ΠΡΟΤΑΣΗ…ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ!

Επιμέλεια: Ελένη Σοφού

"Λέγε με Ραραού καλύτερα.

Ρουμπίνη βέβαια είναι το βαφτιστικό μου, πλην ουσιαστικώς βαφτίστηκα Ραραού όταν βγήκα στο Θέατρο… Γεννήθηκα στας Επάλξεις. Πρωτεύουσα και αυτή, αλλά επαρχίας. Έφυγα ετών δεκαπέντε, με τη μάνα μου και τρεις φέτες ψωμί, κάτι μήνες μετά την διαπόμπευσή της, όταν εορταζόταν ακόμα η λεγόμενη Απελευθέρωση. Και δεν θα επιστρέψω εκεί ποτέ. Ούτε η μάνα μου θα επιστρέψει εκεί ποτέ. Την έχω ενταφιάσει εδώ στας Αθήνας… «παιδί μου μη γυρίσω ποτέ εκεί κάτω»… κι έτσι αγόρασα τάφο… και της πηγαίνω επίσκεψη μια τόσο. Της πάω κανένα άνθος, μια σοκολάτα… να φάει μια σοκολάτα όλη δική της… Μετά την κατοχή πικράθηκε με υψηλή πίκρα και έκτοτε δε επιθύμησε σοκολάτα ποτέ…»

Στις 20 Ιανουαρίου 2022 συμπληρώθηκαν εννέα χρόνια από το θάνατο του σπουδαίου λογοτέχνη Παύλου Μάτεσι και οι εκδόσεις Καστανιώτη ξανά συστήνουν τη Ραραού, επανεκδίδοντας το μυθιστόρημα «H Μητέρα του Σκύλου». Το πολυμεταφρασμένο αριστούργημα του Παύλου Μάτεσι εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1990 από τις εκδόσεις Καστανιώτη και έκτοτε συγκινεί όχι μόνο το ελληνικό αναγνωστικό κοινό, αλλά και τους λάτρεις της καλής λογοτεχνίας στο εξωτερικό. Μεταφράστηκε αρχικά στα γαλλικά το 1993 από τον Jacques Bouchard και στη συνέχεια σε πολλές άλλες γλώσσες. Βραβεύτηκε με το βραβείο της κοινότητας Ελληνοφώνων της Νότιας Ιταλίας το 1998, με το μεγάλο βραβείο των κριτικών το 2000 και το βραβείο Acerbi (Premio letterario Giuseppe Acerbi) στην Ιταλία το 2002. Υμνήθηκε από την εγχώρια και παγκόσμια κριτική και συγκαταλέχτηκε από τον λονδρέζικο εκδοτικό οίκο Quinter Publishing στα 1001 βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. "Η Μητέρα του Σκύλου" έχει παιχτεί στο θέατρο ως δραματοποιημένο μυθιστόρημα το 2011 στο Εθνικό Θέατρο και στο "Σύγχρονο Θέατρο" το 2014, ενώ το 2008 παίχτηκε με επιτυχία στην Τσεχία ως θεατρικός μονόλογος βασισμένος στο βιβλίο «Η Μητέρα του Σκύλου» που έγραψε για τους θεατρόφιλους ο Pavel Kohout.

Στο αριστοτεχνικό μυθιστόρημα ο συγγραφέας για να πλέξει το μύθο του χρησιμοποιεί τον αφελή, ειλικρινή και ακριβή λόγο μιας εξηντάχρονης γυναίκας. Επινοεί μια γλώσσα γεμάτη λογοτεχνικούς ιδιωματισμούς, κωδικοποιημένους (όπως ο Παπαδιαμάντης και ο Καρκαβίτσας), βιβλικές εκφράσεις πονηρά παραποιημένες και δίνει αυτά τα στοιχεία σε έναν προφορικό λόγο επαρχιώτικο, πυκνό, προφητικό, ποιητικό και ακαλλιέργητο. Μέσα από ένα φωτεινό μονόλογο πόνου εκτυλίσσεται η ιστορία της Ραραού, κατά κόσμον Ρουμπίνης, μιας συνταξιούχου ηθοποιού. Ένα πλάσμα αγαθό, ταλαιπωρημένο, πικραμένο, εξομολογείται μέσα από τη δική της αγνή ματιά τα δύσκολα παιδικά και εφηβικά της χρόνια κατά τη διάρκεια της κατοχής και της απελευθέρωσης με μια αφήγηση συναρπαστική. Ορφανή από πατέρα, κόρη δωσίλογης μάνας, γνωρίζει την φτώχεια, τη ζητιανιά, τον πόνο και την απόγνωση. Μία ιστορία ειπωμένη όπως την αντιλαμβάνεται το ταραγμένο μυαλό της ηρωίδας, άλλοτε με πάθος, άλλοτε αποστασιοποιημένα, αλλά πάντα με ένα γλυκόπικρο χιούμορ και μία αφελή αθωότητα. Ο λόγος της ιστορίας, ωστόσο, συνδιαλέγεται με τον λόγο της τρέλας, σε ένα κωμικοτραγικό ξετύλιγμα της ζωής της Ραραού και συγχρόνως ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας (ιταλογερμανική κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος, κυβέρνηση δεξιάς μοναρχίας, πραξικόπημα 1967), σκιαγραφώντας τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μιας Ελλάδας που προσπαθεί να ορθοποδήσει σε συνθήκες ανέχειας.

Το βιβλίο στο μεγαλύτερο μέρος του είναι ο μονόλογος της ηρωίδας Ραραού, εκτός από δύο κεφάλαια που είναι γραμμένα σε τρίτο πρόσωπο. Αυτή η τεχνική δίνει στην αφήγηση τη ζωντάνια και την αμεσότητα του προφορικού λόγου. Μια αφήγηση μεγαλειώδη, αντικειμενική, καυστική και τρυφερή, χωρίς ύφος προπαγάνδας και κριτικής προς οποιαδήποτε νοοτροπία. Ο συγγραφέας μας παρουσιάζει ένα μυθιστόρημα ανατρεπτικό, σαρκαστικό, πάντα επίκαιρο ως προς την πικρή εθνική μας ιστορία και την προ- και μετα-πολεμική Ελλάδα. Ξεκινάει προπολεμικά, μπαίνει στη φρίκη του πολέμου με συνταρακτική γραφή, συνεχίζει με την απελευθέρωση, έρχεται στον εμφύλιο και καταλήγει στο σήμερα. Πάρα πολλά χρόνια πόνου και περιπέτειας να καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα. Πουλημένες συνειδήσεις, διαφθορά, συμφέροντα και ένας λαός σε ύπνο βαθύ, σε κώμα. Mε μια συγκλονιστική αφήγηση παρακολουθούμε τη διαπόμπευση της μητέρας της Ραραού και αντιλαμβανόμαστε γιατί ο συγγραφέας έδωσε τον συγκεκριμένο τίτλο στο βιβλίο. «Τότε ένας ενάρετος άνδρας με μια σημαία στο ένα χέρι σκαρφάλωσε στο κρεβάτι του φορτηγού και άρχισε να τσακίζει σάπια αυγά στα κεφάλια καθεμιάς από τις ταπεινωμένες γυναίκες και το πλήθος χειροκροτούσε… Ο ενάρετος άντρας υποκλινόταν… κάθε φορά που έσπαγε ένα αυγό στο κεφάλι μιας κουρεμένης γυναίκας…». Ο πόνος της μικρής Ραραού βλέποντας τη μητέρα της να διαπομπεύεται γίνεται παραλήρημα απελπισίας, γίνεται λυγμός. Τρέχοντας πίσω της να της δώσει λίγο νερό ο πόνος γίνεται σπαραγμός. Προσπαθώντας κάτι να της πει, ο πόνος γίνεται κραυγή και όταν πια εξουθενωμένη από την τραγικότητα που βιώνει δεν μπορεί να κάνει τίποτα, ο πόνος της γίνεται ένα ανατριχιαστικό γάβγισμα σκύλου… τότε η μητέρα ζώντας την τραγικότερη στιγμή της ζωής της φωνάζει: «Διώχτε το σκυλί δεν είμαι η μητέρα του».

Ραραού η απόμαχη, η ασήμαντη, η τραγική... σύμβολο ανθρώπου που δεν σταματά ποτέ να μάχεται.

Καλή ανάγνωση!

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

O Παύλος Mάτεσις γεννήθηκε στη Δίβρη Hλείας το 1930. Σπούδασε θέατρο και μουσική. O Mάτεσις είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς των τελευταίων χρόνων. Έχει γράψει θεατρικά έργα, μυθιστορήματα και διηγήματα και έχει μεταφράσει Σαίξπηρ, Aριστοφάνη, Mολιέρο, Ίψεν, Mπρεχτ, Πίντερ, Iονέσκο, Mάμετ κ.ά. Η πρώτη του παρουσία ήταν στα Γράμματα το 1967. Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις, όπως το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου 1966 για το θεατρικό Η τελετή, το έπαθλο Καρόλου Κουν το 1989 για το έργο του Περιποιητής Φυτών κ.ά. Ξένες γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά. Έφυγε από τη ζωή στις 20 Ιανουαρίου 2013.