Γράφει ο Ευάγγελος Ι. Τρυψιάνης // *
Άκτιο. 31 π.Χ. Ένας εμφύλιος, δύο κόσμοι διαφορετικοί. Αντώνιος εναντίον Οκταβιανού ή Ανατολή εναντίον Δύσης. Η έκβαση τής ιστορίας γνωστή. Όσο οι συντεταγμένες λεγεώνες «πατούσαν με το πόδι τους» το χώμα της Αιγύπτου, τόσο τα γλέντια και τα ερωτικά παιχνίδια «των Αμιμητόβιων» φούντωναν! Ο θάνατος και ο έρωτας σε απόσταση μίας ανάσας. Ο Οκταβιανός κέρδισε – αναμφισβήτητα – στρατιωτικά και πολιτικά, αλλά ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα μία ζωή γεμάτη απολαύσεις και ενσαρκωμένες επιθυμίες…
Ωστόσο, το θέμα του ποιήματος: «Εν δήμω της Μικράς Ασίας», αν και συνδέεται άμεσα με την έκβαση τής ναυμαχίας στο Άκτιο, θα μας απασχολήσει σ’ ένα άλλο διττό επίπεδο.
Από τη μία καταδεικνύει το μετασχηματισμό του πολίτη – που σκέφτεται κριτικά και δρα ελεύθερα – σε υπήκοο, δηλαδή σ’ ένα υποκείμενο που σκέφτεται και δρα βάσει ατομικού συμφέροντος, έτοιμο να «γλείψει» κάθε κραταιό άρχοντα για να πετύχει τα σχέδιά του – όσο ποταπά και αν είναι. Μάλιστα, δε θα διστάσει να μεταπηδήσει (αμέσως) σ’ άλλο στρατόπεδο και αφεντικό, αν τα πράγματα «αλλάξουν».
Από την άλλη σημειώνει με τρόπο εύγλωττο το πόσο πολύ αρέσκονται οι κάθε λογής άρχοντες (σ’ όλες τις βαθμίδες της εξουσίας) ν’ ακούν «γλειψίματα» και «κολακείες». Υπηκόους επιθυμούν, αδύναμα, εξαρτώμενα και εύκολα χειραγωγήσιμα υποκείμενα που δείχνουν καθημερινά «λόγω και έργω» την υποτέλειά τους.
Ο Καβάφης, λοιπόν, επινοεί μία επιστολή με συντάκτες τους κατοίκους ενός ανώνυμου δήμου της Μ. Ασίας – αυτή η ανωνυμία προσδίδει την απαραίτητη οικουμενικότητα και διαχρονικότητα – η οποία θα είχε ως παραλήπτη τον Αντώνιο. Δυνάμει νικητή της ναυμαχίας στο Άκτιο. Βλέπετε, εκείνη τη στιγμή αυτός εξουσίαζε τήν περιοχή της Μ. Ασίας και έπρεπε να είναι «προετοιμασμένοι» (!), αν και κατά βάθος γνώριζαν τη δυσκολία μιας επικείμενης νίκης, να «γλείψουν» τον άνδρα-κυρίαρχό τους.
Τα πράγματα, όμως, εξελίχθηκαν διαφορετικά. Ο Οκταβιανός, νίκησε! Και τώρα; Ναι, «Οι ειδήσεις για την έκβασι της ναυμαχίας, στο Άκτιον, / ήσαν βεβαίως απροσδόκητες», αλλά δε χρειάζεται πανικός! «Αντίς, εκεί / στες τελευταίες γραμμές: λυτρώσας τους Ρωμαίους / απ’ τον ολέθριον Οκτάβιον, / τον δίκην παρωδίας Καίσαρα, / τώρα θα βάλουμε: λυτρώσας τους Ρωμαίους / απ’ τον ολέθριον Αντώνιον / όλο το κείμενον ταιριάζει ωραία».
Έτσι, λοιπόν, η σύνταξη τής επιστολής δεν πάει χαμένη! Ένα όνομα αρκεί ν’ αλλάξει και κάνει τη δουλεία της. Τόσο απλά. Εξάλλου, όλοι ίδιοι είναι!
Ή μήπως όχι και απλά οι φανερά (κατευθυνόμενες) προσφερόμενες επιλογές είναι αυτές που δε διαφέρουν στην ουσία και το περιεχόμενό τους; Συζήτηση μεγάλη.
Ακολουθεί το ποίημα:
Οι ειδήσεις για την έκβασι της ναυμαχίας, στο Άκτιον,
ήσαν βεβαίως απροσδόκητες.
Αλλά δεν είναι ανάγκη να συντάξουμε νέον έγγραφον.
Τ’ όνομα μόνον ν’ αλλαχθεί. Αντίς, εκεί
στες τελευταίες γραμμές, «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ’ τον ολέθριον Οκτάβιον,
τον δίκην παρωδίας Καίσαρα,»
τώρα θα βάλουμε «Λυτρώσας τους Ρωμαίους
απ’ τον ολέθριον Αντώνιον».
Όλο το κείμενον ταιριάζει ωραία.
«Στον νικητήν, τον ενδοξότατον,
τον εν παντί πολεμικώ έργω ανυπέρβλητον,
τον θαυμαστόν επί μεγαλουργία πολιτική,
υπέρ του οποίου ενθέρμως εύχονταν ο δήμος·
την επικράτησι του Αντωνίου»
εδώ, όπως είπαμεν, η αλλαγή: «του Καίσαρος
ως δώρον του Διός κάλλιστον θεωρών –
στον κραταιό προστάτη των Ελλήνων,
τον έθη ελληνικά ευμενώς γεραίροντα,
τον προσφιλή εν πάση χώρα ελληνική,
τον λίαν ενδεδειγμένον για έπαινο περιφανή,
και για εξιστόρησι των πράξεών του εκτενή
εν λόγω ελληνικώ κ’ εμμέτρω και πεζώ·
εν λ ό γ ω ε λ λ η ν ι κ ώ που είν’ ο φορεύς της φήμης,»
και τα λοιπά, και τα λοιπά. Λαμπρά ταιριάζουν όλα.
* Ο Ευάγγελος Ι. Τρυψιάνης είναι Φιλόλογος / Εκπαιδευτής Ενηλίκων
Πηγή: https://www.fractalart.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.