ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ: ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ!

Του Κων. Απ. Σουλιώτη, επ. Λυκειάρχη

Ο Ακάθιστος Ύμνος, ρωσική εικόνα του 14ου αιώνα. Στο κέντρο εικονίζεται η Παναγία, ενώ καθεμιά από τις μικρές περιφερειακές εικόνες αφορά τη διήγηση ενός από τους 24 «οίκους» του Ακάθιστου Ύμνου

Η Ορθόδοξη Εκκλησία διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην καθόλου ανάπτυξη του Βυζαντίου και του πολιτισμού του. Η επίδραση της Ορθοδοξίας επί των Βυζαντινών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε όλη σχεδόν η πνευματική κίνηση είχε ως βάση τη θρησκευτική κάθε περιόδου και ανάλογα με τις θρησκευτικές διακυμάνσεις έπαιρνε και η Βυζαντινή φιλολογία την πρόοδο ή την καθυστέρηση. Σε περιόδους ακμής και λάμψης του Βυζαντινού πνεύματος η πρόοδος και η ανάπτυξη είχαν το ακμαίο θρησκευτικό φρόνημα των βυζαντινών, ενώ η καθυστέρηση της πνευματικής παραγωγής είχε ως προϋπόθεση το αδύνατο θρησκευτικό φρόνημα.

Η περίοδος του 4ου και 5ου αιώνος ήταν η πλέον δημιουργική για την παραγωγή έργων του πνεύματος . Ήταν η εποχή που διαμορφώνονταν τα δόγματα του Χριστιανισμού με σκληρή πάλη της Εκκλησίας προς τις αιρέσεις. Οι Ορθόδοξοι, μεταξύ των άλλων τρόπων, προσπαθούσαν με τη σύνθεση θρησκευτικών ποιημάτων και ασμάτων να υποστηρίζουν την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη.

Δημιούργημα αυτής της προσπάθειας είναι και η σύνθεση του ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ, ο οποίος αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα της Βυζαντινής ποίησης και λογοτεχνίας. Είναι αφιερωμένος στην «Αειπάρθενον Μητέρα του Σωτήρος Ιησού Χριστού» και γράφτηκε αποκλειστικά για την εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η οποία, κατά τον Πατριάρχη Φώτιο, είναι η «απαρχή πασών των πανηγύρεων», δηλαδή η αρχαιότερη εορτή και επισημότερη όλων των άλλων θεομητορικών εορτών.

Ο Ακάθιστος Ύμνος δεν είναι ευχαριστήριος ύμνος προς τη Θεοτόκο για τη σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως. Ο συνθέτης ποιητής δεν είχε στο νου του κάποιον πόλεμο, όταν συνέθετε το ποίημα. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι σε κανένα μέρος του Ύμνου δε γίνεται κάποιος υπαινιγμός για μάχες και πολέμους ή και για άλλης φύσεως δεινά και δοκιμασίες. Βέβαια, ο Ύμνος συνδέθηκε με μεγάλα ιστορικά γεγονότα του Έθνους μας, πλην όμως μόνον στο Προοίμιό του γίνεται λόγος για τη σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως από εχθρούς.

Το προοίμιο του Ύμνου είναι «το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει …», το οποίο αντικαταστάθηκε με το Προοίμιο «Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια…» όταν η Κωνσταντινούπολη ανέλπιστα διασώθηκε από την πολιορκία των Αβάρων και των Περσών, τη στιγμή μάλιστα που ο τότε αυτοκράτορας Ηράκλειος απουσίαζε με το στρατό του σε εκστρατεία εναντίον των Αράβων και των Περσών. Η συντριβή των Αράβων και των Περσών αποδόθηκε τότε στην Πολιούχο της πρωτεύουσας Θεοτόκο, διότι, κατά την παράδοση, επάνω από τα τείχη, πολιορκητές και πολιορκούμενοι έβλεπαν μια σεμνοφορούσα γυναίκα να τρέχει περιφερόμενη στις επάλξεις. Η γυναίκα αυτή ήταν η «Υπερμάχος Στρατηγός». Η συντριβή των Αβάρων και των Περσών αποδόθηκε τότε στην Παναγία Θεοτόκο και με την εντολή του τότε Πατριάρχη Σεργίου όλος ο πιστός λαός έψαλε όρθιος στους Ιερούς Ναούς της Κωνσταντινουπόλεως ολονύχτια ευχαριστήρια δέηση, εξ ου και ακάθιστος. Έκτοτε οι « χαιρετισμοί» της Θεοτόκου, η πανηγυρική αυτή και χαρμόσυνη εορτή, διαδόθηκε σε όλη την Ορθοδοξία και τελείται με εκκλησιαστική λαμπρότητα και θρησκευτικό ζήλο.

Υπόθεση του Ακάθιστου Ύμνου είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, τα γεγονότα κατά τη γέννηση του Σωτήρα Χριστού και οι ευεργεσίες οι οποίες προήλθαν από τη γέννηση για ολόκληρο το ανθρώπινο γένος .

Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 τροπάρια (τους οίκους), τα οποία αρχίζουν από τα γράμματα του Ελληνικού αλφαβήτου και περιέχουν θεολογικές αλήθειες όπως α)την άρση της διάστασης μεταξύ Θεού και ανθρώπων η οποία υπήρξε εξαιτίας της πτώσεως των πρωτοπλάστων β)το σκοπό της ενανθρώπησης του Κυρίου που είναι η σωτηρία του ανθρώπου , γ)τη θεανθρώπινη φύση του Ιησού Χριστού, ο οποίος ως αληθινός Θεός έλαβε και την ανθρώπινη φύση και έγινε όμοιος με το ανθρώπινο γένος κατά πάντα χωρίς αμαρτίες, δ)το απολυτρωτικό έργο του Κυρίου με τα τρία αξιώματα του το προφητικό, το αρχιερατικό και το βασιλικό, ε) το Αειπάρθενο της Θεοτόκου, ότι δηλαδή η Παναγία Μητέρα του Κυρίου ήταν Παρθένος προ του τόκου, κατά τον τόκο και μετά τον τόκο, στ) το Απειρόγαμο της Θεοτόκου, ότι δηλαδή δεν ήλθε σε γάμο και δεν γνώρισε άντρα, αλλά γέννησε ασπόρως το Χριστό, ζ) τις αλήθειες (δόγματα) για τη Θεοτόκο ως Μεσίτρια και βοηθό των ανθρώπων και η) τη δογματική αλήθεια για τον αόρατο πνευματικό κόσμο.

Η σημασία του Ακάθιστου Ύμνου για την Ορθοδοξία έχει ιδιαίτερο συμβολισμό και ύψιστη σπουδαιότητα. Η ακολουθία του που ψάλλεται στους ιερούς ναούς μας κατά τη Μεγάλη Σαρακοστή είναι μια από τις πλέον συγκινητικές και δημοφιλείς τελετές της Ορθόδοξης Εκκλησίας με υψηλό εθνικοθρησκευτικό περιεχόμενο, το οποίο διαχρονικώς γαλούχησε και γαλουχεί τις ψυχές, κυρίως των Ελλήνων, και κατά τις σκοτεινές ημέρες του Έθνους, αλλά και κατά τις χαρμόσυνες. Η Παρθένος Μαρία στο θέμα της σωτηρίας μας, από την ανθρώπινη πλευρά, διαδραμάτισε τον πιο σπουδαίο και υψηλό ρόλο, γι αυτό εξυμνείται τόσο πολύ και ωραία στον Ακάθιστο Ύμνο.-

Πηγή: http://www.taxydromos.gr