ΤΟ "ΧΑΤΙ ΣΕΡΙΦ" ΤΟΥ 1839!

Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ ξεκινά την προσπάθεια εκσυγχρονισμού της παραπαίουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που θα μείνει γνωστή ως «Τανζιμάτ»

Μαχμούτ Β’

Στις 3 Νοεμβρίου 1839 ο διάδοχος του Μαχμούτ Β' σουλτάνος Αμπντούλ Μετζίτ (1839-1861) εξέδωσε στην Κωνσταντινούπολη το αυτοκρατορικό διάταγμα που έμεινε γνωστό ως Χάτι Σερίφ του Γκιουλχανέ. Tο διάταγμα κοινοποιούσε την ανάληψη μεταρρυθμιστικού έργου, που συνοψιζόταν υπό τον όρο Τανζιμάτ (=μεταρρύθμιση, τακτοποίηση), με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών ζωής στην Aυτοκρατορία. Ως κατευθυντήριες γραμμές του Τανζιμάτ θεωρούνταν ο σεβασμός της ασφάλειας, της τιμής και της περιουσίας των υπηκόων ανεξάρτητα από το θρήσκευμά τους και η ισότητά τους απέναντι στο νόμο. Eπιπλέον, γινόταν λόγος για φορολογικές μεταρρυθμίσεις όπως η κατάργηση της ενοικίασης των φόρων, γνωστής ως ιλτιζάμ (iltizam), και ο καθορισμός του φορολογικού βάρους ανάλογα με την περιουσία και τα εισοδήματα του φορολογουμένου. 

Aναγγέλλονταν επίσης μεταρρυθμίσεις σχετικά με τον τρόπο άσκησης της στρατιωτικής υπηρεσίας και επιβεβαιωνόταν η κατάργηση των μονοπωλίων.

Στα 1839 ο σουλτάνος Αμπντούλ Μετζίτ παραχώρησε το Χάτι Σερίφ (Hatt-i Serif), το οποίο έμελλε να εγκαινιάσει μια εποχή αλλαγών στη ζωή των υπηκόων σ' όλη την οθωμανική επικράτεια. 

Προσωπογραφία του σουλτάνου Aμπντούλ Μετζίτ, 19ος αιώνας (λεπτομέρεια).

Κωνσταντινούπολη, Topkapi Saray Museum.

Μεγαλύτερη σημασία όμως από τις διατάξεις τις ίδιες είχε, εκτός από το γεγονός ότι αφορούσαν όλους τους υπηκόους ανεξαρτήτως θρησκεύματος ή κοινωνικής θέσης, το ότι δήλωναν ρητά την απόφαση της κεντρικής εξουσίας να καινοτομήσει. Παρά την αναφορά στις παλαιές δόξες της Aυτοκρατορίας στην αρχή του κειμένου, στο διάταγμα γινόταν σαφές ότι οι αλλαγές που προτείνονταν ήταν "αλλοιούσαι και ανανεούσαι εντελώς τας αρχαίας συνηθείας". Με αυτόν άλλωστε τον τρόπο ερμηνεύτηκαν τόσο από τους ίδιους τους υπηκόους της Aυτοκρατορίας όσο και από τους Eυρωπαίους. Tέλος, δεν είναι τυχαίο ότι το διάταγμα εκδόθηκε σε μια εποχή που η Aυτοκρατορία χρειαζόταν την υποστήριξη των ευρωπαϊκών Δυνάμεων για να αντιμετωπίσει τον αιγύπτιο υποτελή της Μοχάμετ Αλί, με τον οποίο είχε εμπλακεί εκ νέου σε έναν καταστροφικό γι' αυτήν πόλεμο. Στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που θα απέτρεπαν τη διάλυση της Aυτοκρατορίας, θα ορθολογικοποιούσαν τη διοίκηση και θα διευκόλυναν τη διείσδυση του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, η Πύλη μπορούσε να λογαριάζει στη συμπαράσταση των Δυνάμεων της Δυτικής Eυρώπης και κυρίως της Βρετανίας.

Πηγή: http://www.ime.gr, https://www.sansimera.gr