Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΜΑΣ ΚΑΛΕΙ!

ΛΙΝΑ ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΥ, ΟΛΓΑ ΧΑΡΑΜΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΛΑΒΑΝΟΥ

Τα μπαμπούγερα στο χωριό Καλή Βρύση γλεντούν μέρα νύχτα στους δρόμους, με χορούς και πειράγματα.

Τραπέζια συμφιλίωσης, μεταμφιέσεις, τελετουργικά για καρποφορία, κρασί και χορός δίνουν το τέμπο της γιορτής.

Ο Κάβος της Τήνου Το μεσημέρι των Χριστουγέννων στρώνεται το «τραπέζι της αγάπης» για τους άντρες του Τριπόταμου (παλιότερα μόνο για τους αρχηγούς των οικογενειών, πλέον και για τα υπόλοιπα αρσενικά μέλη). Πίνουν κρασί από τσίγκινες κούπες και τρώνε βραστό, λαχανοντολμάδες σε σχήμα φούχτας (συμβολίζει ότι το χωριό είναι δυνατό σαν γροθιά), στιφάδο με γλώσσα μοσχαριού (κατά της γλωσσοφαγιάς) και ρόστο.
Πρόκειται για ένα γεύμα συμφιλίωσης, για να ξεχαστούν οι διενέξεις της προηγούμενης χρονιάς και να οριστεί ο νέος Κάβος, ο Τριποταμίτης δηλαδή που θα έχει την ευθύνη για τον καθαρισμό και τη συντήρηση της εκκλησίας για τον επόμενο χρόνο. Τη μέρα της Πρωτοχρονιάς, η εικόνα της Γέννησης κάνει ποδαρικό στα σπίτια και ο νέος Κάβος τραπεζώνει όλο το χωριό. Έτσι ολοκληρώνεται η ακολουθία που ορίζει ένα χριστουγεννιάτικο έθιμο αιώνων της Τήνου, που τα παλιά χρόνια λειτουργούσε κατασταλτικά απέναντι στις κοινωνικές εντάσεις. Σήμερα ζουν καμιά 20αριά οικογένειες στο χωριό, οπότε πολλές εντάσεις δεν υπάρχουν. Το έθιμο του Κάβου συνεχίζεται κανονικά, απλώς πια δεν υπηρετεί τη συμφιλίωση των Τριποταμιτών, αλλά τη συσπείρωσή τους. – Ε. Α.

Οι Φωτιές της Φλώρινας Κάθε χρόνο στις 23 Δεκεμβρίου η Φλώρινα φλέγεται. Το ντόπιο τσίπουρο ρέει άφθονο, η φασολάδα σερβίρεται σε πλαστικά πιάτα, κιόσκια και δρώμενα στήνονται στο κέντρο της πόλης και οι μπάντες χάλκινων παίζουν αδιάκοπα. Οι τεράστιες φωτιές στις γειτονιές λαμπαδιάζουν τα μεσάνυχτα. Η μεγαλύτερη είναι στην πλατεία Ηρώων, δίπλα στον ποταμό Σακουλέβα, στα νερά του οποίου αντανακλάται. Η παγωνιά που συνήθως επικρατεί στην περιοχή και συνάμα η υψηλή θερμοκρασία κοντά στη φωτιά γεννά ιδιαίτερα συναισθήματα. Αυτός είναι άλλωστε και ο αρχέγονος ρόλος του εθίμου: ο εξαγνισμός, ο οποίος έρχεται απευθείας από παγανιστικές πυρολατρικές τελετές – κι ας έχει εκχριστιανιστεί πια. – Ο. Χ.

Οι Καλημεράδες της Ευρυτανίας: «Καλήμερα, καλήμερα αφέντη μ’ καλή σου μερ’»: Παραμονή των Φώτων, η Ποταμιά Ευρυτανίας, η ρεματιά του Καρπενησιώτη δηλαδή, σείεται από τα ταμπούρλα και τις φωνές των Καλημεράδων. Η μεγάλη πομπή ξεκινά το βράδυ από το Νέο Δερμάτι κι έπειτα πηγαίνει στο Γάβρο και στο Μεγάλο Χωριό. Αποτελείται κυρίως από άντρες, περνά από όλα τα σπίτια και τα μαγαζιά και τραγουδά τα τοπικά κάλαντα που αλλάζουν στίχους ανάλογα με αυτόν στον οποίο απευθύνονται. Οι νοικοκύρηδες, λοιπόν, τους κερνούν τσίπουρο, κρασί, μεζέδες και τους δίνουν λίγα χρήματα. Με αυτά θα γίνει το γλέντι το βράδυ των Φώτων, στο οποίο συμμετέχουν όλοι, κάτοικοι και επισκέπτες. – Ο. Χ.

Οι ζωόμορφοι της Δράμας Αράπηδες, μπαμπούγερα, μωμόγεροι, νύφες και τσαούσηδες. Σε όλο τον νομό Δράμας τις μέρες των Θεοφανίων (6-8 Ιανουαρίου), στο τέλος του Δωδεκαημέρου δηλαδή, αναβιώνουν γνήσια λαϊκά δρώμενα με πανάρχαιες ρίζες που συνταιριάζουν τη χριστιανική πίστη με την παγανιστική έκσταση. Κοινός παρονομαστής, οι ζωόμορφες μεταμφιέσεις με προβιές ή κάπες, κουδούνια που σείονται τελετουργικά και πρόσωπα βαμμένα με φούμο ή με αλλόκοτες μάσκες που φέρεται να διώχνουν τα κακά πνεύματα και να ξυπνούν τη φύση, διατηρώντας τον αρχικό ευετηρικό τους σκοπό: να εξασφαλίσουν καλή υγεία και καρποφορία. Βώλακας, Ξηροπόταμος, Καλή Βρύση, Μοναστηράκι, Πετρούσα, Πύργοι διατηρούν πιστά τα διονυσιακά έθιμα, με πομπές και υπαίθρια γλέντια που συνοδεύονται από μπουλούκια μουσικών. Με λύρες, γκάιντες και νταϊρέδες και άφθονο αλκοόλ «κατευθύνουν» τους συμμετέχοντες, μαζί με τους ήχους από τα κουδούνια, σε απόλυτη έκσταση. – Ο. Χ.

Τα Ραγκουτσάρια της Καστοριάς Η Καστοριά φέρνει τις Απόκριες μες στον Γενάρη. Από τις 6 έως τις 8 Ιανουαρίου, το καρναβάλι της, τα Ραγκουτσάρια δηλαδή, προσελκύουν κόσμο από όλη την Ελλάδα και κρατούν ξύπνιους τους Καστοριανούς τρία μερόνυχτα. Οι μεταμφιεσμένοι περιφέρονται στο κέντρο της πόλης χορεύοντας και τραγουδώντας, συνοδευόμενοι από μουσικούς χάλκινων. Κάθε παρέα ονομάζεται μπουλούκι και έχει τους δικούς της μουσικούς. Περνούν από τα σπίτια ζητώντας κέρασμα για να διώξουν τα κακά πνεύματα και καλούν τους οικοδεσπότες στο γλέντι. Την τελευταία μέρα, την Παταρίτσα όπως λέγεται, παρελαύνουν οι καρναβαλιστές και τα άρματα. – Ο. Χ.

Τα Κόλιντα Μπάμπω της Πέλλας Πολλές είναι οι εκδοχές για τη σημασία και την προέλευση του εθίμου που θέλει το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου οι κάτοικοι της Πέλλας να μαζεύονται σε πλατείες και ανοιχτούς χώρους, να ανάβουν μεγάλες φωτιές και να χορεύουν γύρω από αυτές. Με επίκεντρο τα Γιαννιτσά, το έθιμο τηρείται κυρίως στα χωριά του νομού, το τιμούν όμως και κοινότητες στο Κιλκίς και στη Φλώρινα. «Σφάζουν γιαγιά» –με τη φωτιά να προειδοποιεί για επικείμενη σφαγή κατά τη σλάβικη εξήγηση–, «Κάλαντα γιαγιά» –κατά την ελληνική, ως προετοιμασία για τα Χριστούγεννα–, το έθιμο περιλαμβάνει εντυπωσιακές φωτιές, φαγητό, κρασί και χορό γύρω από τα πυρωμένα ξύλα. – Λ. Κ.

Η Παραμονή Πρωτοχρονιάς των Βορειοελλαδιτών Το μεσημέρι της παραμονής της Πρωτοχρονιάς όλοι στην Αθήνα τρέχουν για τα τελευταία ψώνια, ετοιμάζουν το βραδινό τραπέζι, κανονίζουν την έξοδο για μετά την αλλαγή του χρόνου. Στη Βόρεια Ελλάδα εκείνες τις ώρες ψήνουν, τρώνε, πίνουν και διασκεδάζουν. Άγνωστο πώς εδραιώθηκε αυτή η συνήθεια, αλλά στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, των Σερρών, της Καβάλας και άλλων πόλεων της Μακεδονίας το γλέντι ξεκινάει νωρίς το μεσημέρι της 31ης Δεκεμβρίου. Αν ο καιρός το επιτρέπει, οι ψησταριές στήνονται σε πεζοδρόμια και πλατείες και τα κάρβουνα ανάβουν από τις έντεκα το πρωί. Εκτός από τις ταβέρνες και τα ψητοπωλεία, συμμετέχουν στο έθιμο καφετέριες και μπαρ που ανοίγουν ειδικά γι’ αυτή τη μέρα και συνδυάζουν παραδόξως δυνατές μουσικές και DJ με… σουβλάκι και πανσέτα. Οι δρόμοι γεμίζουν κόσμο, μουσικές και τσίκνα και το πάρτι συνεχίζεται μέχρι αργά το απόγευμα. Αν βρεθείτε στη Θεσσαλονίκη, περάστε μια βόλτα από την αγορά Μοδιάνο, αν είστε στις Σέρρες, από τους πεζόδρομους στο κέντρο της πόλης. – Λ. Κ.

Πηγή: http://www.kathimerini.gr