ΞΥΛΙΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, ΤΟ ΕΓΚΩΜΙΟ!

Σε καιρούς που ευδιάκριτες έννοιες συγχέονται στο δημόσιο λόγο, όπως κομμουνισμός και νεοφιλελευθερισμός, είναι αναμενόμενο να υπάρχει σύγχυση και σε έννοιες με πιο λεπτές διαφορές. Όταν ακούς τον Κατρούγκαλο να αυτοχαρακτηρίζεται κομμουνιστής, ενώ πετσοκόβει συντάξεις χαμηλοσυνταξιούχων καταλαβαίνεις ότι ο πολιτικός αναλφαβητισμός προωθείται από τα πάνω. Και ακόμα περισσότερο γίνεται εμφανές πως η σύγχυση αυτή, εξυπηρετεί την κυρίαρχη ρητορική.

Σε αυτό το άρθρο ασχολούμαστε με τις διαφορές ανάμεσα στις έννοιες της ξύλινης γλώσσας και του κενού πολιτικού λόγου. Δύο ορισμοί που βρήκαμε για την ξύλινη γλώσσα είναι οι παρακάτω:

“Ξύλινη” ονομάζουμε συνήθως υποτιμητικά τη γλώσσα, που περιλαμβάνει λέξεις που δεν καταλαβαίνουμε, ή που δεν θέλουμε να καταλάβουμε. Αρκετές φορές πρόκειται για επιστημονικούς όρους που ποτέ σε διδαχθήκαμε, ή τους διδαχθήκαμε λαθεμένα.

dioti.gr

Ξύλινη γλώσσα ονομάζεται ένας τρόπος έκφρασης βασισμένος σε κωδικοποιημένες και τυποποιημένες εκφράσεις, κοινοτοπιών, κυρίως αναφερόμενος σχετικά με τη γλώσσα των πολιτικών. Η έκφραση «ξύλινη γλώσσα» στα ελληνικά δημιουργήθηκε στις τελευταίες δεκαετίες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, ως γλωσσικό δάνειο από τη γαλλική φράση «langue de bois», φράση που χρησιμοποιείται συνήθως με αναφορές στη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα αλλά και τα αντίστοιχα κόμματα στην Ευρώπη. Με τη σειρά της η γαλλική φράση «langue de bois» άρχισε να χρησιμοποιείται τη δεκαετία του 1980, με βάση αντίστοιχη πολωνική έκφραση που προϋπήρχε στη Ρωσία.

wikipedia.org

Πολύ συχνά όμως η έννοια της ξύλινης γλώσσας συγχέεται με τον κενό πολιτικό λόγο τον οποίο εμείς ορίζουμε ως έναν θεατρινισμό που προφασίζεται τη σοβαρότητα, την αρετή και την εποικοδομητικότητα, χωρίς όμως να περιέχει την ουσία τους.

Χάρη σε αυτή τη σύγχυση μέρος της κοινής γνώμης καταλήγει να δίνει τον ορισμό που βλέπουμε στο slang.gr

Οι στερεότυπες, δογματικές, κενές περιεχομένου πλην πάντα καμαρωτές κασέτες πολιτικών, δημοσιοκάφρων, συνδικαλιστών και πάσης φύσεως -πατέρων και λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων.

Σε καμία περίπτωση δεν θεωρούμε πώς το slang.gr είναι ο απόλυτος εκφραστής της κοινής γνώμης αλλά πιστεύουμε και από την εμπειρία μας, πως εκφράζει μέρος της στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Μπορεί κανείς να εντοπίσει δύο ομοιότητες ανάμεσα στην ξύλινη γλώσσα και τον κενό πολιτικό λόγο. Αφενός είναι και οι δύο δυσνόητοι και αφετέρου χρησιμοποιούν δύσκολες λέξεις. Ορισμένες φορές μάλιστα μπορεί να είναι δυσνόητοι ακριβώς επειδή χρησιμοποιούν δύσκολες λέξεις, αλλά ενίοτε μπορεί να είναι δυσνόητοι και λόγω δόμησης.

Όμως υπάρχουν και διαφορές που διακρίνουν αυτά τα δύο είδη λόγου, φέρνοντας τα μάλιστα σε αντίθεση μεταξύ τους.

Η ξύλινη γλώσσα χρησιμοποιεί ορολογία της πολιτικής οικονομίας με στόχο να επικοινωνήσει δύσκολα νοήματα. Από την άλλη ο κενός πολιτικός λόγος είναι επιτηδευμένα δυσνόητος, με στόχο να συσκοτίσει το περιεχόμενο του, ή την έλλειψη αυτού.

Η ξύλινη γλώσσα έχει στόχο να ανοίξει μία πολύπλοκη συζήτηση με τον ακροατή και να οδηγήσει στην ανάλυση του περιεχομένου της. Ο κενός πολιτικός λόγος έχει ως στόχο να αποτρέψει τον ακροατή από όποια ανάλυση, ορθώνοντας ένα δυσπροσπέλαστο γλωσσικό τείχος.

Η ξύλινη γλώσσα απαιτεί από τον ομιλητή να είναι μετρημένος στις εκφράσεις του ώστε να μην ξεφύγει ο διάλογος από τα πλαίσια της διαλεκτικής. Ο κενός πολιτικός λόγος από την άλλη, αναβλύζει ξιπασιά και επίτηδευση.

Ένα παράδειγμα που μπορούμε να αντλήσουμε από την επικαιρότητα, είναι ο σχολιασμός της επίσκεψης Ομπάμα από δύο διαφορετικά μέσα ενημέρωσης. Στο Ριζοσπάστη, διαβάζουμε:

Πολλή συζήτηση έγινε όμως και για τη «γεωπολιτική ισχύ» της χώρας, με αφορμή τις επισκέψεις Λαβρόφ και Ομπάμα. Ετσι αρέσκεται να ονομάζει η κυβέρνηση τη βαθύτερη εμπλοκή της στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, προς όφελος των οικονομικών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται στη χώρα, εν μέσω «διασταυρούμενων πυρών» σε όλα το τόξο από την Ουκρανία έως τη Βόρεια Αφρική.

ενώ στην Αυγή:

Παρά το γεγονός ότι στο εσωτερικό μέτωπο η εικόνα καταστροφολογίας πολλές φορές επικρατεί, είτε από την αντιπολίτευση είτε από μερίδα των ΜΜΕ, από πολλούς ξένους παράγοντες αναγνωρίζεται ότι έχει βρεθεί ένας πραγματικός δίαυλος επικοινωνίας με την παρούσα κυβέρνηση για πολιτικά ή οικονομικά ζητήματα. Έτσι φαίνεται να αποτελεί κοινό τόπο για τους ισχυρούς παίκτες της παγκόσμιας σκακιέρας ότι μπορεί η Ελλάδα να βρίσκεται στο επίκεντρο του -κατά Κοτζιά- τριγώνου της αστάθειας, εντούτοις (ή, ακόμα, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο) το μικρό και νευραλγικό κομμάτι αυτό του κόσμου θα πρέπει να παραμείνει σταθερό.

Με βάση τα παραπάνω αποκτάμε και μία πρώτη ιδέα για τις αιτίες αυτής της σύγχυσης.

Και τα δύο είδη λόγου είναι εκ των πραγμάτων δυσνόητα, με διαφορετικούς βέβαια τρόπους το ένα από το άλλο.

Η αστική τάξη ωφελείται από αυτή τη σύγχυση και την προωθεί προπαγανδιστικά. Κάνει την πολιτική να φαντάζει σαν κάτι το πολύπλοκο και απόμακρο για την “πλέμπα”. Από την άλλη χρωματίζει αρνητικά, όποια απόπειρα γίνεται για τη διατύπωση των αιτημάτων της εργατικής τάξης με όρους πολιτικής οικονομίας.

Και ο ίδιος ο ακροατής πολλές φορές πέφτει στην παγίδα να ακολουθήσει τον εύκολο δρόμο και να χαρακτηρίσει ως κενό νοήματος, κάτι που δεν καταλαβαίνει αντί να επιμορφωθεί σχετικά με αυτό.

Ο λαϊκισμός στηλιτεύει την ξύλινη γλώσσα και όταν θέλει να φανεί σοβαρός, καταφεύγει στον κενό πολιτικό λόγο.

Είχαμε ένα σάπιο κομματικό σύστημα το οποίο έβαζε τις παθογένειες κάτω από το χαλί

Βασίλης Λεβέντης

Ο κενός πολιτικός λόγος όμως δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του λαϊκισμού. Η ψευτοκουλτούρα που θέλει να ντυθεί το μανδύα της σοβαροφάνειας, προσπαθεί να υιοθετήσει την ορολογία της ξύλινης γλώσσας, χωρίς όμως να μεταφέρει κάποιο μήνυμα, μετατρέποντας την σε κενό πολιτικό λόγο:

Αν ο καπιταλισμός μπόρεσε να λειτουργήσει και να αναπτυχθεί στο παρελθόν, αυτό έγινε επειδή κληρονόμησε μια σειρά ανθρωπολογικών τύπων τους οποίους ΔΕΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ Ο ΙΔΙΟΣ: αδιάφθορους δικαστές, ακέραιους δημόσιους υπαλλήλους ικανούς να υπηρετούν το κοινό καλό, εκπαιδευτικούς αφοσιωμένους στο καθήκον τους, εργάτες για τους οποίους η δουλειά ήταν –παρά τις σκληρές συνθήκες- πηγή αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας κλπ

Κορνήλιος Καστοριάδης

Στην τελική όμως, η χρήση της ξύλινης γλώσσας από μόνη της, δεν εξασφαλίζει ότι αυτό το οποίο λέγεται είναι και σωστό. Μόνο ότι μπορεί να μιλήσει ο ομιλητής για θέματα πολιτικής οικονομίας χωρίς να τα ορίσει από την αρχή.

Πηγή:http://atexnos.gr