Του Στέλιου Συρμόγλου
«΄Ενα θολό ένστικτο μισεί τη φιλοσοφία. Είναι επικίνδυνη. Αν την κατανοούσα, θα όφειλα να αλλάξω τη ζωή μου. Να τα δω όλα υπό ένα καινούργιο φως. Χωρίς τη φιλοσοφία οι πολίτες χειραγωγούνται ευκολότερα, όταν δεν στοχάζονται, όταν έχουν ένα δασκαλεμένο πνεύμα…».
Η εκτίμηση αυτή ανήκει στον Κ. Γιάσπερς. Και είναι ανεκτίμητη επειδή ανταποκρίνεται στην εξόφθαλμη αλήθεια.
Η ασίγαστη φιλοσοφική όρεξη, η αμείλικτη κριτική στάση του φιλοσοφείν, η κοπιώδης απόπειρα να διατυπώσει η φιλοσοφία μια γενική θεωρία και να φθάσει σε μια ολική γνώση, κυρίως να ερμηνεύσει και έτσι να δώσει νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη, όλα αυτά καθιστούν το φιλόσοφο λογισμό μια από τις αποφασιστικές εκείνες δυνάμεις, που επεμβαίνουν δραστικά στο ιστορικό γίγνεσθαι και διαμορφώνουν τη ζωή.
Η γνήσια φιλοσοφία δεν αποξενώνεται. θεμελιώνεται επάνω στη ζωή. Αναβλύζει από τις εμπειρίες της, από την αινιγματικότητα της, από τα μεγάλα προβλήματά της και γίνεται κοφτερή συνείδηση για τη ζωή. Ο φιλόσοφος, όχι μόνο ο ειδικός παρά κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, θεωρεί κατά πρόσωπο τη γέννηση και το θάνατο, την ελευθερία και τον εξαναγκασμό, την αγάπη και το μίσος, την ευθύνη και την ενοχή, την αλήθεια και την πλάνη, το καλό και το κακό. Βυθίζεται σε αγωνιώδη περισυλλογή και αναζητεί τα αίτια της.
Αποφασίζει για την ουσία της ζωής και την αξία της. Η φιλοσοφία γίνεται έτσι ο επιούσιος άρτος της ζωής, ο αναπόφευκτος. Ομως, η φιλοσοφία δεν παρατηρεί ανίσχυρη. Κινεί τη ζωή. Είναι ο ταραξίας της. Ολα τα ιδεολογικά και κοινωνιολογικά ρεύματα που κυριάρχησαν, που στηρίζουν ή κλονίζουν την εποχή μας και καθορίζουν σχεδόν την πορεία της ιστορίας, είναι αμιγώς φιλοσοφικά.
Στο κέντρο επίσης των πολιτικών αντιθέσεων βρίσκεται η φιλοσοφία, ενώ ιδιαίτερα βαρυσήμαντη είναι η κοινωνική λειτουργία της φιλοσοφίας. Ο Πλάτων, με πνεύμα οξύ διαπίστωσε ότι αν οι νόμοι ατονίσουν, τότε η ελευθερία, το μέγιστο αγαθό, και η δημοκρατία, το άριστο πολίτευμα, απειλούνται από την αλόγιστη χρήση της ελευθερίας και της άρνησης της ελευθερίας των άλλων…
Η φιλοσοφία με την πειστική της ρώμη αγωνίζεται για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και την ελευθερία του, δηλαδή για την αλήθεια. Το μοναδικό υπαρξιακό χρέος των διανοούμενων, είπε ο Χ.Μαν, είναι να αφυπνίζουν το πλήθος των ανθρώπων σχετικά με εκείνους που εκμεταλλεύονται τους πολλούς και τους καταστρέφουν.
Την αφύπνιση αυτή όμως, η φιλοσοφία οφείλει με την ηθική της περίσκεψη να την προφυλάξει από οποιαδήποτε βία με την προδρομική της λειτουργία. Λειτουργεί προδρομικά. Εμβολιάζει το δένδρο των «εσομένων», όταν προετοιμάζει μεταβολές αποφασιστικές μέσα στην ιστορία του πνεύματος και την πορεία της κοινωνίας.
Ιστορία και κοινωνία βηματίζουν στο ρυθμό των φιλοσοφικών ιδεών, από τις οποίες προκύπτουν ύποπτες κάποτε για τον άνθρωπο και την ελευθερία του ιδεολογίες. ΄Ο,τι πρόκειται να εκδιπλωθεί μέσα στην εξελικτική διαδικασία, τον πολιτισμό των λαών, το έζησε περίπου μέσα στο πνεύμα του ο μεγάλος στοχαστής. Οι άνθρωποι της δράσης είναι άλλωστε, όχι σπάνια, τα όργανα των ανθρώπων της σκέψης, ισχυρίζεται ο Χάινε.
Χωρίς την ηθική, το θεμελιώδη κλάδο που ονομάζεται πρακτική φιλοσοφία, η διάδοση των αξιών, η γνωριμία των ανθρώπων με αυτές και η τήρησή τους θα ήταν αδύνατες. Η άγνοια πολλές φορές είναι υπεύθυνη για τα ηθικά σφάλματα.
Και βέβαια η φιλοσοφία, ανεξάρτητα της απαξιωτικής στάσης των πολιτικών, οφείλει να αναλύει και να αξιολογεί ως κριτήρια, με τα οποία είναι θεμιτή η διεκδίκηση μιας θέσης μέσα στη σύγχρονη κοινωνική συνοδόντωση, την ηθική ποιότητα, την πνευματική ικανότητα και την επαγγελματική απόδοση. Να αποκαλύπτει την απειλή που κρύβει το σύνθημα: Περισσότερη ελευθερία και λιγότερη ευθύνη.
Η φιλοσοφία σήμερα υπεύθυνη απέναντι στο βαρυσήμαντο παρελθόν της, οφείλει να αντιμετωπίσει με μεγάλη περίσκεψη τις αλλαγές και την κρίση των καιρών μας. Την απώλεια του μέτρου, την περιφρόνηση των αρχών, την πολιτική και κοινωνική αμηχανία του ανθρώπου.
Ειδικότερα καλείται να ηνιοχήσει τον άφρονα εγωισμό και να βοηθήσει τον άνθρωπο ως πρόσωπο, που κινδυνεύει να χαθεί μέσα στην ανωνυμία του πλήθους και που απειλείται να μετατραπεί σε απλά βιολογικό ον. Χωρίς εσωτερική, αντικειμενική, πρακτική ελευθερία και μεταφυσική ουσία, χωρίς καμία δύναμη.
Τόσοι λόγοι λοιπόν, για να φοβούνται οι πολιτικοί του φιλόσοφους!
freepen.gr
Αποκαλύψεις
Η εκτίμηση αυτή ανήκει στον Κ. Γιάσπερς. Και είναι ανεκτίμητη επειδή ανταποκρίνεται στην εξόφθαλμη αλήθεια.
Η ασίγαστη φιλοσοφική όρεξη, η αμείλικτη κριτική στάση του φιλοσοφείν, η κοπιώδης απόπειρα να διατυπώσει η φιλοσοφία μια γενική θεωρία και να φθάσει σε μια ολική γνώση, κυρίως να ερμηνεύσει και έτσι να δώσει νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη, όλα αυτά καθιστούν το φιλόσοφο λογισμό μια από τις αποφασιστικές εκείνες δυνάμεις, που επεμβαίνουν δραστικά στο ιστορικό γίγνεσθαι και διαμορφώνουν τη ζωή.
Η γνήσια φιλοσοφία δεν αποξενώνεται. θεμελιώνεται επάνω στη ζωή. Αναβλύζει από τις εμπειρίες της, από την αινιγματικότητα της, από τα μεγάλα προβλήματά της και γίνεται κοφτερή συνείδηση για τη ζωή. Ο φιλόσοφος, όχι μόνο ο ειδικός παρά κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, θεωρεί κατά πρόσωπο τη γέννηση και το θάνατο, την ελευθερία και τον εξαναγκασμό, την αγάπη και το μίσος, την ευθύνη και την ενοχή, την αλήθεια και την πλάνη, το καλό και το κακό. Βυθίζεται σε αγωνιώδη περισυλλογή και αναζητεί τα αίτια της.
Αποφασίζει για την ουσία της ζωής και την αξία της. Η φιλοσοφία γίνεται έτσι ο επιούσιος άρτος της ζωής, ο αναπόφευκτος. Ομως, η φιλοσοφία δεν παρατηρεί ανίσχυρη. Κινεί τη ζωή. Είναι ο ταραξίας της. Ολα τα ιδεολογικά και κοινωνιολογικά ρεύματα που κυριάρχησαν, που στηρίζουν ή κλονίζουν την εποχή μας και καθορίζουν σχεδόν την πορεία της ιστορίας, είναι αμιγώς φιλοσοφικά.
Στο κέντρο επίσης των πολιτικών αντιθέσεων βρίσκεται η φιλοσοφία, ενώ ιδιαίτερα βαρυσήμαντη είναι η κοινωνική λειτουργία της φιλοσοφίας. Ο Πλάτων, με πνεύμα οξύ διαπίστωσε ότι αν οι νόμοι ατονίσουν, τότε η ελευθερία, το μέγιστο αγαθό, και η δημοκρατία, το άριστο πολίτευμα, απειλούνται από την αλόγιστη χρήση της ελευθερίας και της άρνησης της ελευθερίας των άλλων…
Η φιλοσοφία με την πειστική της ρώμη αγωνίζεται για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και την ελευθερία του, δηλαδή για την αλήθεια. Το μοναδικό υπαρξιακό χρέος των διανοούμενων, είπε ο Χ.Μαν, είναι να αφυπνίζουν το πλήθος των ανθρώπων σχετικά με εκείνους που εκμεταλλεύονται τους πολλούς και τους καταστρέφουν.
Την αφύπνιση αυτή όμως, η φιλοσοφία οφείλει με την ηθική της περίσκεψη να την προφυλάξει από οποιαδήποτε βία με την προδρομική της λειτουργία. Λειτουργεί προδρομικά. Εμβολιάζει το δένδρο των «εσομένων», όταν προετοιμάζει μεταβολές αποφασιστικές μέσα στην ιστορία του πνεύματος και την πορεία της κοινωνίας.
Ιστορία και κοινωνία βηματίζουν στο ρυθμό των φιλοσοφικών ιδεών, από τις οποίες προκύπτουν ύποπτες κάποτε για τον άνθρωπο και την ελευθερία του ιδεολογίες. ΄Ο,τι πρόκειται να εκδιπλωθεί μέσα στην εξελικτική διαδικασία, τον πολιτισμό των λαών, το έζησε περίπου μέσα στο πνεύμα του ο μεγάλος στοχαστής. Οι άνθρωποι της δράσης είναι άλλωστε, όχι σπάνια, τα όργανα των ανθρώπων της σκέψης, ισχυρίζεται ο Χάινε.
Χωρίς την ηθική, το θεμελιώδη κλάδο που ονομάζεται πρακτική φιλοσοφία, η διάδοση των αξιών, η γνωριμία των ανθρώπων με αυτές και η τήρησή τους θα ήταν αδύνατες. Η άγνοια πολλές φορές είναι υπεύθυνη για τα ηθικά σφάλματα.
Και βέβαια η φιλοσοφία, ανεξάρτητα της απαξιωτικής στάσης των πολιτικών, οφείλει να αναλύει και να αξιολογεί ως κριτήρια, με τα οποία είναι θεμιτή η διεκδίκηση μιας θέσης μέσα στη σύγχρονη κοινωνική συνοδόντωση, την ηθική ποιότητα, την πνευματική ικανότητα και την επαγγελματική απόδοση. Να αποκαλύπτει την απειλή που κρύβει το σύνθημα: Περισσότερη ελευθερία και λιγότερη ευθύνη.
Η φιλοσοφία σήμερα υπεύθυνη απέναντι στο βαρυσήμαντο παρελθόν της, οφείλει να αντιμετωπίσει με μεγάλη περίσκεψη τις αλλαγές και την κρίση των καιρών μας. Την απώλεια του μέτρου, την περιφρόνηση των αρχών, την πολιτική και κοινωνική αμηχανία του ανθρώπου.
Ειδικότερα καλείται να ηνιοχήσει τον άφρονα εγωισμό και να βοηθήσει τον άνθρωπο ως πρόσωπο, που κινδυνεύει να χαθεί μέσα στην ανωνυμία του πλήθους και που απειλείται να μετατραπεί σε απλά βιολογικό ον. Χωρίς εσωτερική, αντικειμενική, πρακτική ελευθερία και μεταφυσική ουσία, χωρίς καμία δύναμη.
Τόσοι λόγοι λοιπόν, για να φοβούνται οι πολιτικοί του φιλόσοφους!
freepen.gr
Αποκαλύψεις
Πηγή: ithesis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.