ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Η ΦΙΓΟΥΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΙ ΠΟΙΑ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟ;

Στη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη, ο μύθος του Άγιου Βασίλη είναι γεμάτος από στοιχεία της παγανιστικής γερμανικής και κελτικής μυθολογίας και έχει επηρεαστεί από τον γερμανικό θεό Odin.

 Γιώτα Χουλιάρα

Πολιτικός συντάκτης

GETTY CREATIVEsanta claus saint nicholas

Santa Claus ή αλλιώς Santa Nicholas, Saint Nick, Kris Kringle, Father Christmas ή père Noël ή απλώς Άγιος Βασίλης. Η γνωστή σε όλους μας ιστορία του αγαπημένου αγίου μικρών και μεγάλων δεν είναι τίποτε άλλο από ένα συνονθύλευμα διαφορετικών μύθων από διαφορετικές εποχές και διαφορετικές περιοχές του κόσμου που εξελίχθηκε μέσα στον χρόνο σύμφωνα με τις ανάγκες κάθε εποχής.

Στη δυτική παράδοση, ο Άγιος Βασίλης είναι ντυμένος στα κόκκινα, έχει πυκνή λευκή γενειάδα, είναι στρουμπουλός και γελάει με την καρδιά του. Φέρνει δώρα στα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων, και όχι την Πρωτοχρονιά όπως ξέρουμε με βάση την ελληνική παράδοση. Αυτός είναι ο Santa Nicholas των Αμερικανών, ο Father Christmas των Άγγλων, ο père Noël των Γάλλων, ο Weihnachtsmann των Γερμανών και ο Sinterklaas ή Saint Nicholas των Ολλανδών.

Αρκετοί αναλυτές πιστεύουν πως στη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη, ο μύθος του Άγιου Βασίλη είναι γεμάτος από στοιχεία της παγανιστικής γερμανικής και κελτικής μυθολογίας και έχει επηρεαστεί από τον γερμανικό θεό Odin.

DUNCAN1890 VIA GETTY IMAGES

Στη γερμανική μυθολογία, ο Οντίν (στα παλαιά νορβηγικά γράφεται Óðinn) είναι ένας σεβαστός θεός. Στην Σκανδιναβική μυθολογία, από την οποία προέρχονται και οι περισσότερες πληροφορίες, ο Οντίν συνδέεται με την επούλωση, τον θάνατο, την αγχόνη, τη γνώση, τη μάχη, τη μαγεία, την ποίηση, τη φρενίτιδα αλλά και το ρουνικό αλφάβητο και είναι σύζυγος της Frigg, θεά της προνοητικότητας και της σοφίας. Γενικότερα, στην ευρύτερη γερμανική μυθολογία και τον παγανισμό, ο Odin ήταν γνωστός στην αρχαία αγγλικά ως WODEN και στα αρχαία σαξονικά ως WODAN. 

Συνδέεται κυρίως με τη παγανιστική τελετή στα μισά του χειμώνα, η οποία ονομαζόταν Yule ή Yuletide. Πρόκειται για ένα φεστιβάλ των παγανιστικών γερμανικών φύλων που, αργότερα, όταν εκχριστιανίστηκε η κεντρική και βόρεια Ευρώπη, μετονομάστηκε σε Christmastide. Κατά την περίοδο του Yule, υπερφυσικά φαινόμενα συνέβαιναν, όπως το Wild Hunt, ένας ευρωπαϊκός λαϊκός μύθος με κυνήγι φαντασμάτων. Ο όρος Yule σήμερα πλέον χρησιμοποιείται σε κάποιες σκανδιναβικές χώρες για να υποδηλώσει τα Χριστούγεννα και την περίοδο των εορτών, από τις 24 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 7 Ιανουαρίου. 

Οι μελετητές, επίσης, συνδέουν τον εορτασμό του Yule με το αγγλοσαξονικό Mōdraniht που σημαίνει η νύχτα της Μητέρας.Οι παγανιστές, το βράδυ της 24ης Δεκεμβρίου, που ήταν και το χειμερινό ηλιοστάσιο, έκαναν τελετή προς τιμή του μεγάλου θηλυκού, της μητέρας Γης. Mε το πέρασμα του χρόνου και, καθώς οι ευρωπαϊκές αγροτικές κοινωνίες εκχριστιανίστηκαν, τα έθιμα προσαρμόστηκαν στα δεδομένα της εκκλησίας. Τη θέση των παγανιστών Θεών πήραν οι άγιοι της χριστιανισμού. Ο Οντίν, όπως και οι μύθοι γύρω απ΄αυτόν, λέγεται ότι επηρέασαν τις χριστιανικές παραδόσεις και μεταλλάχθηκαν μέσα απ΄αυτές.

BPPERRY VIA GETTY IMAGES

Ένας από τους αγίους που στη συνείδηση των παγανιστών που εκχριστιανίστηκαν, παρουσίαζε κοινά σημεία με τον Οντίν, ήταν ο Άγιος Νικόλας, ιδιαίτερα δημοφιλής άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης, αλλά και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. στα Μύρα της Λυκίας, γι′ αυτό και αναφέρεται και ως Νικόλαος των Μύρων ή Νικόλαος του Μπάρι στη Δύση, καθώς στο Μπάρι βρίσκονται τα οστά του. 

Στην ορθόδοξη παράδοση έγινε ο προστάτης άγιος των παιδιών και των ναυτικών. Αλλά χρειάστηκαν αιώνες για να μεταμορφωθεί η εικόνα του καλού επισκόπου στον Αϊ-Βασίλη με τα κόκκινα. Η ιστορία του Αγίου Νικολάου ταξίδεψε και ρίζωσε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο Άγιος Νικόλαος έγινε προστάτης της Μόσχας και της γεωργίας στη Ρωσία και του Ναυτικού στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας, όπου, παρά την απαγόρευση αναγνώρισης αγίων που επέβαλλε ο προτεσταντισμός, επέζησε με το όνομα Σίντερ Κλάας, ο οποίος την ημέρα της εορτής του, στις 6 Δεκεμβρίου, παριστάνεται με ιερατική στολή και επισκοπική ράβδο να μοιράζει δώρα στα παιδιά.

LYA_CATTEL VIA GETTY IMAGES

Αυτή είναι μάλλον η πιο καθαρή μορφή του Αγίου Νικολάου που απέμεινε σήμερα, αν και στην Ολλανδία παρουσιάζεται να έχει ως βοηθό του και ένα αγόρι από την Αιθιοπία, τον Μαύρο Πιτ, που η παράδοση θέλει να τον είχε απελευθερώσει ο Σίντερ Κλάας στα Μύρα και ο οποίος, από ευγνωμοσύνη, έμεινε για πάντα μαζί του ως βοηθός.Ευρωπαίοι άποικοι, κυρίως Ολλανδοί, μετέφεραν μαζί τους το μύθο στο Νέο Κόσμο. Η συνέχεια της ιστορίας γράφτηκε στη Νέα Υόρκη, στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν οι Αμερικανοί άρχισαν να ψάχνουν τρόπους για να δημιουργήσουν νοσταλγικές παραδόσεις και στράφηκαν προς τον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος γιορτάζεται λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα.

Το 1810, στις 6 Δεκεμβρίου, τη βραδιά της γιορτής του Αγίου Νικολάου, παρουσιάστηκε από τον Ιστορικό Σύλλογο της Νέας Υόρκης η πρώτη αμερικανική εικόνα του Αγίου Νικολάου με έντονες τις αρχικές ορθόδοξες ρίζες της αλλά και με ένα τζάκι πλάι του και με δώρα, εικόνα που υπονοεί την επίσκεψή του στα σπίτια. Μερικά από τα πιο γνωστά δυτικά έθιμα των Χριστουγέννων, το έλατο και οι κάλτσες που κρεμιούνται στο τζάκι για να τις γεμίσει με δώρα ο Άγιος, μεταφέρθηκαν από Γερμανούς στις ΗΠΑ, όπου εδραιώθηκαν σε συνδυασμό με τον Ολλανδό Sint-Nicolaas ή Sinter Klaas από όπου προέκυψε το Claus (Klaas και Claus από το Nicholas ή Nicholaus). 

Βέβαια, είχε προηγηθεί ο Father Christmas το 16ο αιώνα στην Αγγλία, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Henry VIII. Η φιγούρα του Πατέρα των Χριστουγέννων, που ταυτίστηκε με τα Χριστούγεννα και τον Άγιο Βασίλη, ήταν το Πνεύμα της ευθυμίας και της χαράς των εορτασμών της Βικτωριανής εποχής και της αναβίωσης του νοήματος των Χριστουγέννων, όπως αυτή επιτεύχθηκε μέσα από τις νουβέλες του Ντίκενς. 

Χαρακτηριστική είναι η εικόνα του Φαντάσματος των φετινών Χριστουγέννων με την πράσινη γούνα και το χαμογελαστό πρόσωπο που εμφανίστηκε στο τσιγκούνη Σκρουτζ το βράδυ της παραμονής, στο γνωστό χριστουγεννιάτικο διήγημα “A Christmas Carol”.

CARGO VIA GETTY IMAGES

Στις μέρες μας, πλέον, σε αρκετές περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, και κυρίως στη Γερμανία και την Ολλανδία, το βράδυ της παραμονή του Αγίου Νικολάου, τα παιδιά κρεμούν στο τζάκι τις κόκκινες κάλτσες τους. Λέγεται ότι ο Άγιος Νικόλαος, όπως ο Οντίν φορώντας τη κάπα του κάνει βόλτες μέσα στη νύχτα και ανταμείβει τα καλά παιδιά με πορτοκάλια και ξηρούς καρπούς. Σε όσα παιδιά όμως δεν ήταν καλά, μέσα στη κάλτσα αφήνει κάρβουνο. Η παράδοση θέλει τότε να έρχεται ο Κράμπους, το σκοτεινό alter ego του Αγίου, βγαλμένο από τα παγανιστικά κατάλοιπα του παρελθόντος, με σκοπό να τα τιμωρήσει.

Πηγή: https://www.huffingtonpost.gr/