ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ! ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ!

Επιμέλεια: Δήμητρα Τσεπεντζή

• Φλεβάρης των φλεβών-Παντελής Θαλασσινός

"Ο Αύγουστος του έκλεψε μια μέρα

την ύψωσε πανάκι σε μπρατσέρα

μια άλλη χρόνους τέσσερις χαμένη

σαν άσωτη επιστρέφει, μα δε μένει..." τραγουδάει ο Παντελής Θαλασσινός στο τραγούδι "Φλεβάρης των Φλεβών"!

Φεβρουάριος ή Φλεβάρης, Κουτσοφλέβαρος, δεύτερος μήνας του έτους και τελευταίος γιος του γερο χειμώνα.

Είναι ο μήνας ο Κουτσός, ο Κούντουρος και Κούτσουρος (δηλαδή με κομμένη ουρά, όπως τον λένε στον Πόντο), ο Κουτσούκης, ή Μικρός ή Κούτσουλος (όπως τον λένε στην Κύπρο). Πλουτώνιος, Γκουζούκης, Κρυάρης, Κλαδευτής, Λησμονιάρης (γιατί όταν ξεκινάει να βρέχει ξεχνά να σταματήσει ), Μισερός, Χορευτής, Φλεγάρης, Φλιάρης είναι οι πιο γνωστές ονομασίες του σ΄όλη τη χώρα.

Για τον άστατο καιρό, ο Φλεβάρης λέγεται επίσης και Μεθυσμένος, γιατί δεν ξέρει τι κάνει.

Στα λατινικά η λέξη Φεβρουάριος (februarius) προέρχεται από το ουσιαστικό februum, που σημαίνει καθαρμός, κάθαρση, λόγω των θρησκευτικών εορτών εξαγνισμού και καθαρμού (Februa ή Februatio) που τελούνταν στη Ρώμη στη διάρκεια του μήνα.

Το όνομα Φλεβάρης προέρχεται από τις «φλέβες», δηλαδή τα υπόγεια νερά που αναβλύζουν στη διάρκειά του από τις πολλές βροχές, ενώ η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα την 1η του μήνα του έδωσε και το όνομα «Αϊ-Τρύφωνας».

Μια παράδοση λέει, πως μια φορά κι έναν καιρό που τα αμπέλια που είχαν ο Δεκέμβρης, ο Γενάρης και ο Φλεβάρης δεν τους έδωσαν πολύ κρασί, αποφάσισαν να ενώσουν όσο έβγαλαν και να το βάλουν όλοι μαζί σε ένα βαρέλι. Ο Φλεβάρης που το είχε βάλει πρώτος, μια μέρα, χωρίς να ρωτήσει τους άλλους δυο, το τρύπησε στο κάτω μέρος για να πιει λίγο κρασί. Φυσικά δεν ήπιε μόνο το δικό του αλλά και των άλλων. Σαν το μάθανε τα αδέλφια του, θύμωσαν πολύ. Για να τον τιμωρήσουν ο καθένας τους τού πήραν μια μέρα. Κι από τότε έχουν τριάντα μία κι εκείνος μόνο είκοσι οκτώ…

Παρ’ όλα αυτά, που μοιάζουν τόσο αρνητικά και μας προδιαθέτουν άσχημα απέναντί του, ο Φεβρουάριος, με τις ανθισμένες αμυγδαλιές, είναι προπομπός της άνοιξης, όπως μας λέει και η παροιμία: «Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει». Και μαζί με την οργιάζουσα φύση έρχονται και οι τελετουργίες της Αποκριάς!

Οι κραιπάλες όμως της Αποκριάς εξαγνίζονται με τα Συμόγιορτα, ένα τριήμερο αφιερωμένο σε τρεις αγίους: τον Αϊ-Τρύφωνα την 1η, την Υπαπαντή στις 2 και του Αϊ-Συμιού (Αγίου Συμεών) στις 3 του μήνα. 

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο καιρός την ημέρα της Υπαπαντής μπορεί να βοηθήσει στην «πρόβλεψη» των μεταβολών του καιρού που θα ακολουθήσει: «Καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας» και «Ό,τι καιρός κάμει στη Παπαντής, θα τον κάμει σαράντα μέρες». 

Τον Φεβρουάριο γιορτάζει επίσης και ο Άγιος Χαράλαμπος (στις 10 του μήνα), ο οποίος θεωρείται ότι προστατεύει από την πανώλη, ενώ στις 19 γιορτάζει η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία, ανήμερα του μαρτυρικού της θανάτου το 1589. Το σπίτι της βρισκόταν στη θέση του σημερινού μεγάρου της Αρχιεπισκοπής, ενώ το διατηρημένο λείψανό της φυλάσσεται σήμερα στο μητροπολιτικό ναό της Αθήνας.

Ο Φλεβάρης τέλος σηματοδοτεί τη νηστεία. Είναι ο μήνας που μπορεί να λείπει από την σαρακοστή, δεν λείπει, όμως, ποτέ και από τις τρεις εβδομάδες των Απόκρεων. 

Καθώς τελειώνει και βρισκόμαστε στα πρόθυρα της Άνοιξης, τελούνται πολλές οργιαστικές τελετουργίες που έχουν τις ρίζες τους στα πανάρχαια χρόνια και λίγο πολύ συνεχίζονται ως τις μέρες μας, κυρίως στην ύπαιθρο. Είναι γνωστή η σύνδεση των γιορτών της αποκριάς με τα αρχαία Ανθεστήρια, που επίσης γιορτάζονταν στο τέλος του Φεβρουαρίου. Όπως εμείς γιορτάζουμε την Αποκριά με τα ψυχοσάββατα της, έτσι κι οι Αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τη διπλή γιορτή των Ανθεστηρίων. Από την μια μεριά ήταν η γιορτή των λουλουδιών, του κρασιού και της αχαλίνωτης χαράς κι από την άλλη των νεκρών και των ψυχών.

Στον πολυπρόσωπο αυτόν μήνα, ο σοφός λαός έχει αφιερώσει ένα πλήθος από παροιμίες: 

Άγιε Πολύκαρπε βόηθα το σπόρο να φυτρώσει και να πολυκαρπίσει.

Άμα αγκιάξει ο Κουτσοφλέβαρος το πόδι του, θα μας χώσει στα χιόνια.

Αν δεν βγει ο Φλεβάρης δεν μπαίνει ο Μάρτης.

Αν της Υπαπαντής δεν φανεί ο ήλιος, θα βρέχει 40 ημέρες. Αν φανεί θα έρθει καλή χρονιά.

Άσπρος Φλεβάρης, χαρούμενος ο χωραφιάρης.

Γενάρη γέννα το παιδί, Φλεβάρη, φλέβισέ το.

Γενάρη και Φλεβάρη καταβολάδα και ξινάρι.

Γενάρης με τα κρούσταλλα, Φλεβάρης με τα χιόνια.

Γεναριάτικο αρνί και Φλεβαριάτικο κατσίκι.

Ζεστός Φλεβάρης, το Πάσχα κρύο.

Η Παπαντή διώχνει τις γιορτές με τ' αντί.

Θύμωσε ο Φλεβαράκης, πλάκωσε ο χιονάκης.

Κάλλιο Μάρτης με παλούκια παρά Φλεβάρης με μπουμπούκια.

Καλοκαιριά της Υπαπαντής, Μαρτιάτικος Χειμώνας.

Κύριε ελέησον, Φλεβάρη, και στο χάλκωμα με βάνεις [δηλ. από το κρύο μπαίνω να ζεσταθώ μέσα στο καζάνι]

Ο μήνας Φλεβάρης ή τις φλέβες (του νερού) ανοίγει ή τις φλέβες κλείνει.

Ο Φλεβάρης αν θυμώσει, μες στο χιόνι θα μας χώσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει του Καλοκαιριού μυρίζει κι αν τις φλέβες του ανοίξει, θε να κάψει να φλογίσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει του Καλοκαιριού μυρίζει, κι αν αλήθεια φλογίσει πόσους σκύλους θα ψοφήσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει, πάλι ή άνοιξη μυρίζει μα κι αν τύχη να θυμώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει κι άμα πει και θυμώσει μέσ' τα χιόνια θα μας χώσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει, μ' αν τις φλέβες του ανοίξει ξεροπήγαδα γιομίζει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει, μα κι αν δώσει, μες στο χιόνι θα μας χώσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, πάλι άνοιξη θ' ανθίσει. Μα αν κάμει και πεισμώσει, μες τα χιόνια θα μας χώσει.

Ο Φλεβάρης κι αν χιονίσει, πάλι άνοιξη θ' ανθίσει.

Ο Φλεβάρης φλέβες ανοίγει και πόρτες σφαλάει.

Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό.

Ό,τι έφτιασε ο Φλεβάρης έχει ο Αλωνάρης.

Ό,τι ημέρα κάμει της Παπαντής, θα την κάνει σαράντα μέρες.

Παπαντή καλοβρεμμένη, η κοφίνα γεμισμένη.

Παπαντούλα βροχερή και τ' αλώνια σαν σωροί».

Παπαντούλα χιονισμένη, και τ' αμπάρια γιομισμένα.

Σου 'πανε Φλεβάρη βρέξε και λησμόνησες να πάψεις.

Στα μαλακά Φλεβάρη μου και έχει ο Θεός.

Στις δέκα εφτά του Φλεβάρη θα ζεσταθεί το νύχι του βοδιού [δηλ. αρχίζει να ζεσταίνει ο καιρός]

Στις δεκαπέντ' από Φλεβάρη βαρεί το άλογο ποδάρι.

Τα γέρικα γαϊδούρια Φλεβάρη ψοφάνε.

Τα έκανε ο Φλεβάρης κι έσκασε ο Μάρτης.

Τα χιόνια του Φλεβάρη, βγάζουν τον Μάρτη παλικάρι.

Τα χρέη του Φλεβάρη, ο Μάρτης τα πλερώνει.

Την Τυρινή και των Βαγιών μπαίνει ο διάβολος στο γιαλό.

Της Κρεατινής τα κομμάτια τα τρώει η Τυρινή και της Τυρινής τα σκυλιά.

Το Φλεβάρη μη φυτέψεις, ούτε να στεφανωθείς, Τρίτη μέρα μη δουλέψεις, Σάββατο μη στολιστείς.

Τον Γενάρη κλάδευε και τον Φλεβάρη απόσκαφτε.

Τον κακό Φλεβάρη ψοφούν οι λύκοι απ' την πείνα.

Τον καλό τον Φλεβαράκη σκάρισε τ' αρνάκι.

Τον ξερό Φλεβάρη, σου παίρνει ο διάβολος το γαλάρι.

Τον Φλεβάρη ανοίγουνε οι φλέβες.

Τον Φλεβάρη τον καλό ανοίγει η γης από το νερό.

Του Άη Τρυφώνου μην δουλέψεις και τα χέρια σου κλαδέψεις.

Του Φλεβάρη είπαν να βρέξει και λησμόνησε να πάψει.

Του Φλεβάρη είπαν να βρέξει κι αλησμόνησε να πάψει.

Του Φλεβάρη το κριθάρι του Μάρτη το κατσίκι.

Τρεις τα γέννα, τρεις τη Φώτα κ' έξι τα μεγάλα Πάσχα.

Υπαπαντή καλοβρεγμένη, η κοφίνα γιομισμένη.

Φλέβαρε – κουτσοφλέβαρε, καταραμένε μήνα, το έκανες το παράκανες με πέθανες απ' την πείνα.

Φλεβάρη κουτσοφλέβαρε καταραμένε μήνα, μας χιόνισες, μας απόπειρες, μας έλιωσες στην πείνα.

Φλεβάρη μήνα κοίταγε ήλιο και φεγγάρι, πάρε και γνώμη από αστρί και κάνε ό,τι βγάλει.

Φλεβάρη το 'πες, Φλεβάρη το 'κανες.

Φλεβάρη, φλέβες (νερού) μ' άνοιξες.

Φλεβάρης, κουτσοφλέβαρος, έρχεται κούτσα κούτσα, όλο νερά και λούτσα.

Φλεβάρης κουτσοφλέβαρος, και του τσαπιού ο μήνας.

Φοβήθηκε ο παπάς τον Νοέμβρη και ο Δεσπότης τον Φλεβάρη.

Φυλάξου από τον διάβολο κι από Φλεβαριάτικο κρύο.

Χιόνι το Φλεβάρη βάνει στάπα στο κελάρι.

Χιόνι Φλεβαριάτικο, αλώνι αβερτιάτικο.

Χιόνια του Φλεβαριού, χρυσάφι του καλοκαιριού.

Καλό μήνα σε όλους!!!