ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΣΧΕΣΗ;

Ασημίνα Ξηρογιάννη

Το θέμα, φυσικά δεν εξαντλείται. Είναι τεράστιο. Απλό και σύνθετο συνάμα. Όλα πρέπει να εξετάζονται και να επανεξετάζονται. Έχω την αίσθηση ότι πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι η αλήθεια είναι πολλαπλή. Αν δεν το έχουμε αυτό στο μυαλό μας, έχουμε χάσει το παιχνίδι, νομίζω.

Διανύουμε τα λεγόμενα διαδικτυακά χρόνια, λοιπόν, είναι αλήθεια. Ο Καναδός δημοσιογράφος Μάικλ Χάρις (Μichael Ηarris) στο βιβλίο του »Το τέλος της απουσίας», γράφει: »Πολύ σύντομα κανείς δεν θα θυμάται τη ζωή πριν από το διαδίκτυο». Θεωρώ ότι αυτό ήδη έχει αρχίσει να συμβαίνει και δεν ξέρω αν είναι απαραίτητα »κακό». Η ζωή προχωρά, εξελίσσεται και το διαδίκτυο είναι μια νέα πραγματικότητα, συνυφασμένη με τη ζωή μας πια. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος λόγος να το αρνηθούμε. Γιατί μονίμως να νιώθουμε στοιχειωμένοι από ανύπαρκτα φαντάσματα;

Όσο για την ποίηση, έχει και αυτή τη δική της ιστορία. Πορεύεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ταξιδεύει αενάως μέσα στους αιώνες, ξεπερνά τις εποχές, τα ρεύματα, τους δημιουργούς, προσαρμόζεται ή δεν προσαρμόζεται στα εκάστοτε κοινωνικοπολιτικά δεδομένα. Πάντως υπάρχει. Η ποίηση πάντα παρούσα, έχει ένα κοινό που την ακολουθεί και την λατρεύει, και της παραδίδεται και την υπερασπίζεται. Έτσι ακριβώς συμβαίνει και στα χρόνια του διαδικτύου.

΄Οσοι δεν μπορούν να κάνουν χωρίς αυτήν, την κουβαλάνε στο λάπτοπ τους. Τους αρέσει να διαβάζουν ψηφιακά βιβλία ποίησης, στο facebook την διαδίδουν. Την ποστάρουν στους τοίχους τους, την αναζητούν στις αναρτήσεις των διαδικτυακών τους φίλων, την κάνουν share, γίνονται followers των ποιητών, εισχωρούν αυτοθέλητα σε ομάδες ποίησης, κάνουν like σε σελίδες ελλήνων και ξένων δημιουργών. Αναζητούν τα λογοτεχνικά blogs και ηλεκτρονικά περιοδικά που έχουν αδυναμία στην ποίηση, ψάχνουν τις διαδικτυακές ανθολογίες που είναι ουκ ολίγες και μάλιστα όλο και εμπλουτίζονται καθημερινά, αν ερευνήσει κανείς σχετικά.

Λογοτεχνία και Διαδίκτυο ακούγεται σχήμα οξύμωρο, όμως τελικά, φαίνεται πως η ηλεκτρονική μας εποχή συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα. Πρώτα-πρώτα πάρα πολλοί γνωστοί σύγχρονοι ποιητές έχουν προφίλ στο facebook και προβάλλουν με ζέση τη δουλειά τους ή το θέμα ποίηση γενικά. Αυτοί οι ποιητές λοιπόν συνομιλούν με το κοινό τους ή γνωστοποιούν το έργο τους σε αναγνώστες που δεν το γνωρίζουν. Και είναι πράγματι ωραίο αν είσαι λάτρης της Ποίησης! Είναι ωραίο να έχεις την ευκαιρία να κάνεις διάλογο και να γνωρίσεις τον αγαπημένο σου ποιητή και να του υποβάλλεις ερωτήσεις και να λάβεις απαντήσεις! Τα παλαιά τα χρόνια δεν υπήρχε τέτοια δυνατότητα. Όλες οι ερωτήσεις που γεννούσε ένα ποίημα στο μυαλό του αναγνώστη, έμεναν στο μυαλό του. Πού να βρεις τον Καβάφη ή τον Παλαμά ή τον Σικελιανό να τους ρωτήσεις! Σήμερα τα πράγματα λειτουργούν διαφορετικά και, κακά τα ψέματα, το facebook συμβάλλει θετικά σε αυτό. Και υπάρχουν άνθρωποι που το επιβεβαιώνουν με περιστατικά και εμπειρίες από το facebook που έχουν να διηγηθούν.

Πέρα από τους καταξιωμένους ποιητές που συμμετέχουν στα social media, υπάρχουν και άλλοι λιγότερο γνωστοί ή άγνωστοι ποιητές που κοινοποιούν και διαδίδουν την αγαπημένη τους τέχνη, την Ποίηση. Ακόμα, υπάρχουν και πολλές ομάδες που αφορούν στην Ποίηση και στη Λογοτεχνία γενικότερα και σελίδες και blogs φιλικά προς την τέχνη του λόγου. Να μην ξεχνάμε και την διοργάνωση διαγωνισμών λογοτεχνίας μέσω facebook! Και μέσα από όλα αυτά διαφαίνεται πως την Ποίηση και τη γραφή αγαπούν ουκ ολίγοι. Και φαίνεται επίσης πως ακούγεται τελικά η φωνή και των ποιητών και των εραστών της ποίησης. Αλλά και των εκδοτών της λογοτεχνίας (όλοι σχεδόν οι εκδοτικοί οίκοι έχουν λογαριασμό στο φατσοβιβλίο). Και μέσω του facebook διοργανώνονται και λογοτεχνικές βραδιές και παρουσιάσεις βιβλίων και άλλα παρόμοια που δίνουν την ευκαιρία στους διαδικτυακούς φίλους να γνωριστούν και να γίνουν, σε κάποιες περιπτώσεις, και αληθινοί φίλοι.

Ποίηση μεν, λοιπόν! Ζεστό, ανθρώπινο, πνευματικό, ουσιώδες που όμως διακινείται μέσω του Διαδικτύου και δη του facebook (που όλοι το κατακρίνουν και όλοι είναι μέσα). Αυτό και αν είναι αντίφαση των καιρών! Ποίηση μεν, επαναλαμβάνω! Facebook δε! Αλλά συμπλέουν, συμβαδίζουν, συνυπάρχουν αρμονικά στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, συμφιλιώνουν τις αντιθέσεις και είναι σοκαριστικός και ταυτόχρονα μεγαλειώδης ο τρόπος που γίνεται αυτό! Είναι αισιόδοξο που η Ποίηση δεν σιωπά, που οι Ποιητές κάνουν αισθητή την παρουσία τους μέσα στον ηλεκτρονικό κόσμο και ταυτόχρονα τις συνδέσεις τους με τον πραγματικό κόσμο. Είναι ελπιδοφόρο που μέσα σε τόσο δύστροπους και ανισόρροπους καιρούς οι άνθρωποι, δημιουργοί και αναγνώστες, αναζητούν τρόπους να υπάρξουν για να μην αφανιστούν από τα κάθε λογής τέρατα που επιβουλεύονται τις ζωές μας. Που αναζητούν λύσεις και που τις βρίσκουν!

Υπάρχει μια άποψη που λέει το εξής: »Το Διαδίκτυο έχει επαναφέρει μια λογοτεχνικότητα και μάλιστα πιο ανοιχτή στο προσκήνιο. Υπάρχει μια δυναμική που δεν έχει μάλιστα δείξει ακόμα τα δόντια της. Πιστεύω οι άνθρωποι γράφουν περισσότερο στην εποχή μας χάρη στο Διαδίκτυο, περισσότερο από κάθε προηγούμενη εποχή. Ο παθητικός δέκτης της τηλεόρασης και η τηλεόραση νομίζω πως είναι είδη προς εξαφάνιση.» (Γιώργος Παναγιωτίδης, στήλη the artmaniacs, varelaki blog). Έχει, πιστεύω, μεγάλη δόση αλήθειας η άποψη αυτή και ό,τι έχω γράψει παραπάνω το αποδεικνύει.

Ανήκω σε κείνους που λατρεύω το τυπωμένο βιβλίο και έχω στο σπίτι μου άπειρα βιβλία παντού και καλά εξοπλισμένες βιβλιοθήκες. Από την άλλη δεν θέλω και δεν μπορώ να αρνηθώ το δώρο αυτό της τεχνολογίας. Πιστεύω ότι το διαδίκτυο ενισχύει τη φιλαναγνωσία. Το ότι εγώ, ως παραδοσιακός αναγνώστης δεν μπορώ να διαβάσω ολόκληρο ένα βιβλίο από τον υπολογιστή, δεν σημαίνει ότι και οι άλλοι άνθρωποι δεν μπορούν. Κάποια παιδιά μεγαλώνουν με τις συνήθειες αυτής την εποχής και είναι εξοικειωμένα απίστευτα με το διαδίκτυο.

Για να γυρίσω στην ποίηση, σαφώς και ελλοχεύουν κίνδυνοι. Το δημοκρατικό διαδίκτυο που δίνει εύκολα βήμα στον καθένα μπορεί να αλλοιώνει τα κριτήρια και να διαβρώνει την ποιητική διαδικασία ή να την υποβιβάζει και να την ευτελίζει παντοιοτρόπως. Ναι, πολλές φορές, έχεις την αίσθηση ότι η ποίηση αφανίζεται, βουλιάζει, παραγκωνίζεται από τα »σκουπίδια» που κυκλοφορούν στο facebook, σε κάποια blogs και ιστοσελίδες. Γιατί σαφώς κυκλοφορούν και σκουπίδια και θα είσαι τελείως αφελής, αν το αρνηθείς ή εθελοτυφλήσεις. Ανησυχείς ότι όλα τελείωσαν, η μαγεία χάθηκε, ότι η καλή λογοτεχνία διατρέχει χίλιους δυο κινδύνους και ποιός θα την σώσει και το θέμα είναι αν σώζεται τελικά. Τρέχεις πανικόβλητος και μπουχτισμένος να βρεις καταφύγιο στο τυπωμένο χαρτί. Η πλούσια και φροντισμένη βιβλιοθήκη σου είναι πάντα εκεί. Σε περιμένει να βυθιστείς μέσα της ,ν ανακαλύψεις τους πραγματικούς θησαυρούς που θα σου χαρίσουν την ηδονή της ανάγνωσης. Έχεις επιλέξει ένα ένα τα βιβλία σου και είσαι περήφανος γι αυτό. Έχεις απόλυτο δίκαιο να σκέφτεσαι έτσι.

Από την άλλη πάλι, μήπως είναι υπερβολικά όλα τούτα; Μήπως έχεις μια ροπή προς το μελόδραμα και δεν το ξέρεις; Αν το ξανασκεφτείς, έχεις πάντα το δικαίωμα της επιλογής. Διαθέτεις νόηση και κριτική σκέψη, καθώς και τα πνευματικά εργαλεία να ξεχωρίζεις κάθε φορά τί είναι αυτό που το διαδίκτυο σου »σερβίρει» και να το ελέγχεις. Κάνεις Like μόνο σε όσα ποιήματα θεωρείς πως το αξίζουν. Αποφεύγεις τις διαδικτυακές λογοτεχνικές κλίκες από τις οποίες δεν λείπουν-σημειωτέον- και ποιητές που θέλουν να θεωρούνται σοβαροί. Μην μπλέκεις σε παγίδες και ψευτοδιλήμματα. Εσύ δεν είσαι με κανενός το μέρος. Είσαι μόνο με το μέρος της Ποίησης. Είναι γεγονός ότι το διαδίκτυο είναι ένα απίστευτο εργαλείο, που αν το χρησιμοποιήσεις σωστά, συνετά και προς όφελός σου μπορεί να σε διδάξει και να σου αποκαλύψει πράγματα σπουδαία, θαυμαστά, αναφορικά με την τέχνη που αγαπάς και με πολλά άλλα θέματα που σε αφορούν. Μέσα στην θάλασσα του διαδικτύου, υπάρχουν αναμφισβήτητα πολλά αξιόλογα blogs και ηλεκτρονικά περιοδικά και διαδικτυακοί τόποι που αναδεικνύουν με σοβαρότητα, εγκυρότητα και αλήθεια την καλή ποίηση και τους καλούς ποιητές, προβάλλοντας την ελληνική ποιητική παράδοση, αλλά και την διεθνή, διευρύνοντας τους ορίζοντες των ψαγμένων και ενημερωμένων και απαιτητικών αναγνωστών. Ο κάθε ενδιαφερόμενος ψάχνει και βρίσκει. Ανακαλύπτει, κρίνει, διακρίνει, επιλέγει, αξιολογεί, ζυγίζει. Ας μην δαιμονοποιούμε τα πράγματα, πιστεύω. Ας κρατάμε αποστάσεις και ισορροπίες μέσα μας και έξω μας. Να ναι »πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μας». Ας μην γίνουμε σαν και κείνους τους ποιητές, και είναι πολλά τα παραδείγματα, που, από τη μία βρίζουν το facebook και τα blogs, καθώς και όλους όσους πάνε κάτι να γράψουν στον δικό τους τοίχο, αλλά από την άλλη,

οι ίδιοι δέχονται τα like αυτών που την ίδια στιγμή απαξιώνουν. Και διψάνε να τους δημοσιεύσεις το νέο τους ποίημα στο blog σου, σου το ζητάνε διακαώς μάλιστα. Και με κάθε τρόπο προσπαθούν να διαδώσουν και οι ίδιοι τα μικρά ή μεγάλα τους αριστουργήματα, και να προπαγανδίσουν υπέρ των αξιόλογων βιβλίων τους που επιβάλλεται όλοι οι διαδικτυακοί φίλοι να αγοράσουν.

Ας μην μοιάσουμε σε όλους αυτούς. Ας τους υπερβούμε, έχοντας κατά νου τα εξής: a. Kαλή και κακή ποίηση συναντά κανείς και εκτός διαδικτύου. β. Η αληθινή ποίηση έχει την μαγική ικανότητα να παραμένει αναλλοίωτη ,να συγκεντρώνει γύρω της όλο το φως. Και ένα είναι βέβαιο, ότι δεν μας έχει καμία ανάγκη. Εμείς, όμως την έχουμε.

Αναρωτιέμαι όμως συχνά… αν ο Καβάφης και ο Ελύτης και άλλοι σπουδαίοι ποιητές… αν είχαν facebook, για παράδειγμα, θα άνοιγαν ποτέ λογαριασμό; Κι αν άνοιγαν λογαριασμό, θα έσπευδαν με ποικίλους τρόπους να διαλαλήσουν την ποιότητά τους; Για τον Καβάφη ειδικά δεν πιστεύω ότι θα άνοιγε ποτέ λογαριασμό στο facebook. O Eλύτης μπορεί, δεν γίνεται να πω με βεβαιότητα…

Προσπαθώ ακόμα να τοποθετήσω κάποια θρυλικά ζευγάρια (Καρυωτάκης-Πολυδούρη/ Αναις Νιν και Χένρυ Μιλλερ/ Συλβια Πλαθ και Τέντ Χιουζ/ Μάτση και Εμπειρίκος ) στο σήμερα… Θα έγραφαν άραγε ηλεκτρονικές ερωτικές επιστολές…; Μια τέτοια τοποθέτηση… μου προκαλεί αρνητικά συναισθήματα για λόγους που δυσκολεύομαι ακόμα να κατανοήσω... Κι αν το τολμήσω; Θα μπορούσα να τους σκηνοθετήσω με σκηνικό φόντο την σύγχρονη Αθήνα…Τί θα έλεγαν μεταξύ τους; Ποιά τα συναισθήματα και η συμπεριφορά τους; Τί είδους λογοτεχνία θα έγραφαν;

Πηγή: http://fractalart.gr