ΠΟΥ ΒΑΔΙΖΟΥΜΕ;

Γράφει ο Απόστολος Ζιώγας // *

Πού βαδίζουμε;

Στο μακρινό παρελθόν μας, ξεκινώντας με τα υποτυπώδη πέτρινα εργαλεία του Homo habilis και αργότερα τα τσεκούρια και τις μαγειρικές φωτιές του Homo erectus, οι πρόγονοί μας μπορούσαν να κυνηγούν ζώα πιο αποτελεσματικά, να εξάγουν τροφή από τα φυτά και να διαμορφώνουν ξύλα και κόκαλα σε καταφύγια. Τα εργαλεία επομένως, όχι μόνο μας έδωσαν δύναμη πάνω στο περιβάλλον που κανένα άλλο ζώο δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει, αλλά άλλαξαν την πορεία της εξέλιξής μας ˙ αν και προσαρμοστήκαμε σωματικά με μικρούς τρόπους μέσω του χρώματος του δέρματος και του σχήματος του σώματος για να χειριστούμε το τροπικό ή βόρειο κλίμα, ήταν τα εργαλεία εκείνα που μας επέτρεψαν να ευδοκιμήσουμε οπουδήποτε μεταναστεύσαμε.

Η πρόοδος της κοινωνίας θα επιταχυνόταν με το πέρασμα του χρόνου, μέχρι που η αστροφυσικός Sandra Faber θα πει πως αυτή η έννοια της προόδου έγινε ο ίδιος ο σκοπός της ανθρωπότητας, η καρδιά της κεντρικής κοσμολογίας μας. Υπό αυτή την άποψη της προόδου, κύριος στόχος των κρατών ήταν να διασφαλίσει ότι τίποτα δεν περιορίζει τη φυσική δύναμη του ατομικού συμφέροντος ˙ δεδομένου ότι η πιο συνηθισμένη έκφρασή αυτού ήταν η ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων, μια ευθύνη του κράτους έπρεπε να είναι η προστασία της ατομικής περιουσίας, αφήνοντας τους πολίτες ελεύθερους να επικεντρωθούν στην αύξηση του πλούτου τους, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την πεπερασμένη φύση των πόρων της Γης. Αυτές οι ιδέες, όπως εκφράστηκαν από τον Λοκ, θα έβρισκαν την πιο ισχυρή τους έκφραση στην Αμερική, κατά τη γέννηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Έτσι, η Βιομηχανική Επανάσταση έδωσε στις ΗΠΑ περισσότερα εργαλεία για να κόψουν και να ελέγξουν, σε πλανητική κλίμακα.

Εν καιρώ πάντως, το Κεφάλαιο δημιούργησε σημαντικές αλλαγές στην κοινωνική συμπεριφορά, καθώς οι μισθοί άλλαζαν τη φύση της εργασίας και άλλαζαν τη σχέση μεταξύ εργαζομένου και εργοδότη. Ως εκ τούτου, η χειραγώγηση του Κεφαλαίου κατακερμάτισε την παραγωγική διαδικασία, μειώνοντας τους εργάτες σε ανειδίκευτες μονάδες παραγωγής που μπορούσαν να ελεγχθούν ευκολότερα. Οπότε δημιουργήθηκε ένα νέο είδος ζωής: αλόγιστη επανάληψη άσκοπων εργασιών που ρυθμίζονται στην ταχύτητα μιας μηχανής. Η ισχύς του ατμού ήταν το δώρο που κατέστησε δυνατή την εκτέλεση της νέας οικονομίας, καθιστώντας χρήσιμη την ανειδίκευτη εργασία, η οποία άσκησε καθοδική πίεση στους μισθούς. Επίσης, η Βιομηχανική Επανάσταση άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο ζούσαν και εργάζονταν οι άνθρωποι, φέρνοντας εκατομμύρια στα αστικά κέντρα για να εργαστούν σε εργοστάσια. Η ατμομηχανή που κινείται με άνθρακα, η μηχανή εσωτερικής καύσης, το ραδιόφωνο, το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο γεννήθηκαν όλα από την τεχνολογία που αναπτύχθηκε εκείνη την εποχή. Αυτή η περίοδος μπορεί να άλλαξε εντελώς τον κόσμο μας, είχε όμως μεγάλες συνέπειες. Πλέον προσθέτουμε περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα στον κόσμο μας από αυτό που μπορεί να απορροφήσει. Σήμερα, εννέα στους δέκα δεν γνωρίζουν ότι τα ανθρώπινα όντα έχουν αλλάξει το παγκόσμιο κλίμα μέσω της αδιάκριτης καύσης ορυκτών καυσίμων˙ με άλλα λόγια, η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και όχι μια φυσική λειτουργία όπως μια αλλαγή στην τροχιά της γης. Η Γη τώρα είναι τόσο ζεστή όσο πριν από την τελευταία εποχή των παγετώνων, πριν από 115.000 χρόνια, όταν οι θάλασσες ήταν πάνω από είκοσι πόδια ψηλότερα. Μάλιστα, περισσότερος άνθρακας έχει απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα από τον Νοέμβριο του 1989, παρά σε ολόκληρη την ιστορία του πολιτισμού που προηγήθηκε. Το 2018, μια ομάδα με επικεφαλής τον φυσικό Drew Shindell [ειδικός στο κλίμα, καθηγητής στο Nicholas School of the Environment του Duke University] προσδιόρισε ότι 150 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι θα πέθαιναν μόνο από την ατμοσφαιρική ρύπανση σε έναν κόσμο θερμότερο κατά 2 βαθμούς από ό,τι σε έναν θερμότερο κατά 1,5 βαθμούς. Απαιτούνται δηλαδή ταχείες, εκτεταμένες ενέργειες για να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς και να αποφευχθούν οι τρομερές μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον πλανήτη. Εντωμεταξύ, υπάρχουν αυξανόμενα παρατηρήσιμα σήματα παρόμοια με το καλοκαίρι του 1988 που δείχνουν ότι έχουμε ήδη βγει από τις ιδανικές περιβαλλοντικές συνθήκες που επέτρεψαν στους ανθρώπους να εξελιχθούν εξαρχής. Πέραν τούτου, μετατοπιζόμαστε ολοένα και περισσότερο από έναν τρόπο πρόβλεψης του τι πρόκειται να συμβεί σε έναν τρόπο προσπάθειας να εξηγήσουμε τι συνέβη. Το καλοκαίρι του 2017, τρεις μεγάλοι τυφώνες εμφανίστηκαν στον Ατλαντικό ταυτόχρονα. Όταν έπληξε το Χιούστον ο τυφώνας Χάρβεϊ , προκάλεσε τόσο επικές βροχοπτώσεις που σε ορισμένες περιοχές περιγράφηκε ως γεγονός 500.000 ετών – αυτή η ποσότητα βροχής θα μπορούσε να αναμένεται να χτυπήσει αυτήν την περιοχή μία φορά κάθε πεντακόσιες χιλιετίες.

Ο Χάρβεϊ ήταν η τρίτη τέτοια πλημμύρα που έπληξε το Χιούστον από το 2015. Βλέπουμε ακόμη πως οι επικίνδυνοι καύσωνες συνεχίζουν να σπάνε ρεκόρ παγκοσμίως. Ο Ερυθρός Σταυρός εκτιμά ότι σε όλο τον κόσμο, ήδη περισσότεροι πρόσφυγες διαφεύγουν από περιβαλλοντικές κρίσεις παρά από βίαιες συγκρούσεις. Άρα πού βαδίζουμε; Γράφει λοιπόν ο Wallace-Wells [αμερικανός δημοσιογράφος γνωστός για τα κείμενά του για την κλιματική αλλαγή] : «αν ο πλανήτης έφτασε στο χείλος της κλιματικής καταστροφής κατά τη διάρκεια ζωής μιας και μόνο γενιάς, η ευθύνη για την αποφυγή της ανήκει επίσης σε μια μόνο γενιά. Εάν επιτρέψουμε στην υπερθέρμανση του πλανήτη να προχωρήσει και να μας τιμωρήσει με όλη την αγριότητα με την οποία την έχουμε τροφοδοτήσει, θα είναι επειδή επιλέξαμε αυτή την τιμωρία – είναι σαν να περπατούμε συλλογικά σε ένα μονοπάτι αυτοκτονίας. Αν το αποτρέψουμε, θα είναι επειδή επιλέξαμε να βαδίσουμε σε διαφορετικό μονοπάτι και να αντέξουμε» !

*Ο Απόστολος Ζιώγας είναι βιολόγος.

Πηγή: https://www.fractalart.gr