήξεων

………………………………………………………………

Κωστής Τριανταφύλλου, Το ποίημα

1.Με τα κείμενά μου αυτά προφανώς δεν φιλοδοξώ να υποκαταστήσω τους έγκριτους φιλολόγους, τους καταξιωμένους ποιητές, τους δημιουργικούς κριτικούς και τους ενημερωμένους αναγνώστες

Απλώς συνεισφέρω στο σχετικό προβληματισμό, φωτίζοντας κάποιες πτυχές, στις οποίες η Πολιτισμική Εγκληματολογία δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον

2.Η Ποίηση δεν είναι γραμμική γιατί συνεχώς εξελίσσεται για να μένει ‘ζωντανή’[1], ώστε να μπορεί κάνει ένα αδιάκοπο δια-πλανητικό ταξίδι[2]

Είναι φωνή[3], γραφή[4], ελευθερία [5],’λαλούσα ζωγραφική’[Σιμωνίδης]

Είναι εικόνα[6], μύρο[7]και σε κάθε περίπτωση είναι ‘ζωή’[8]

3.Οι ποιητές της ιδεολογίας και η ιδεολογία των ποιητών, ο υπερευαίσθητος ποιητής[9], οι ποιητές-μνήμης/θύμησης/ανάμνησης[10], οι ψυχολακανιστές[11] επιχειρούν να δώσουν νόημα στην ποίηση[12] και ρόλο στον ποιητή[13]

Παραταύτα οι αντικομφορμιστές ποιητές της αμφισβήτησης[π.χ η γενιά του ‘70][14] ασχολούνται περισσότερο με το μυστικισμό της μοναχικότητας[15] και με τ’αδιέξοδα των ιδίων παρά με τη λύτρωση των πολλών[16], αναδεικνύοντας και πάλι το ερώτημα, αν η ευαισθησία του δημιουργού αφορά μόνον την προσωπική του ηθική[17] ή ενέχει γενικές αξίες[18]

Η δαιμονο-ποίηση των διαφωνούντων[19] ή η ‘εποποιία του Κακού’[20] δεν φαίνεται να αφορούν ‘πολλαπλούς κόσμους γραφής’[21], αλλά να επεκτείνονται σε εκτροπές της ποιητικής τέχνης, όπου οι νοσηρές φαντασιώσεις και οι λαβυρινθώδεις και σκοτεινά ερμητικές φράσεις,νοηματοδοτούν μία α-ποιητική μη-συμμετρία, μη-αρμονία, μία ακροβατική και πομπώδη επιτηδευμένη περι-γραφή της δυστοπίας[τους;]

4.Η αυταρέσκεια των ποιητών και “η εμπάθεια” των κριτικών συνιστούν ένα είδος ‘πολιτισμικής κρίσης’, όπου άπαντες συναντιώνται σε μία εικονική κατά-σταση την οποία προβάλλουν σαν πραγματική πραγματικότητα[22]

Δεν πιστεύω στη fake ποίηση ή στην αντιστασιακή queer ποίηση[23] γιατί η όποια ‘ηδονή της γραφής’[24] δεν μυθο-πλάθει αυτομάτως ένα ωραίο ποίημα[25]

Ακόμα κι αν η Ποίηση δεν οφείλει να ‘γεννάει ιδέες ή αρετές’[26], σίγουρα οφείλει να υπηρετεί την ειρήνη[27] και τις πανανθρώπινες αξίες

5.Αν δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι ποιητές[Κ.Καβάφης] κι αν ‘ο ποιητής στην αλάνα του κόσμου μοιάζει μ’ένα παιδί που έκανε σκασιαρχείο’[28],η επικοινωνία μεταξύ ποιητών και αναγνωστών δεν είναι ‘διάλογος αγαλμάτων’[29], αλληγοριών, μεταφορών και λεκτικών τεχνασμάτων, αλλά μία αμοιβαία ειλικρινής ενσυναίσθηση κοινών πεπρωμένων

6.Οι ποιητές οφείλουν να προσέχουν να μη χρησιμοποιούν ‘φτηνές λέξεις’, αλλά οι στίχοι τους να έχουν χρώματα, χωρίς η νεολεξία/μετα-λεξία να τους γίνεται βραχνάς, ώστε να εμφανίζονται ως μετανεωτερικοί λογοπλάστες. Το παιχνίδι των λέξεων και των εκδόσεων έχει ένα όριο αν[τ]οχής[30] γιατί ο Μεγάλος ποιητής δεν δια-κρίνεται επειδή παρουσιάζει ‘ένα σακί ποιήματα’[31], αλλά επειδή έχει αναδειχθεί ως ο γνησιότερος εκφραστής των αντιφάσεων του καιρού του[32]

Η συρραφή ακατ-ανόητων προτάσεων[33] με λέξεις που σκοτώνουν τη γοητεία του στίχου [34] δεν προσδίνουν τίποτα το αξιόλογο στο νόημα[35], ούτε χαρίζουν αίγλη στο δημιουργό

7.Ζούμε στην εποχή της τεχνοκρατίας[36] και του ιμαζινισμού[Ουμπέρτο Έκο]

Οι ποιητές δεν επιτρέπεταΙ ‘να τιτιβίζουν σαν ορτύκια’[37] εφήμερους στίχους διάψευσης κι απόγνωσης,να χρησιμοποιούν κρυφούς κώδικες για ειδικούς,να γίνονται διαμεσολαβητές-μύστες της ερμηνείας του αποκρυφισμού τους στο λαό

Οι ποιητές πρέπει να βρούν την Ευ-τοπική Πολιτεία τους, αφού προηγουμένως βγούν από την κάψουλα ενός μικρόκοσμου αυτοαναφορικότητας[38], εκεί όπου-χρόνια τώρα- έχουν σπαταλήσει το ταλέντό τους κυνηγώντας το ευπώλητον[39] και τη δόξα

Για να συμβεί όμως αυτό πρέπει να μελετούν τα πάντα:λογοτεχνία[40], κοινωνιολογία, ψυχολογία, φιλοσοφία και κυρίως να πάψουν να αισθάνονται ‘ανώτερα και ειδικά ευαίσθητα όντα’, που κακώς δεν τους ανα-γνωρίζουν και δεν τους τιμούν οι κοινοί θνητοί.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1]Γιάννης Αντιόχου, Η ζωντανή ποίηση, Βήμα Κυριακής 1/6/25-για διαφορική λειτουργία ποίησης βλ.Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Υψηλή ποίηση, λαϊκή ποίηση, Βήμα Κυριακής 18/5/25

[2]Νάσος Βαγενάς, Οι ποιητές και η πληθύς των κόσμων, Βήμα Κυριακής 8/6/25

[3]βλ. συνέντευξη Γιώργου Ζεβελάκη σε Τασούλα Καραϊσκάκη ‘μία κιβωτός με φωνές της λογοτεχνίας’, Καθημερινή Κυριακής 8/6/25

[4]Τάκης Μαυρωτάς, Λέξεις και τέχνη, Μέλισσα 2024

[5]βλ.συνέντευξη Κώστα Κουτσουρέλη σε Κ.Στοφόρο , δρόμος της Αριστεράς 24/5/25

[6]βλ.για poesia vicina Τηλέμαχος Χυτήρης, Ολίγα τινά για τον Μιχαήλ Μήτρα και την οπτική ποίηση στην Ελλάδα, Μανδραγόρας 72/2025,46επ.

[7]Τριαντάφυλλος Η.Κωτόπουλος, Νοτιοανατολικά της ποίησης, οπ.π.

[8]Β.Λαδάς, Η ποίηση είναι ζωή αφού αντλείται από την ουσία της ζωής, οπ.π.,70

[9]Π.Μπουκάλας,Τα φάρμακα και τα φαρμάκια της τέχνης, Καθημερινή Κυριακής 16/2/14

[10]Κ.Γεωργουσόπουλος, Η ποίηση –καταφύγιο;, Νέα-βιβλιοδρόμιο 8-9/7/17

[11]πρβλ.συνέντευξη Στρατή Πασχάλη σε Διονύση Μαρίνο ‘με την ποίηση ορίζουμε την ελευθερία’, Καθημερινή Κυριακής 7/10/18

[12]Ντίνος Σιώτης,Υπάρχει ρόλος για την ποίηση;, Νέα-βιβλιοδρόμιο 18-19/3/17

[13]οπ.π.

[14]Γιάννης Η.Παππάς, Ο ποιητής Ηλίας Γκρης,Ελληνικά Γράμματα 2022,14,33-βλ.και Ηλίας Γκρης,Ποίηση και αμφισβήτηση-Περί ποιήσεως,Γαβριηλίδης 2009

[15]Γ.Η.Παππάς,οπ.π.,146

[16]Ντ.Σιώτης, Υπάρχει ρόλος για την ποίηση;, Poetix άνοιξη/καλοκαίρι 2017,8-10-πρβλ.Π.Βούζης, Η ποίηση ως αίτημα των άλλων,οπ.π.,48-50

[17]Ηλίας Κεφάλας, Ποίηση ή ηθική;,οπ.π.,63

[18]Αντ.Ζέρβας, Ποίηση και αξίες: δύο κόσμοι ασύμβατοι;,οπ.π.,57-59

[19]Έλσα Κορνέτη, Η ώρα του διαβόλου-ποίηση και ηθική τακτοποίηση,οπ.π.,70-71

[20]Μαρία Τόπαλη, Η ποίηση[π]άει στον Κόρακα [παρουσίαση βιβλίου Ted Hughes, Κόραξ-από τη ζωή και τα τραγούδια του κόρακα,μτφ./επιμ.Ορφ.Απέργης, Gutenberg 2024], Καθημερινή Κυριακής 6/4/25

[21]Βαγγ.Χατζηβασιλείου, Πολλαπλοί κόσμοι γραφής[παρουσίαση βιβλίου Γ.Σκαμπαρδώνη,Φάλτσα κεφαλής,Πατάκης 2024], Βήμα Κυριακής 2/3/25

[22]Διώνη Δημητριάδου, Ο φλοιός και ο χυμός, Κουκίδα 2024

[23]Θοδωρής Αντωνόπουλος, George Le Nonce:’εκτός από τα fake news υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση’, Lifo 25-30/3/25

[24]βλ.συνέντευξη Σταύρου Σταυρόπουλου σε Νότα Χρυσίνα,fractalart.gr 16/5/18

[25]πρβλ.Ίκαρος-ο φτερωτός ήρωας και τα πρόσωπά του μέσα στο χρόνο, πρόλ./μτφ.Κ.Κουτσουρέλης, Σμίλη 2024

[26]Γ.Ανδρειωμένος, Η όψη του ποιητή της Αρετής[Ανδρέα Κάλβου], Καθημερινή Κυριακής 16/3/25

[27]Μπερνάρ Ανρί Λεβί, Τώρα οδηγούν drones,στα κράνη γράφουν ποιήματα’,Καθημερινή Κυριακής 16/3/25

[28]Δ.Πιστικός, Οι χαρταετοί,3η Χιλιετία 104/25,28

-πρβλ.Τόλης Νικηφόρου, Συστατικά στοιχεία του καπνού, Μανδραγόρας 72/25:’’ποίηση,το ελιξίριο της αθωότητας,της αιώνιας νιότης’

[29]Λόρενς Φερλινγκέτι, σε Ελένη Αρτεμισίου-Φωτιάδου, Αγάλματα εκτός Μουσείου,οπ.π.,11

[30]πρβλ.Βλ.Μαγιακόβσκι,σε Ηρακλεία Πέππα, Καλχαίνοντας τις μέρες,Κείμενα 2025,457:οι λέξεις χτυπούν στο μέτωπο’[ανώφελα παρακαλετά]-βλ.και Άννα Μαυροειδή, Μόνο γι’αγάπη μίλησέ μου,Χ.Πάτση 2023:’λέξεις περασμένες σε χρυσή κλωστή’–της ίδιας, Από ψυχής,Παπαηλιού 2022:’μεταμφιέζω τις λέξεις μου’[Το κρυφτό]

[31] Ηρ.Πέππα,οπ.π.,604

[32]οπ.π.,44

[33]πρβλ.Στ.Φασουλής,Τριγενή κι ακατάληπτα, Νέα 24-25/5/25

[34]για ποίημα χωρίς λέξεις βλ.Τ.Νικηφόρου,οπ.π.[χωρίς λέξεις]

[35]Ανθή Μαρωνίτη, Αναπόδραστη μνήμη,Άγρα 2020:’πολλές λέξεις δεν είναι πρόσφορες για ν’αντέξουν το βαρύ σώμα των νοημάτων’

[36]πρβλ.Γ.Πανούσης, Αθέατος χρονοποιός, Σμίλη 2024,7-8

[37]Βλ.Μαγιακόβσκι,οπ.π.,175

[38]Βλ.Μαγιακόβσκι, Περί αυτού,οπ.π.

[39]οπ.π.,595

[40]βλ.Χάρολντ Μπλουμ, Η ανατομία της επίδρασης-η λογοτεχνία ως τρόπος ζωής,επιμ.Δ.Δημηρούλης,μτφ.Κ.Αντωνίου,Gutenberg 2024

Πηγή: https://www.fractalart.gr