ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑΛ ΤΗΣ 5ης ΙΟΥΝΙΟΥ 1947!

ΞΕΝΟΦΩΝ Α. ΜΠΡΟΥΝΤΖΑΚΗΣ*

«Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ. Πρέπει να δοθεί χρόνος και ανάσα στην ελληνική οικονομία για να μπορέσει να ξαναπάρει μπρος και όχι να τη διαλύσουμε οριστικά με το νέο πακέτο μέτρων των 13 δισ. ευρώ». 

Η δήλωση έγινε στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε από τις Βρυξέλλες ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας στις 27.9.2012 (πηγή: «Το Βήμα»).

Από το βήμα του συνεδρίου του «Economist», ο Έλληνας πρωθυπουργός εκτίμησε ότι «η Ελλάδα και όλος ο ευρωπαϊκός Νότος έχουν ανάγκη από νέο σχέδιο δημόσιων ευρωπαϊκών επενδύσεων, ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ, για να επανακάμψουν και μαζί να επανακάμψει και η συνοχή της Ευρωζώνης» (16.4.2013, πηγή: «Ελευθεροτυπία»). 

Ο Αλέξης Τσίπρας έχει κάνει αρκετές φορές λόγο για την αναγκαιότητα ενός νέου σχεδίου Μάρσαλ, αναγνωρίζοντας με τον πλέον επίσημο και αδιαμφισβήτητο τρόπο τη σωτήρια για τη χώρα μας αλλά και την Ευρώπη αμερικανική βοήθεια. Πράγματα που σε ολόκληρο τον κόσμο και από την παγκόσμια ιστοριογραφία θεωρούνται ως αυτονόητα, στην Ελλάδα αμφισβητούνται από μια μικρή μειοψηφία, η οποία ωστόσο από τη μεταπολίτευση και δώθε διαμορφώνει απρόσκοπτα την ιστορική μας συνείδηση. Είναι, λοιπόν, ενθέρμως αποδεκτή η άποψη του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα για τα ευεργετικά αποτελέσματα ενός σχεδίου ιδιαίτερα παρεξηγημένου στη συνείδηση πολλών ιδεολόγων συμπατριωτών μας οι οποίοι, αντί της ελεύθερης και ανεξάρτητης συγκρότησης της Ευρώπης, υποστήριζαν ασμένως την πρόσδεση της χώρας στο άρμα τής πάλαι ποτέ σταλινικής ΕΣΣΔ. 

Η πολιτική στρατηγική του Μάρσαλ 

«Ο στρατηγός Μάρσαλ αποκάλυψε το σχέδιο κατά τη διάρκεια µιας οµιλίας του στο Χάρβαρντ, στις 5 Ιουνίου 1947, η οποία µεταδόθηκε ραδιοφωνικά ολόκληρη από το BBC. Εκείνη την εποχή, ο ίδιος και οι υποστηρικτές του – στους οποίους περιλαµβάνονταν τόσο ο Ντιν Άτσεσον όσο και ο Τζορτζ Κέναν – µάχονταν ενάντια σε κάποιες εναλλακτικές προτάσεις που θα μπορούσαν να επαναλάβουν τα λάθη της προηγούμενης γενιάς. Το Σχέδιο Μοργκεντάου, που το είχε υποστηρίξει το υπουργείο Οικονοµικών των ΗΠΑ, προέβλεπε την επιβολή τιµωρητικών επανορθώσεων στη Γερµανία, όπως το 1919, και περιείχε τη νεωτεριστική πρόταση της µετατροπής της γερµανικής οικονοµίας σε αγροτική - βουκολική… Το Σχέδιο Μονέ, που προτιµούσε η Γαλλία, θα έθετε το μεγαλύτερο µέρος της γερμανικής βιομηχανίας υπό γαλλικό έλεγχο. Το ενδιαφέρον του Κέναν ήταν στρατηγικού χαρακτήρα. Πεπεισμένος για τα σοβιετικά επεκτατικά σχέδια, είδε το Σχέδιο Μάρσαλ ως ουσιώδες στοιχείο της πολιτικής της συγκράτησής τους. Η αρχική οµιλία του Μάρσαλ περιείχε µια συγκεκριµένη πρόσκληση προς την ΕΣΣΔ για συµµετοχή. Όπως όµως είχε προβλέψει ο Κέναν, ο Στάλιν αρνήθηκε – αν και όχι πριν στείλει τον Μολότοφ να κάνει λεπτοµερείς έρευνες. Επίσης, εµπόδισε την Πολωνία και την Τσεχοσλοβακία να παραβρεθούν στη Διάσκεψη των Παρισίων, όπου συµφωνήθηκαν οι τρόποι λειτουργίας του σχεδίου. Η ΕΣΣΔ θα αποζηµιωνόταν η ίδια, ορίζοντας την υποχρεωτική παράδοση αγαθών στην ελάχιστη τιµή από όλες τις χώρες δορυφόρους της. Ωστόσο, θα µπορούσε κάποιος να προσθέσει ότι ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Έρνεστ Μπέβιν έκανε ό,τι µπορούσε για να διασφαλίσει την απουσία των Σοβιετικών. Είπε στον Μολότοφ ότι η οικονοµική επίδοση όλων των χωρών που θα συµµετείχαν, θα έπρεπε να µελετηθεί εξονυχιστικά. Ήξερε άριστα ότι η Μόσχα δεν θα δεχόταν ποτέ έναν τέτοιο όρο. Με αυτόν τον τρόπο, ως τις αρχές του 1948, η ευρωπαϊκή διαίρεση έπαιρνε και οικονοµικές διαστάσεις εκτός από τις πολιτικές και στρατιωτικές. Οι χώρες που ωφελούνταν περισσότερο από το Σχέδιο Μάρσαλ ήταν η Βρετανία, η Γαλλία και η Ολλανδία. Το µερίδιο της Γερµανίας, λιγότερο από το µισό του βρετανικού, ήταν σχετικά µέτριο. Η Ισπανία του Φράνκο ήταν η µόνη δυτική χώρα που αποκλείστηκε. Όλα αυτά τα χρόνια, καµία απόφαση δεν πάρθηκε για το µέλλον της Γερµανίας. Για διαφορετικούς ο καθένας τους λόγους, οι δυτικοί σύµµαχοι και η ΕΣΣΔ ήθελαν να κρατήσουν τη χώρα ως ενιαία οντότητα. Όµως όλες οι πιέσεις οδηγούσαν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Σοβιετικού τύπου περιορισµοί εισήχθησαν σε κάθε µια από τις σοβιετικές ζώνες κατοχής – στην ανατολική Γερµανία, στο ανατολικό Βερολίνο και στην ανατολική Αυστρία. Στη βρετανική, τη γαλλική και την αµερικανική ζώνη κατοχής, αντίθετα, γίνονταν προσπάθειες για τη στήριξη των δυτικού τύπου ελευθεριών, ειδικά στον τοµέα της τοπικής διακυβέρνησης και της οικονοµικής διαχείρισης. Ο Κόνραντ Αντενάουερ, πρώην δήµαρχος της Κολωνίας, οργάνωνε για παράδειγµα το Χριστιανοδηµοκρατικό Κόµµα του στη βρετανική ζώνη, πολύ πριν υπάρξει κεντρικό κοινοβούλιο στο οποίο θα λειτουργούσε. Στις 23 Ιουνίου 1948, το κατοχικό νόµισµα αποσύρθηκε από τις τρεις δυτικές ζώνες και εισήχθη σε κυκλοφορία το γερµανικό µάρκο. Οι Σοβιετικοί απάντησαν µε τον αποκλεισµό του Βερολίνου, όµως δεν µπορούσαν να συγκρατήσουν τις ευρύτερες εξελίξεις. Μια συνταγµατική επιτροπή άρχισε να δουλεύει πάνω στον σχεδιασµό του “Βασικού Νόµου”, και τον Μάιο του 1949 γεννήθηκε η Οµοσπονδιακή Δηµοκρατία της Γερµανίας µε πρωτεύουσα τη Βόννη. Πρώτος της καγκελάριος ήταν ο Αντενάουερ. Πρακτικά, αν και όχι θεωρητικά, η Γερμανία είχε διαιρεθεί». 

Norman Davies «Η Ευρώπη σε πόλεμο», εκδόσεις Ιωλκός.

Το σχέδιο και η μοιρασιά 

«[…] Το κύριο χαρακτηριστικό της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στη Σοβιετική Ένωση θα πρέπει να είναι μία υπομονετική αλλά σταθερή και άγρυπνη ανάσχεση (containment) των επεκτατικών τάσεών της».

George Kennan, Αμερικανός διπλωμάτης

Μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν την οικονομική στήριξη και ενίσχυση κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου, ιδιαίτερα δε μετά την εξάπλωση και ενδυνάμωση των κομμουνιστικών καθεστώτων, τα οποία έθεταν σε άμεσο κίνδυνο τα συμφέροντα των ΗΠΑ. 

Η οικονομική βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ διαιρέθηκε ανάμεσα στις συμμετέχουσες χώρες, βασισμένη στο «κατά κεφαλήν» εισόδημα. Περισσότερη ενίσχυση δόθηκε στις μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις, καθώς επικρατούσε η άποψη ότι η αποκατάστασή τους ήταν στοιχειώδης για τη γενική αναβίωση της Ευρώπης. Ακόμη, περισσότερη «κατά κεφαλήν» βοήθεια δόθηκε στους Συμμάχους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ λιγότερη δόθηκε σε αυτούς που αποτελούσαν τις Δυνάμεις του Άξονα ή σε αυτούς που απλώς παρέμειναν ουδέτεροι.

Τα Σχέδιο Μάρσαλ αντιμετωπίστηκε από μερίδα ιστορικών ως μία ολοκληρωτική επιτυχία της γενναιοδωρίας των Αμερικανών. Αργότερα ερμηνεύτηκε ως δείγμα του αμερικανικού οικονομικού ιμπεριαλισμού και ως απόπειρα απόκτησης του ελέγχου της Δυτικής Ευρώπης – όπως ακριβώς οι Σοβιετικοί ήλεγχαν την Ανατολική. Μη όντας ιδιαίτερα γενναιόδωρο, το Σχέδιο Μάρσαλ θεωρήθηκε από τους επικριτές του ως ο πολιορκητικός κριός των γεωπολιτικών στόχων των Ηνωμένων Πολιτειών. 

Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, λίγη σημασία έχουν οι προθέσεις σε σχέση με τα αποτελέσματα αυτών των προθέσεων. Και αυτά κρίθηκαν από την αμείλικτη σύγκριση του επιπέδου ζωής ενός πολίτη της Δυτικής Ευρώπης με εκείνο ενός από την Ανατολική…

Πηγή: http://www.topontiki.gr