Η ΔΥΣΗ ΣΗΜΕΡΑ: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΤΗΣ;

AP Photo/Efrem Lukatsky

Θεόδωρος Γεωργίου*

Η εισβολή του Πούτιν στο έδαφος της Ουκρανίας έχει πυροδοτήσει συζητήσεις και διαβουλεύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, των οποίων το θεματικό αντικείμενο είναι: Πού βρισκόμαστε ως παγκόσμια πολιτική κοινωνία σήμερα. Στην εποχή μας οι αντιπαραθέσεις δεν είναι ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, ούτε ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά. Κάτι άλλο συμβαίνει, το οποίο δεν μπορούμε να το συλλάβουμε στο επίπεδο της θεωρίας, δηλαδή δεν μπορούμε την ίδια την πραγματικότητα να τη συλλάβουμε ως έννοια, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Χέγκελ.

Επομένως έχουμε να απαντήσουμε σε δύο ερωτήματα. Το πρώτο είναι το εξής: Πώς και γιατί μια στρατιωτική εισβολή ενός κράτους στο έδαφος ενός άλλου κράτους ανέτρεψε τη μέχρι τούδε υφιστάμενη γεωπολιτική τάξη παγκοσμίως; Παρόμοιες ιστορικές εξελίξεις όπως αυτές που δρομολογούνται στις μέρες μας δεν προκάλεσαν στο παρελθόν γεγονότα εισβολής. Π.χ. η τουρκική εισβολή στην Κύπρο δεν προκάλεσε τις εξελίξεις που ζούμε σήμερα. Και το δεύτερο ερώτημα είναι το εξής: Πώς και γιατί η φιλοσοφία, η θεωρία και εν πάση περιπτώσει η «έννοια» (σύμφωνα πάντοτε με τον Χέγκελ) δεν μπορεί να «κατασκευάσει» ένα στοιχειώδες ερμηνευτικό σχήμα για όσα συμβαίνουν στην εποχή μας; Και για την περίπτωση αυτή αξίζει να τονιστεί ότι η θεωρητική αμηχανία μπροστά στα γεγονότα είναι πρωτοφανής. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα εννοιολογικά εργαλεία που είχαμε επινοήσει εδώ και δύο αιώνες έχουν εξαντλήσει κάθε επιστημολογικό κύρος τους και κάθε πολιτική ισχύ τους.

Διαβάζω στον διεθνή Τύπο αναλύσεις που λένε ότι ο Ψυχρός Πόλεμος (1945-1989) αναβιώνει με άλλους -εννοείται- παράγοντες να παίζουν τον ρυθμιστικό ρόλο του. Θαυμάζω τον στοχαστή Τζόζεφ Στίγκλιτς, ο οποίος προσφάτως υποστήριξε ότι ως παγκόσμια πολιτική κοινωνία έχουμε εισέλθει σ’ έναν «νέο ψυχρό πόλεμο», αλλά θα μου επιτραπεί να έχω αντιρρήσεις σ’ αυτό. Το ίδιο συμβαίνει και με πολλούς άλλους συναδέλφους, ειδικούς επιστήμονες (και στην Ελλάδα και διεθνώς), οι οποίοι από τη δική τους ειδική σκοπιά υποστηρίζουν θέσεις για τα γεωπολιτικά ζητήματα ή και για τα διαμεσολαβημένα πολιτικά ζητήματα που εμφανίζονται.

Προτείνω όμως να επανέλθουμε στην κριτικο-θεωρητική ανάλυσή μας για όσα συμβαίνουν στην εποχή μας. Οπως πρώτος ο Χέγκελ (πέθανε το 1831) και μετά ο Μαρξ (πέθανε το 1883) παραδέχθηκαν για τη δική τους εποχή ότι τα θεωρητικά εργαλεία και τα ερμηνευτικά σχήματα της τότε εποχής ήταν απαρχαιωμένα, έτσι και εμείς σήμερα παραδεχόμαστε ότι βρισκόμαστε μπροστά στο ίδιο αδιέξοδο.

Οι Χέγκελ και Μαρξ για την εποχή του δέκατου ένατου αιώνα επινόησαν (χρησιμοποιώ ακόμη και τον όρο «ανακάλυψαν») έννοιες, εργαλεία και σχήματα, τα οποία δημιούργησαν την κοινωνία της εποχής τους. Εμείς σήμερα (μετά από διακόσια χρόνια, κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα) γιατί δεν μπορούμε να «κατασκευάσουμε» νέες ιδέες, να επινοήσουμε νέα εργαλεία και ερμηνευτικά σχήματα για τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε;

Στο ερώτημα αυτό θα επιχειρήσω να δώσω μια πρώτη ιμπρεσιονιστική απάντηση. Δηλαδή δεν θα δημιουργήσει η απάντησή μου δεσμευτικές συνθήκες ζωής. Λέω λοιπόν ότι αυτό που ονομάζουμε: «Δύση», μετά τις ιστορικές περιπέτειες των δύο τελευταίων αιώνων, έχει καταντήσει ένα «ιστορικό φάντασμα». Υποδύεται πολλούς ρόλους: κοινοβουλευτική δημοκρατία, κράτος δικαίου, κοινωνικό κράτος κ.λπ. Και όλοι εμείς ρωτάμε: Πού βρίσκονται όλα αυτά; Μήπως ο πύργος των Βρυξελλών σε συνεργασία με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ο νέος «κυρίαρχος», ο νέος «ηγεμών» της εποχής μας; Μήπως τελικά, με αφορμή την καταδικαστέα εισβολή του μονάρχη Πούτιν στην Ουκρανία, καταλάβαμε όλοι εμείς οι πολίτες στην Ευρωπαϊκή Ενωση ότι δεν ζούμε σε δημοκρατικό καθεστώς; Και τελικά δεν ασκείται η πολιτική ως μέθοδος που στοχεύει στο «ευ ζην» του πολίτη, αλλά ως γραφειοκρατική ηγεμονική εξουσία που εξυπηρετεί τα συμφέροντα του χρηματοπιστωτικού συστήματος;

* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Πηγή: https://www.efsyn.gr