ΑΠΟ ΤΟ 1971 ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 2021!

 ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το σωτήριον έτος 1971 δύο γεγονότα σημάδεψαν τη συλλογική μνήμη του ελληνισμού. Το πρώτο ήταν η πρόκριση του Παναθηναϊκού στο Ουέμπλεϊ. Η αξιοπρεπέστατη ήττα του από τον Αγιαξ δεν είχε σημασία. Για πρώτη φορά ελληνική ομάδα έφτανε σε τέτοια ύψη ευρωπαϊκού επιπέδου. Ακόμη και σήμερα σπάνια βρίσκεις κάποιον που να μη συνδυάζει τα ονόματα Παναθηναϊκός και Ουέμπλεϊ. Κι ας μην είναι Παναθηναϊκός. Κι ας μην είναι καν ποδοσφαιρόφιλος.

Το δεύτερο ήταν ο εορτασμός των 150 ετών από την Επανάσταση του 1821. Για τους καραβανάδες του στρατιωτικού καθεστώτος ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να επιδείξουν το οπλοστάσιο της ιδεολογίας τους. Το «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» θα εμφανιζόταν ως δικαίωση του Αγώνα του 1821.

Τον εορτασμό αυτόν λίγοι τον θυμούνται. Προκάλεσε, όμως, τα αντανακλαστικά των δεκαετιών που ακολούθησαν. Το 1821 δεν ξέφυγε από τον σαρωτικό συρμό της μεταπολίτευσης, την πολιτικοποίηση που αυτό το νέφος είχε ρυπάνει για τη γενιά μου ακόμη και τις φιλίες, ακόμη και τις ερωτικές σχέσεις, ακόμη και την αντίληψή μας για την Ιστορία. Ανάλογα με την άποψή σου για την Επανάσταση κρινόσουν ως αριστερός ή ως δεξιός.

Δεν ξέρω πόσοι θυμούνται τη μεγάλη γιορτή που είχε διοργανωθεί στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Εγώ πάντως τη θυμάμαι. Μας είχαν πάει με το σχολείο. Ηταν μια υπερπαραγωγή που θα ήθελε να είναι χολιγουντιανή, όμως ήταν ψωροκωστιανή. 'Ολα ψεύτικα, προχειροφτιαγμένα σκηνικά από χαρτόνι, χοντροκομμένα συνθήματα, φαντάροι που έκαναν τη θητεία τους και τους είχαν αναθέσει να φορέσουν χιτώνες και να παριστάνουν τους 'Ελληνες που πολεμάνε με τους Πέρσες. Κάποια στιγμή εμφανίστηκε και η Βέμπο. Μπορεί να τα μπερδεύω κιόλας, μπορεί να ήταν σκηνή από κάποιον εορτασμό που έφερε τον υψηλόφρονα τίτλο: «Η πολεμική αρετή των Ελλήνων». Περιγράφει όμως το ύφος των εορτασμών για τα 150 χρόνια από την Επανάσταση και τον τρόπο με τον οποίον καταγράφηκε στο μυαλό ενός παιδιού 16 ετών. Η ιδανική γελοιοποίηση όλων των συμβόλων που στο μυαλό μας, από το σχολείο και τα διαβάσματα, χαρακτήριζαν το ’21. Από τα καριοφίλια και τη φουστανέλα ώς τον ηρωισμό. Συμπαρασύροντας εννοείται και όλη την αντίληψη για την εθνική μας ιστορία η οποία έβλεπε το ’21 σαν τον κρίκο μιας αλυσίδας που ξεκινούσε από την αρχαιότητα και περνούσε από το Βυζάντιο. Η δικτατορία μετέτρεψε τον Παπαρρηγόπουλο σε σκηνοθέτη κακόγουστης επιθεώρησης.

Αν τώρα σ’ αυτά προσθέσουμε την πλήξη και τον στόμφο των επετείων, καθώς και τον άκαμπτο τρόπο με τον οποίον μας δίδασκαν την Ιστορία, καταλαβαίνουμε γιατί το παιδί των 16 που μεγάλωσε εν τω μεταξύ, όταν έπεσε η χούντα, έτρεχε πίσω από οποιαδήποτε άποψη παραγνώριζε τα σύμβολα που είχαν ήδη διασυρθεί.

Μάθαμε την ανθρώπινη και ποταπή πλευρά των ηρώων, τον ρόλο των κοτζαμπάσηδων, αμφισβητήσαμε τον ρόλο της Εκκλησίας και παίζαμε στα δάχτυλα τα παιχνίδια των μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Αισθανόμασταν επιτέλους απελευθερωμένοι από τους μύθους των σχολικών βιβλίων. Οι καινούργιοι μύθοι ήταν πιο αληθινοί.

Στο κάτω κάτω ποιος τολμούσε να χρησιμοποιήσει τη λέξη «έθνος» τον καιρό εκείνο; Αμέσως θα χαρακτηριζόταν «νοσταλγός». Στην πολιτική ρητορεία το έθνος το είχε αντικαταστήσει ο «λαός» – «λαγό» τον γράφει κάπου ο Μακρυγιάννης. Το «έθνος» από ουσιαστικό είχε γίνει επίθετο για να προσδιορίζει «ζητήματα», «συμφέροντα» και «κρίσεις». Τρία είναι τα κληροδοτήματα της δικτατορίας: η γελοιοποίηση της εθνικής μας Ιστορίας, ο διασυρμός της καθαρεύουσας και το φοιτητικό κίνημα.

Ορισμένοι μεγαλώνοντας έγιναν ιστορικοί. Οι ιστορικές μελέτες, ιδιαίτερα όσες αφορούν τον Νέο Ελληνισμό, είναι από τις πιο δυναμικές περιοχές της πνευματικής μας ζωής. Οι υπόλοιποι, οι περισσότεροι εννοείται, έμειναν με τα στερεότυπα των μύθων, είτε των «δεξιών-εθνικών», είτε των «αριστερών- ταξικών». Το ζήτημα είναι ότι η αντίληψη για την εθνική μας Ιστορία δεν μπορούσε να απαλλαγεί από το χρίσμα της πολιτικοποίησης που της έδωσε η «χουντο-μεταπολίτευση». Επηρεάζει ακόμη και τον τρόπο με τον οποίον διαβάζονται οι πρόσφατες μελέτες.

Η επιτροπή «Ελλάδα - 2021» με τις έως τώρα παρεμβάσεις της δείχνει ότι μέλη της συμπεριφέρονται σαν να θέλουν να σκίσουν τα σχολικά βιβλία της απώτατης νεότητάς τους. Ή να βγάλουν το άχτι τους για τα στερεότυπα των επετείων και τους δεκάρικους του τότε φιλολόγου. Ελπίζω ότι οι σοβαρότεροι αντιλαμβάνονται ότι το θέμα δεν είναι να προκύψει μια διαλεκτική σύνθεση από τη σύγκρουση των στερεοτύπων, δεξιών, αριστερών ή φιλελεύθερων. Γιατί έτσι θα φτάσουν να ψηφίσουν για τη σημασία του 1821 και τη σχέση του με το σήμερα.

Είχε δίκιο ο κ. Κιτρομηλίδης στο άρθρο του στην «Κ» της περασμένης Κυριακής. 'Εργο της επιτροπής είναι ο εορτασμός. Είθισται δε από αρχαιοτάτων χρόνων οι εορτασμοί να επιβεβαιώνουν το αίσθημα της κοινότητας – οικογενειακής, θρησκευτικής, επαγγελματικής κ.τ.λ. 'Εργο της επιτροπής δεν είναι η «αλήθεια για το 1821». 'Εργο της είναι να αναδείξει τους συμβολισμούς που γέννησε η Επανάσταση και μπορούν ακόμη και σήμερα να υποστηρίξουν το αίσθημα της ενότητας.

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/