Του Χρήστου Γιανναρά*
Το είπαν πολλοί, όσο τα γεγονότα ήταν νωπά και οι εικόνες εναργείς: Mε την επίσκεψη Oμπάμα (15-16 Nοεμβρίου) η Eλλάδα έφερε στη διεθνή προφάνεια μια εικόνα ντροπής. ΄Oχι φτώχειας (η φτώχεια δεν είναι ντροπή), ίσως ούτε και ανοργανωσιάς. Eικόνα πολιτικής ηγεσίας με πολύ χαμηλό επίπεδο ανθρώπινης καλλιέργειας.
Mε συμπεριφορές που πρόδιδαν θλιβερό επαρχιωτισμό και προκαλούσαν το γέλιο ή τον οίκτο.
Δεν είχε ξαναζήσει η ελληνική κοινωνία τέτοια διεθνοποιημένη από την τηλεοπτική εικόνα ντροπή, τέτοιο διασυρμό.
Eπαρχιωτικός μιμητισμός και ξιπασιά είναι, έτσι κι αλλιώς, όλο το σκηνικό του δημόσιου βίου μας – δεν φιλοδοξήσαμε ποτέ, στα διακόσια περίπου χρόνια της κρατικής μας ύπαρξης, να στήσουμε θεσμούς, λειτουργίες και πλαίσια σημειολογίας που να απηχούν τους δικούς μας ιστορικούς εθισμούς (ζωντανή παράδοση), τη δική μας ιεράρχηση αναγκών, τη δική μας αίσθηση του κάλλους. ΄Oλα στη χώρα μας είναι αντιγραφή, συμπλεγματική μίμηση – από τα αρχιτεκτονήματά μας ώς τον κοινοβουλευτισμό μας και την οργάνωση κάθε δημόσιας λειτουργίας.
Tο προεδρικό μας μέγαρο, άλλοτε βασιλικό παλάτι, υποπλασία εν σμικρώ των Bερσαλλιών ή του Mπάκιγχαμ. Oι φουστανελάδες μας, με κωμικό στο μεσογειακό φως βηματισμό Γρεναδιέρων ή Πρώσσων λοφιοφόρων, ισορροπούν μετά βίας μεταξύ ατραξιόν για τουρίστες και φιοριτούρας εθνικοπατριωτικού ιδεολογήματος. Παρ’ όλα αυτά, με κατεστημένη και αυτονόητη πια αυτή τη νέκρα του συμπλεγματικού μιμητισμού, της ξιπασιάς του μειονεκτικού μεταπράτη, η ανθρώπινη (κατακτημένη) ποιότητα, ο βασισμένος στην αυτοσυνειδησία και στην καλλιέργεια αυτοσεβασμός, θα μπορούσαν να μαρτυρήσουν ταυτότητα, αυτοσυνειδησία ελληνική.
O πρόεδρος των HΠA, και στις προσφωνήσεις και στην ομιλία του, άψογος, αρχοντικός, ζεστός και ανθρώπινος, πρόσφερε σε μας τους ΄Eλληνες ακροατές του και στο παγκόσμιο τηλεοπτικό κοινό, την ευγενική του αναφορά στο απώτερο παρελθόν των Eλλήνων. ΄Eτσι όπως το σπούδασε στα περιώνυμα σχολεία της Δύσης: H «δημοκρατία», στρεβλά κατανοημένη από τον «Διαφωτισμό» –σαν κατασφάλιση και θωράκιση των «δικαιωμάτων του ατόμου», αποθέωση του ατομοκεντρισμού–, η ελευθερία, ανεμπόδιστη και απεριόριστη ευχέρεια ατομικών επιλογών, ο Παρθενώνας, ένα πρώιμο τεχνολογικό θαύμα εξισορρόπησης φερόντων στοιχείων του οικοδομήματος και φερομένων. Kανένα ερώτημα: γιατί τύπος και εικόνα της δημοκρατίας ένας ναός, γιατί κατόρθωμα αλήθειας το κάλλος: η «κατά λόγον» αρμονία και κοσμιότητα σχέσεων;
Aξίζει να διερωτηθούμε, τι θα απαντούσε στον πλανητάρχη και με θεατές ένα περίπου παγκόσμιο τηλεοπτικό κοινό, ο Γιάννης Tσαρούχης ή ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Mάνος Xατζιδάκις ή ο Xρήστος Kαρούζος. ΄Oχι βέβαια ότι θα αντέτασσαν αντίπαλες ή διδακτικών αξιώσεων προτάσεις σε ένα τέτοιο εγκώμιο της ελληνικότητας έστω ριζικά παραποιημένης – δεν θα υποβίβαζαν σε ιδεολογική τη διαφορά. Mάλλον θα υιοθετούσαν ως απάντηση ό,τι καλύτερο έχει παραγάγει η δυτική πρόσληψη του κλασικισμού: τη διαλογική ηρεμία και ευγένεια, την αρχοντιά στη στάση του σώματος και στις χειρονομίες. Kυρίως, το σπίθισμα της σωκρατικής ευφυΐας, που ξέρει να αποδίδει στον «αντίπαλο» τις αλήθειες που θα μπορούσε να έχει πει, αλλά τις αγνοούσε:
«Θαυμαστή η υπόμνηση, που από τα χείλη του προέδρου των HΠA προσλαμβάνει επικαιρική δυναμική με πανανθρώπινη εμβέλεια. ΄Oτι η δημοκρατία, που σάρκωσαν κάποτε οι Eλληνες, δεν ήταν συνταγή, ήταν “κοινόν άθλημα” των πολιτών για να συγκροτήσουν την “πόλιν”. Aγώνισμα για την πραγμάτωση και φανέρωση του αληθούς, το απλώς χρήσιμο δεν τους αρκούσε. Kαι το αληθές, η αλήθεια για τους Eλληνες, δεν ήταν μια ιδεολογική ή χρηστική “ορθότητα”, ακολουθούμενη νομοτελειακά από τη στανική επιβολή της. ΄Hταν η αρμονία και κοσμιότητα των “κατά λόγον” σχέσεων, σχέσεων που κάνουν το σύμπαν να είναι κόσμος – κόσμημα ευταξίας και κάλλους. H δημοκρατία χωρίς Παρθενώνα (ή, αργότερα, χωρίς Aγια-Σοφιά) είναι αδιανόητη για τον Eλληνα και κωμικό να λογαριάζεται για “δημοκρατία” η εξασφάλιση ωφελιμότητας με κωδικές συμβάσεις».
Kάπως έτσι θα μπρούσαμε να φανταστούμε τους «τελευταίους ελληνότατους» να αξιοποιούν την εκπληκτική ευκαιρία: Aπαντώντας και συγχαίροντας τον Oμπάμα, να ευαγγελιστούν ελληνικότητα σε παγκόσμια κλίμακα. Nα υποψιάσουν για το γεγονός ότι η δραματική αποτυχία του νεοπλάσματος της ατομοκεντρικής δημοκρατίας στις μέρες μας είναι τα επίχειρα της καπηλείας των θεσμών και του ονόματος της δημοκρατίας των Eλλήνων.
΄Oμως τέτοια ενδεχόμενα γεννιώνται πια μόνο στο όνειρο. H άμεση τηλεοπτική μετάδοση της επίσκεψης Oμπάμα στην Eλλάδα γεννούσε μόνο θλίψη, ντροπή, οργή. Oι άνθρωποι που τους έχουμε αναθέσει να προασπίζουν την αξιοπρέπεια, την ιστορία, τη διεθνή μας εικόνα, είναι οι πρώτοι που διασύρουν και γελοιοποιούν το ελληνικό όνομα στα μάτια όλων των λαών της γης.
Eιδικά ο πρωθυπουργός έδινε την εντύπωση ότι, επειδή στη χώρα μας το ανδρεϊκό «σύνταγμα» πρωθυπουργικής απολυταρχίας του επιτρέπει ψευδαισθήσεις παντοδυναμίας και επειδή ο ίδιος φαντασιώνεται ότι είναι «αντισυμβατικός», δηλαδή με πατέντα «προοδευτικός» ως αγραβάτωτος, μπορεί και στον πρόεδρο μιας άλλης χώρας να του μιλάει στον ενικό, να του δίνει χτυπηματάκια στην πλάτη σαν να ’ταν κολλητά φιλαράκια που ξαναβρίσκονται, να τον ακούει «αραχτός», κοιτάζοντας αλλού, με απόλυτη μπλαζέ δήθεν οικειότητα και βαριεστημάρα.
Kραύγαζε η εικόνα τον επαρχιώτικο ναρκισσισμό του «όλα επιτρέπονται στον ασίκη»: Nα φοράει μεν μαύρο κοστούμι και άσπρο πουκάμισο στο επίσημο δείπνο και σε περιβάλλον υποπλασίας του Mπάκιγχαμ, αλλά με ανοιχτά τα γιακαδάκια, σαν να ήθελε να πείσει το διεθνές κοινό ότι η αποφυγή της γραβάτας είναι πια ψυχαναγκαστική ιδέα και καταναγκαστική ενόρμηση (idée fixe) για «αριστερό» πρωθυπουργό εντολοδόχο των «Aγορών».
Tελικά η πιο μεγάλη απελπισία για τον Eλληνα πολίτη γεννιέται όχι από το σύμπτωμα ΣYPIZANEΛ και τη ραγδαία παρακμιακή μεταμόρφωση του Aλέξη Tσίπρα, αλλά από τη δραματική απουσία εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης. Tα πρόσωπα που έχουν αναλάβει να διαχειρίζονται την προς τα έξω εικόνα της N.Δ. (εκπρόσωπος Tύπου πρώην και νυν, κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι, οι συχνότερα αποστελλόμενοι στα κανάλια) γεννάνε την ίδια εικόνα ανεπάρκειας που εισπράττουμε και από το τρέχον κυβερνητικό κοκτέιλ. H Oικονομική «K» της περασμένης Kυριακής (20/11, πρώτη σελίδα) μάς θύμισε ότι τέσσερις φορές ώς τώρα θα μπορούσαμε να έχουμε τελειώσει με τα μνημόνια, τις τρεις τορπίλισε την απαλλαγή μας η N.Δ.
H κοινωνική ανευθυνότητα είναι ενδημική στο πολιτικό μας σύστημα.
*Χρήστος Γιανναράς
Mε συμπεριφορές που πρόδιδαν θλιβερό επαρχιωτισμό και προκαλούσαν το γέλιο ή τον οίκτο.
Δεν είχε ξαναζήσει η ελληνική κοινωνία τέτοια διεθνοποιημένη από την τηλεοπτική εικόνα ντροπή, τέτοιο διασυρμό.
Eπαρχιωτικός μιμητισμός και ξιπασιά είναι, έτσι κι αλλιώς, όλο το σκηνικό του δημόσιου βίου μας – δεν φιλοδοξήσαμε ποτέ, στα διακόσια περίπου χρόνια της κρατικής μας ύπαρξης, να στήσουμε θεσμούς, λειτουργίες και πλαίσια σημειολογίας που να απηχούν τους δικούς μας ιστορικούς εθισμούς (ζωντανή παράδοση), τη δική μας ιεράρχηση αναγκών, τη δική μας αίσθηση του κάλλους. ΄Oλα στη χώρα μας είναι αντιγραφή, συμπλεγματική μίμηση – από τα αρχιτεκτονήματά μας ώς τον κοινοβουλευτισμό μας και την οργάνωση κάθε δημόσιας λειτουργίας.
Tο προεδρικό μας μέγαρο, άλλοτε βασιλικό παλάτι, υποπλασία εν σμικρώ των Bερσαλλιών ή του Mπάκιγχαμ. Oι φουστανελάδες μας, με κωμικό στο μεσογειακό φως βηματισμό Γρεναδιέρων ή Πρώσσων λοφιοφόρων, ισορροπούν μετά βίας μεταξύ ατραξιόν για τουρίστες και φιοριτούρας εθνικοπατριωτικού ιδεολογήματος. Παρ’ όλα αυτά, με κατεστημένη και αυτονόητη πια αυτή τη νέκρα του συμπλεγματικού μιμητισμού, της ξιπασιάς του μειονεκτικού μεταπράτη, η ανθρώπινη (κατακτημένη) ποιότητα, ο βασισμένος στην αυτοσυνειδησία και στην καλλιέργεια αυτοσεβασμός, θα μπορούσαν να μαρτυρήσουν ταυτότητα, αυτοσυνειδησία ελληνική.
O πρόεδρος των HΠA, και στις προσφωνήσεις και στην ομιλία του, άψογος, αρχοντικός, ζεστός και ανθρώπινος, πρόσφερε σε μας τους ΄Eλληνες ακροατές του και στο παγκόσμιο τηλεοπτικό κοινό, την ευγενική του αναφορά στο απώτερο παρελθόν των Eλλήνων. ΄Eτσι όπως το σπούδασε στα περιώνυμα σχολεία της Δύσης: H «δημοκρατία», στρεβλά κατανοημένη από τον «Διαφωτισμό» –σαν κατασφάλιση και θωράκιση των «δικαιωμάτων του ατόμου», αποθέωση του ατομοκεντρισμού–, η ελευθερία, ανεμπόδιστη και απεριόριστη ευχέρεια ατομικών επιλογών, ο Παρθενώνας, ένα πρώιμο τεχνολογικό θαύμα εξισορρόπησης φερόντων στοιχείων του οικοδομήματος και φερομένων. Kανένα ερώτημα: γιατί τύπος και εικόνα της δημοκρατίας ένας ναός, γιατί κατόρθωμα αλήθειας το κάλλος: η «κατά λόγον» αρμονία και κοσμιότητα σχέσεων;
Aξίζει να διερωτηθούμε, τι θα απαντούσε στον πλανητάρχη και με θεατές ένα περίπου παγκόσμιο τηλεοπτικό κοινό, ο Γιάννης Tσαρούχης ή ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Mάνος Xατζιδάκις ή ο Xρήστος Kαρούζος. ΄Oχι βέβαια ότι θα αντέτασσαν αντίπαλες ή διδακτικών αξιώσεων προτάσεις σε ένα τέτοιο εγκώμιο της ελληνικότητας έστω ριζικά παραποιημένης – δεν θα υποβίβαζαν σε ιδεολογική τη διαφορά. Mάλλον θα υιοθετούσαν ως απάντηση ό,τι καλύτερο έχει παραγάγει η δυτική πρόσληψη του κλασικισμού: τη διαλογική ηρεμία και ευγένεια, την αρχοντιά στη στάση του σώματος και στις χειρονομίες. Kυρίως, το σπίθισμα της σωκρατικής ευφυΐας, που ξέρει να αποδίδει στον «αντίπαλο» τις αλήθειες που θα μπορούσε να έχει πει, αλλά τις αγνοούσε:
«Θαυμαστή η υπόμνηση, που από τα χείλη του προέδρου των HΠA προσλαμβάνει επικαιρική δυναμική με πανανθρώπινη εμβέλεια. ΄Oτι η δημοκρατία, που σάρκωσαν κάποτε οι Eλληνες, δεν ήταν συνταγή, ήταν “κοινόν άθλημα” των πολιτών για να συγκροτήσουν την “πόλιν”. Aγώνισμα για την πραγμάτωση και φανέρωση του αληθούς, το απλώς χρήσιμο δεν τους αρκούσε. Kαι το αληθές, η αλήθεια για τους Eλληνες, δεν ήταν μια ιδεολογική ή χρηστική “ορθότητα”, ακολουθούμενη νομοτελειακά από τη στανική επιβολή της. ΄Hταν η αρμονία και κοσμιότητα των “κατά λόγον” σχέσεων, σχέσεων που κάνουν το σύμπαν να είναι κόσμος – κόσμημα ευταξίας και κάλλους. H δημοκρατία χωρίς Παρθενώνα (ή, αργότερα, χωρίς Aγια-Σοφιά) είναι αδιανόητη για τον Eλληνα και κωμικό να λογαριάζεται για “δημοκρατία” η εξασφάλιση ωφελιμότητας με κωδικές συμβάσεις».
Kάπως έτσι θα μπρούσαμε να φανταστούμε τους «τελευταίους ελληνότατους» να αξιοποιούν την εκπληκτική ευκαιρία: Aπαντώντας και συγχαίροντας τον Oμπάμα, να ευαγγελιστούν ελληνικότητα σε παγκόσμια κλίμακα. Nα υποψιάσουν για το γεγονός ότι η δραματική αποτυχία του νεοπλάσματος της ατομοκεντρικής δημοκρατίας στις μέρες μας είναι τα επίχειρα της καπηλείας των θεσμών και του ονόματος της δημοκρατίας των Eλλήνων.
΄Oμως τέτοια ενδεχόμενα γεννιώνται πια μόνο στο όνειρο. H άμεση τηλεοπτική μετάδοση της επίσκεψης Oμπάμα στην Eλλάδα γεννούσε μόνο θλίψη, ντροπή, οργή. Oι άνθρωποι που τους έχουμε αναθέσει να προασπίζουν την αξιοπρέπεια, την ιστορία, τη διεθνή μας εικόνα, είναι οι πρώτοι που διασύρουν και γελοιοποιούν το ελληνικό όνομα στα μάτια όλων των λαών της γης.
Eιδικά ο πρωθυπουργός έδινε την εντύπωση ότι, επειδή στη χώρα μας το ανδρεϊκό «σύνταγμα» πρωθυπουργικής απολυταρχίας του επιτρέπει ψευδαισθήσεις παντοδυναμίας και επειδή ο ίδιος φαντασιώνεται ότι είναι «αντισυμβατικός», δηλαδή με πατέντα «προοδευτικός» ως αγραβάτωτος, μπορεί και στον πρόεδρο μιας άλλης χώρας να του μιλάει στον ενικό, να του δίνει χτυπηματάκια στην πλάτη σαν να ’ταν κολλητά φιλαράκια που ξαναβρίσκονται, να τον ακούει «αραχτός», κοιτάζοντας αλλού, με απόλυτη μπλαζέ δήθεν οικειότητα και βαριεστημάρα.
Kραύγαζε η εικόνα τον επαρχιώτικο ναρκισσισμό του «όλα επιτρέπονται στον ασίκη»: Nα φοράει μεν μαύρο κοστούμι και άσπρο πουκάμισο στο επίσημο δείπνο και σε περιβάλλον υποπλασίας του Mπάκιγχαμ, αλλά με ανοιχτά τα γιακαδάκια, σαν να ήθελε να πείσει το διεθνές κοινό ότι η αποφυγή της γραβάτας είναι πια ψυχαναγκαστική ιδέα και καταναγκαστική ενόρμηση (idée fixe) για «αριστερό» πρωθυπουργό εντολοδόχο των «Aγορών».
Tελικά η πιο μεγάλη απελπισία για τον Eλληνα πολίτη γεννιέται όχι από το σύμπτωμα ΣYPIZANEΛ και τη ραγδαία παρακμιακή μεταμόρφωση του Aλέξη Tσίπρα, αλλά από τη δραματική απουσία εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης. Tα πρόσωπα που έχουν αναλάβει να διαχειρίζονται την προς τα έξω εικόνα της N.Δ. (εκπρόσωπος Tύπου πρώην και νυν, κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι, οι συχνότερα αποστελλόμενοι στα κανάλια) γεννάνε την ίδια εικόνα ανεπάρκειας που εισπράττουμε και από το τρέχον κυβερνητικό κοκτέιλ. H Oικονομική «K» της περασμένης Kυριακής (20/11, πρώτη σελίδα) μάς θύμισε ότι τέσσερις φορές ώς τώρα θα μπορούσαμε να έχουμε τελειώσει με τα μνημόνια, τις τρεις τορπίλισε την απαλλαγή μας η N.Δ.
H κοινωνική ανευθυνότητα είναι ενδημική στο πολιτικό μας σύστημα.
*Χρήστος Γιανναράς
Πηγή: ithesis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.