ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΦΑΝ ΜΠΕΤΟΒΕΝ: ΑΝ ΚΑΙ ΚΩΦΟΣ ΕΜΕΙΝΕ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ!

Βασιλική Κυδώνα

Λούντβιχ φαν Μπετόβεν

Ο Μπετόβεν γεννήθηκε στη Βόννη στις 16 Δεκεμβρίου του 1770. Καταγόταν από μουσική οικογένεια, αν και κανένας από τους προγόνους του δεν διακρίθηκε στη σύνθεση. Ο παππούς του ήταν φλαμανδικής καταγωγής και διευθυντής χορωδίας στην Αυλή του Πρίγκιπα Εκλέκτορα της Κολωνίας στη Βόννη. Ο πατέρας του, Johann van Beethoven, εργάστηκε ως επαγγελματίας τενόρος στην ίδια χορωδία ενώ παρέδιδε και μαθήματα πιάνου και τραγουδιού. Παράλληλα αποτέλεσε τον πρώτο δάσκαλο μουσικής του Λούντβιχ, ωστόσο η σχέση τους ήταν μάλλον κακή, καθώς ο πατέρας του τον καταπίεζε διαρκώς και προσπαθούσε να τον εκμεταλλευτεί παρουσιάζοντάς τον ως παιδί θαύμα, όπως ήταν ο Μότσαρτ. Λέγεται μάλιστα πως τον ξυπνούσε τα μεσάνυχτα και τον ανάγκαζε να μελετάει πιάνο. Αργότερα, ο Christian Neefe ανέλαβε το έργο της μουσικής του εκπαίδευσης.

Σε ηλικία 12 ετών δημοσιεύτηκε η πρώτη του σύνθεση ενώ παράλληλα γίνεται δεύτερος οργανίστας της αυλής του εκλέκτορα και ο Neefe δήλωσε πως επρόκειτο για το νέο Μότσαρτ. Ο Μπετόβεν συνέχισε να συνθέτει έργα ενώ συγχρόνως άρχισε να εργάζεται ως οργανίστας στην Αυλή. Το 1787, επισκέπτεται τη Βιέννη για να παρακολουθήσει μαθήματα από τον Μότσαρτ, αλλά 14 μέρες αργότερα αναγκάζεται να επιστρέψει στη Βόννη λόγω ξαφνικής ασθένειας της μητέρας του. Όταν επανήλθε ο Μπετόβεν μετά από 5 χρόνια στη Βιέννη, ο Μότσαρτ είχε πεθάνει.

Το Δεκέμβριο 1790 έφτασε στη Βόννη ο Χάυντν, και κανόνισε να σπουδάσει ο Μπετόβεν μαζί του, ο οποίος επέστρεψε το Νοέμβριο 1792 στη Βιέννη για να συνεχίσει τις σπουδές του, αυτή τη φορά ως μαθητής του Χάυντν. O μαικήνας τού Μπετόβεν κόμης Βάλντστάιν, τού έγραψε σε ένα σημείωμα: "Με την αδιάκοπη εργατικότητά σας θα παραλάβετε το πνεύμα του Μότσαρτ από τα χέρια του Χάυντν." Η εκπαίδευση του στο πλευρό του Χάυντν διήρκησε συνολικά δύο χρόνια. Επιπλέον σπούδασε αντίστιξη για ένα χρόνο με τον Johann Georg Allbrehtsberger και φωνητική σύνθεση με τον Antonio Salieri. Οι συστατικές επιστολές που είχε ο συνθέτης από τους κηδεμόνες και φίλους του με προεξάρχοντα τον κόμη Βάλντστάιν, άνοιξαν στο μεγάλο συνθέτη τις πόρτες της βιεννέζικης κοινωνίας, στην οποία άρχισε να αναγνωρίζεται, παρά τις ανατρεπτικές απόψεις του και μία εμφανώς εκκεντρική συμπεριφορά του, σαν πιανίστας και βιρτουόζος αυτοσχεδιαστής. Το 1795 έδωσε ο Μπετόβεν το πρώτο δημόσιο κοντσέρτο του στο Burgtheater της Βιέννης. Οι στενές σχέσεις του συνθέτη με την κοινωνία ευγενών της Βιέννης εκφράστηκε και με τις πολυάριθμες αφιερώσεις έργων του (Μπρόινινγκ, Μπρουνσβιγκ, Κίνσκυ, Λιχνόσβσκυ, Λόμπκοβιτς, Ραζουμόφσκυ, Ρούντολφ). 

Σταδιακά, άρχισε να αναγνωρίζεται η αξία του, αρχικά ως πιανίστας αλλά αργότερα και ως συνθέτης. Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των συνθετών της εποχής, ο Μπετόβεν δεν ανήκε στην Αυλή ούτε εργάστηκε για την εκκλησία, αλλά διατήρησε την ανεξαρτησία του ως συνθέτης. Κατόρθωνε να συντηρείται είτε με έσοδα από τις δημόσιες συναυλίες του είτε παράγοντας και έργα παραγγελίες. Την πρώτη δημιουργική του περίοδο, κατάφερε να καθιερωθεί στη Βιέννη χάρη στην σημαντική υποστήριξη του αριστοκρατικού κύκλου της Αυστρίας, της Βοημίας και της Ουγγαρίας.

Εκτός από τη μουσική, οι γνώσεις του επεκτείνονται και στη φιλοσοφία καθώς και στη μελέτη των Ελλήνων και Λατίνων κλασικών.

Ένα από τα σημαντικότερα και το πιο τραγικό γεγονός της ζωής του Μπετόβεν αποτέλεσε η κώφωση του. Ήδη το έτος 1794 έγινε αντιληπτό ένα πρόβλημα βαρηκοΐας στον μεγάλο συνθέτη και δεξιοτέχνη πιανίστα, το οποίο χειροτέρευε προοδευτικά κι έτσι άρχισε να χάνει την ακοή του από την ηλικία των 26 ετών. Το γεγονός αυτό προκαλούσε μεγάλη θλίψη στον Μπετόβεν, η οποία αποτυπώνεται και σε γράμμα του προς τους αδελφούς του, το 1802, με την παράκληση να διαβαστεί μετά το θάνατό του, γνωστό και ως Διαθήκη του Heiligenstadt .Το έτος 1815 έδωσε ο μεγάλος συνθέτης το τελευταίο δημόσιο κοντσέρτο του και περί το έτος 1818 ήταν ήδη τελείως κουφός. Παρά την απώλεια της ακοής του, έγραψε μουσική μέχρι το τέλος της ζωής του. Η υγεία του Μπετόβεν ήταν γενικά κακή και το 1826 επιδεινώθηκε δραστικά, με αποτέλεσμα τον επόμενο χρόνο να πεθάνει από πνευμονία, ενώ σχεδίαζε την 10η συμφωνία του.

Τα "τετράδια επικοινωνίας" που άρχισε να χρησιμοποιεί ο Μπετόβεν από αυτή την εποχή περίπου, πολλά από τα οποία έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, αποτελούν σημαντικά στοιχεία για τη ζωή και τις συνομιλίες του μέχρι το θάνατό του. Η κηδεία του Μπετόβεν στη Βιέννη αποτέλεσε αφορμή για τη συρροή μεγάλου αριθμού καλλιτεχνών, πολλών διάσημων προσώπων και πλήθους απλών ανθρώπων, οι οποίοι συνόδευσαν το νεκρό στην τελευταία του κατοικία.

Μουσικό έργο

Το έργο του Μπετόβεν διακρίνεται κυρίως σε τρεις χρονικές περιόδους. Η πρώτη αρχίζει από τις πρώτες δημιουργίες του μέχρι το 1802 που δημιουργεί τελικά ένα προσωπικό ύφος. Η δεύτερη περίοδος διαρκεί περίπου μέχρι το 1816 και ο Μπετόβεν είναι ήδη ένας αναγνωρισμένος συνθέτης. Η τελευταία περίοδος διακρίνεται από την παρουσία του ρομαντικού στοιχείου στις συνθέσεις του. 

Τα πιο γνωστά έργα του Μπετόβεν είναι: η σονάτα "Παθητική", 1η και 2η Συμφωνία, "Ηρωική Συμφωνία", την οποία αφιέρωσε αρχικά στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, η μοναδική του όπερα "Φιντέλιο", η 6η Συμφωνία (ή Ποιμενική), η σονάτα "Appasionata" καθώς και η πασίγνωστη 9η Συμφωνία.

Ο Μπετόβεν αποτελεί ένα ορόσημο στην ιστορία της μουσικής και του πολιτισμού γενικότερα. Η συμφωνική μουσική αυτού του εξαιρετικού ανθρώπου και ιδιαίτερα η 9η συμφωνία του, διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην παγκόσμια πολιτιστική αυτογνωσία και συχνά ταυτίζεται με τους πιο ετερόκλητους εθνικούς και κοινωνικούς στόχους. Σε διάφορες ιστορικές στιγμές η 9η συμφωνία απετέλεσε μέσο εμψύχωσης και ανάτασης, μέσο παρηγοριάς και ελπίδας. Το 1915 ορίστηκε αυτή η συμφωνία, ενός γερμανού συνθέτη, ως ο ύμνος των συμμαχικών δυνάμεων του α' παγκοσμίου πολέμου ενάντια στις λεγόμενες "κεντρικές δυνάμεις", Γερμανία και Αυστρο-Ουγγαρία. Στη συνέχεια υιοθετήθηκε δε η "Ωδή στη Χαρά" που συμβολίζει την ελευθερία και την αδελφοσύνη των λαών (...seid umschlungen, Millionen...), ως ύμνος της Κοινωνίας των Εθνών, προδρόμου οργανισμού του ΟΗΕ. Απ' την άλλη πλευρά και τα συνέδρια του γερμανικού ναζιστικού κόμματος άρχιζαν με την εκτέλεση αυτού του έργου! Τέλος, η 9η συμφωνία αποτελεί τον "ύμνο" της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν αυτή εκπροσωπείται επίσημα σε διεθνείς διοργανώσεις και τελετές. 

Πηγή: http://gym-falan.lar.sch.gr