ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ!

(Ομιλία Ηλία Κ. Τριανταφύλλου το έτος 2007)

Ο Συγγραφέας-Ερευνητής κ. Ηλίας Τριανταφύλλου

Καλησπέρα σας Κυρίες, Δεσποινίδες και Κύριοι. Σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε να παρακολουθήσετε την ομιλία μου αυτή, που αφορά εις τον Ιωάννην Καποδίστριαν, θέμα το οποίον εκτός από ενδιαφέρον για τον κάθε Έλληνα είναι και επίκαιρον.

Ενδιαφέρον, θα έλεγα ότι είναι για εκείνους οι οποίοι φιλοδοξούν (τώρα και στο μέλλον) Ορθώς τα Πολιτικά Διοικείν, κατά Πλάτωνα. Επίκαιρον πρέπει να είναι για κάθε Έλληνα τώρα και στο μέλλον.

Οι μεγάλες προσωπικότητες ενός Έθνους, αγαπητοί μου φίλοι ακροαταί, ωφελούν την Πατρίδα τους και όταν ζούν, με την έντιμον και δημιουργικήν δράσιν των και όταν αποθάνουν την ωφελούν, διότι αποτελούν παράδειγμα για τους μεταγενεστέρους.

Το ιστορικόν αυτό παράδειγμα είναι χρήσιμον για τους Λαούς, αλλά κυρίως για τους πολιτικούς εκείνους, οι οποίοι κατευθύνουν τις τύχες των Λαών.

Εις την Ελληνικήν Ιστορίαν υπάρχουν άπειρα παραδείγματα επιφανών προσωπικοτήτων οι οποίες εις το πέρασμα των αιώνων ωφέλησαν όχι μόνον την Πατρίδα των την Ελλάδα, αλλά την Οικουμένην όλην,φού υπήρξαν Γεννήτορες, Θεμελιωταί και Μεταδότες του σημερινού Πολιτισμού. 

Εμείς σήμερα, θεωρώ πολύ χρήσιμον να αναφερθούμε εις μίαν διασημοτάτην προσωπικότητα, η οποία αποτελεί παράδειγμα προς μίμησιν, όχι μόνον για τους Έλληνας αλλά για τους ηγέτας όλων των Λαών της Γής. Θα μιλήσωμε σήμερα κυρίες και κύριοι για τον Ιωάννην Καποδίστριαν. 

Ο Ιωάννης Καποδίστριας εγεννήθη εις την Κέρκυραν την 31ην Ιανουαρίου του 1776 και είναι ο δευτερότοκος υιός του Αντωνίου Καποδιστρίου και της Αδαμαντίνης το γένος Γονέμη από την Κύπρον. Εσπούδασεν ιατρικήν εις την Πάντοβαν της Ιταλίας και ακολούθως ήλθεν εις την Κέρκυραν, όπου για λίγο χρόνο ως χειρούργος παρείχε προθύμως και δωρεάν την θεραπείαν εις τους συμπολίτας του. Αλλά λόγω της ευρύτητος των γνώσεών του και και των μεγάλων ικανοτήτων του, εις ηλικίαν μόλις 39 ετών, ανέλαβεν Υπουργός των Εξωτερικών του ισχυροτέρου τότε κράτους του κόσμου, της Ρωσσίας απολαμβάνων της πλήρους εκτιμήσεως του Τσάρου. Όμως το μέγεθος της προσωπικότητος του ανδρός, είχον αντιληφθή τότε και τρείς μεγάλες στρατιωτικές προσωπικότητες της Ελλάδος, οι οποίες επρωτοστάτησαν εις την Επανάσταση και την Απελευθέρωσιν του Γένους. Ο Γ.Καραϊσκάκης, ο Θ.Κολοκοτρώνης και ο Κ.Κανάρης. Αυτοί κυρίως, συνιδώντες την απειλήν της Ελληνικής Πολιτείας λόγω της εσωτερικής διχονίας και αναρχίας, απετάθησαν ιδιαιτέρως προς αυτόν, ο οποίος τότε ευρίσκετο εις την Γενεύην της Ελβετίας και δια της επιρροής των συνήργησαν εις την αναγνώρισιν αυτού, ως Κυβερνήτου της Ελλάδος επί επταετίαν, δια του ΣΤ΄ψηφίσματος της Γ΄ Έθνικής Συνελεύσεως εις Τροιζίνα την 2/4/1827.

Ομολογώ εν πλήρη συνειδήση ότι, εάν είχα την δύναμιν, και αυτό το τονίζω να το λάβουν υπ’όψιν των οι έχοντες την δύναμιν, θα ανήγειρα εις το μέσον της Πλατείας Συντάγματος,υ περμεγέθη μαρμάρινον Αδριάντα του Ι.Καποδστρίου, επι του οποίου θα ανεγράφετο η φράσις:Ιωάννης Καποδίστριας, ο Θεμελιωτής του Νέου Ελληνικού Κράτους.

Πάντοτε δε, ως απλός Έλλην πολίτης, κατέχομαι από την σκέψιν ότι ο Καποδίστριας ακόμη και σήμερον, παρ’όλα τα μελετήματα τα οποία εδημοσιεύθησαν δι’αυτόν, ο άνθρωπος αυτός ο οποίος εθεμελίωσε την νεωτέραν Ελλάδα, ΔΕΝ κατέλαβεν ακόμη την θέσιν η οποία δικαιωματικώς του ανήκει εις την συνείδησιν του Έθνους. Και εις αυτό διαχρονικώς, ευθύνεται η Ελληνική Πολιτεία, η οποία δεν του επιδαψίλευσε την πρέπουσαν τιμήν ως ώφειλε και οφείλει. Έτσι η δόξα του Καποδιστρίου εβραδυπόρησε και βραδυπορεί ακόμη. Και όμως αγαπητοί μου φίλοι, εάν εστρέφαμε προς αυτόν την σκέψιν και την αγωνίαν μας, εις τις δύσκολες ημέρες τις οποίες διανύομε, θα ημπορούσαμε να διδαχθώμε πολλά……Η νίκη των όπλων και η λαμπιδονα των δημηγοριών, νικούν ανετώτερα τον χρόνον και εισδύουν ευκολώτερον εις την συνείδησιν των Λαών, από τις δύσκολες αλλά επιτυχημένες προσπάθειες εις τους διπλωματικούς αντιθαλάμους, οι οποίες κατά κανόνα ρυθμίζουν τις τύχες των Λαών όπως και τα πεδία των μαχών. Αυτά ταιριάζουν απολύτως εις την περίπτωσιν του Καποδιστρίου, του οποίου η προσφορά εις την Εθνικήν Παλιγγενεσίαν υπήρξε σωτηρία και το έργον του επεκεντρώθη εις την Αναγέννησιν του Ελληνικού Κράτους και εις την διατήρησιν της μικράς τότε Ελλάδος ως ανεξαρτήτου και ελευθέρας.

Αλήθεια πόσοι ήσαν εκείνοι, οι οποίοι ημπορούσαν τότε μάλιστα, να συλλάβουν εις όλην του την έκτασιν, το πρόβλημα της αναστάσεως του Γένους, πρόβλημα το οποίον από νέον ακόμη απησχόλη τον Κυβερνήτην; Πολλοί ολίγοι τότε εγνώριζαν ότι η Περίφημος Φιλόμουσος Εταιρεία, η οποία εβοήθησε τους κατατρεγμένους Έλληνας εις την Ευρώπην και κυρίως τους νέους τους έχοντας ανάγκην προστασίας, ήτο κυρίως δημιούργημα του Ι.Καποδιστρίου, ο οποίος προσεταιρίσθη εις αυτήν πολλές σημαίνουσες προσωπικότητες, οι οποίες προσέφεραν από υλικής και κυρίως από ηθικής πλευράς, διότι κάτω από την αθώαν της εμφάνισιν, διέκριναν εις αυτήν υψηλούς Εθνικούς σκοπούς. Και επί πλέον ότι ο Ξάνθος το 1820, επρότεινε την αρχηγίαν της Φιλικής Εταιρείας εις τον Αλέξανδρον Υψηλάντην, κατόπιν υποδείξεως του Καποδιστρίου, όντος την εποχήν αυτήν «Φιλικού». Εις πολύ ολίγους ήτο γνωστόν τότε ότι ο Καποδίστριας είχε δημιουργήσει ευνοϊκόν κλίμα υπέρ του Ελληνικού Ζητήματος, εις τους διπλωματικούς κύκλους της Ευρώπης, με την τοποθέτησιν Ρώσσων φιλελλήνων διπλωματών, εις σημαντικές διπλωματικές θέσεις. Ως ικανός διπλωμάτης που ήτο, εξεμεταλλεύθη τις θηριωδίες των Τούρκων, εις την Χίον, τα Ψαρά, την Κάσσον και το Μεσολόγγι, ώστε να συγκινήση τους λοιπούς Ευρωπαίους και με τις υψηλές γνωριμίες του και προπάντων με την αίγλην του, εκινητοποίησε τους πνευματικούς άνδρες της εποχής, για τον Εθνικόν Αγώνα των Ελλήνων. Ο Γκαίτε έγραφε: Είθε οι αριστείς των Ελλήνων να συσπειρωθούν πέριξ του νέου αυτών Φανού, του ευγενούς Κυβερνήτου της Ελλάδος………

Άγνωστον ακόμη παρέμενε το γεγονός ότι και η Γαλλία και η Ελβετία, χάρις εις τον Καποδίστριαν και από ευγνωμοσύνην προς αυτόν ηυνόησαν την Ελληνικήν Επανάστασιν. Διότι ο Καποδίστριας ως Υπουργός του Τσάρου κατώρθωσεν εις την περίπτωσιν της Γαλλίας να αποτρέψη τον διαμελισμόν της και να ελαφρύνη τις βαρύτατες πολεμικές αποζημιώσεις προς τις νικήτριες δυνάμεις, μετά την ήτταν του Ναπολέοντος, και εις την περίπτωσιν της Ελβετίας, επέτυχε τον πλήρη διακανονισμόν των επαναστατημένων Ελβετικών Καντονίων και ακολούθως έβαλε τις βάσεις του νέου Ελβετικού Συντάγματος.

Και εξακολουθώ να διερωτώμαι αγαπητοί μου φίλοι.

Εις πόσους αλήθεια ήταν γνωστόν τότε ότι, όταν το 1819 επεσκέφθη ο Καποδίστριας την Κέρκυραν, για οικογενειακούς λόγους, παρώτρυνε τον Αλή Πασσά εις ανταρσίαν κατά της Υψηλής Πύλης; γεγονός το οποίον εβοήθησε την μετέπειτα Ελληνικήν Επανάστασιν, διότι ο Σουλτάνος, για να καταπνίξη την ανταρσίαν αυτήν απεμάκρυνε τον ικανόν στρατηγόν του Χουρσίτ Πασσά από την Πελοπόννησον με μεγάλο μέρος των δυνάμεών του, πράγμα που συνετέλεσεν εις το να ημπορέση ο Μοριάς να οργανωθή και να επαναστατήση;

Πόσοι ημπορούσαν τότε να εκτιμήσουν κατά την αξίαν του το επίτευγμά του εις το Λάϋμπαχ, όταν αυτός κατώρθωσε να πάρη ο Τσάρος και οι άλλοι σύνεδροι μίαν θέσιν ουδετέραν απέναντι του Ελληνικού Απελευθερωτικού Κινήματος και να αποτραπή μία στρατιωτική επέμβασις μερικών Ευρωπαϊκών δυνάμεων προς καταστολήν του, όπως εζήτησεν ο Μέτερνιχ, ενώ την ιδίαν ώραν ανάλογα κινήματα (εις την Ιταλίαν π.χ) ρητώς κατεδικάσθησαν;

Αλλά ακόμη, πόσοι και ποίοι εγνώριζαν ότι έργον του Καποδιστρίου ήτο το τελεσίγραφον του Τσάρου της 6ης Ιουλίου 1821 προς την Υψηλήν Πύλην, χάρις εις το οποίον ο Σουλτάνος δεν έστειλε τις στρατειές τις οποίες διέθετεν εις την Χερσόννησον του Αίμου, για να καταπνίξη το Επαναστατικό Κίνημα εις την Πελοπόννησον και εις την Στερεάν Ελλάδα;

Ποίος τοτε ημπορούσε να παρακολουθήση την αφανή δράσιν του από τότε που διαφωνών με τον Τσάρον, ακριβώς δια το Ελληνικόν Πρόβλημα, απεχώρησε από την Ρωσσίαν τον Σεπτέμβπιον του 1822 και έφθασεν εις την Ελβετίαν, έως την ώραν που η Πατρίς τον εκάλεσε να αναλάβη Κυβερνήτης;

Ποίος αλήθεια και σήμερα ημπορεί να πή με βεβαιότητα ότι γνωρίζει όλην την δράσιν του, όταν ο Καποδίστριας ως μεγάλος στρατηγός της πολιτικής και της διπλωματίας, άλλαζε συχνά την θέσιν του στρατηγείου του ώστε η διπλωματική του δεξιοτεχνία να του επιτρέπη ασφαλέστερον να αγωνισθή δια την Εθνικήν Παλιγγενεσίαν;

Δεν είναι λοιπόν άδικον να παραδεχθώμεν ότι ο Κυβερνήτης εξακολουθεί ακόμη και τώρα να αναδύεται από το σκότος μέσα από τα αδημοσίευτα αρχεία των Υπουργείων των μεγάλων δυνάμεων της εποχής του, τότε που κατέπληττε ακόμη και τους εχθρούς του και προεκάλη απορίες εις τα Ανακτοβούλια της Ευρώπης, μέσα από την αλληλογραφία και τα δημόσια έγγρραφα τα οποία ο ίδιος είχε συντάξει.

Μόλις τώρα αρχίζει να υψώνεται έμπροσθέν μας ακέραιος ο Διπλωμάτης, ο Κυβερνήτης, ο βαθύτατα Έλλην κατά το ήθος και την σκέψιν, ο προικισμένος Έλλην με τις ευγενέστερες αρετές της Φυλής. Μόλις τώρα αρχίζομε να μετρώμεν το εύρος των οριζόντων του.

Δεν προτίθεμαι να κάνω εδώ, αγαπητοί μου φίλοι, έργον ιστορικού. Ερευνώ την Ιστορίαν, αλλά δεν γράφω Ιστορίαν. Άλλοι αρμοδιώτεροι και αξιώτεροι από εμέ το έκαναν, το κάμνουν και θα το κάμνουν, ώστε να καταξιωθή ο Μέγας Έλλην Πατριώτης. Όσον για εμένα,τον απλόν Έλληνα πολίτην, αυτά τα οποία γνωρίζω από όσα έχω διαβάσει και ερευνήσει, με κάνουν προσκυνητήν εμπρός εις την Μοναδικήν αυτήν Προσωπικότητα της νεωτέρας Ιστορίας μας, τον Ιωάννην Καποδίστριαν, για τον οποίον ο Εθνικός Ποιητής Κωστής Παλαμάς αφιερώνει τους παρακάτω, γεμάτους από σεβασμό και θαυμασμό στίχους: Προσπεύτω, προσκυνώ της δόξας σου το Θρόνο-και αισθάνομαι ώ! Προσκυνητής πως…..μεγαλώνω.

Πόσος χρόνος αλήθεια θα χρειασθή ακόμη,για να καθάρωμε την εικόνα του από τον ρύπον των συσσωρευμένων αδίκων κρίσεων; Και είναι να απορή και να διερωτάται κάθε σώφρων και λογικός παρατηρητής. Γιατί κυρίως αυτόν να έζωσε και σχεδόν να εκάλυψεν η παρανόησις, η ακρισία, η συκοφαντία, ακόμη και το μίσος; Εγώ πιστεύω πρώτον, διότι ήτο ο μεγαλύτερος και συνήθως η αδικία χτυπά τους μεγάλους και δεύτερον διότι ήτο άνθρωπος μιάς άλλης υφής. Μιάς υφής ολιγώτερον προσιτής εις τους άλλους, εις τους απλοϊκούς, αλλά και τους σπουδαρχούντας, όσον και αν ήσαν και αυτοί πατριώται με τον τρόπον των.

Την 20ην Ιανουαρίου 1828 ορκίζεται Κυβερνήτης. Ως ώριμος πολιτικός και έμπειρος διπλωμάτης, αντιλαμβάνεται ότι προ παντός άλλου, την ώραν εκείνην προείχεν η σωτηρία και η ελευθερία των Ελλήνων και η ανεξαρτησία της Ελλάδος.

Προς τούτο, δημιουργεί ένα σώμα από 27 Συμβούλους, το οποίον ωνομάσθη «Πανελλήνιον», εις το οποίον αναδεικνύει ως Προβούλους τους Γ. Κουντουριώτην, Α.Ζαϊμην και Π.Μαυρομηχάλην και αρχίζει από το μηδέν να επιδίδεται εις την οργάνωσιν του Νέου Ελληνικού Κράτους. Ο Ν.Δραγούμης εις τις Ιστορικές του Αναμνήσεις λέγει επ’αυτού.

«Μόνος περί πάντων κοπιών, όλον σχεδόν νυχθημερών και ελάχιστα αναπαυόμενος».

Ευρήκε μιαν Ελλάδα χωρίς καθορισμένα σύνορα, τα οποία μάλιστα εκινδύνευαν να χαραχθούν κατά τρόπον αποπνυκτικόν, ώστε να καθιστούν προβληματικήν την βιωσιμότητά της. Και δια τον λόγον αυτόν η χάραξίς των απετέλεσεν αμέσως την πρώτην και κυρίαν του φροντίδα. Έτσι εις την επιμονήν και κυρίως εις την αξιωσύνην του Κυβερνήτου οφείλεται ότι δεν περιωρίσθη η ανεξάρτητος Ελλάς νοτίως του Ισθμού, πράγμα που επιθυμούσαν οι «στενοί μας φίλοι» και προ πάντων η φιλότουρκος Αγγλία (όπως αναφέρει ο ιστορικός Πρόκς Όστεν), η οποία εχθρεύετο τον Καποδίστριαν, διότι έβλεπεν εις αυτόν τον δημιουργόν ενός Ελληνικού Κράτους Μεγάλου, Ανεξαρτήτου και Ελευθέρου.

Ακολούθως προχωρεί εις την ίδρυσιν μιάς Στρατιωτικής Σχολής εις την οποίαν φοιτούν κατ’αρχάς πενήντα νέοι κατόπιν αυστηράς διαλογής, διότι επίστευεν ότι εις τους Αξιωματικούς βασίζονται οι ελπίδες του Έθνους. Την Σχολήν αυτήν ονομάζει Σχολήν των Ευελπίδων. Επίστευεν ότι ο Αξιωματικός, ο οποίος είναι υπεύθυνος δια την συνέχισιν της Ελληνικής Ιστορίας, απαιτείται πρωτίστως να έχη Ήθος. Και το ήθος εδιδάσκετο και διδάσκεται κατά πρώτον και καθ’όλην την φοίτησίν του εις την Σχολήν, ο μέλλων Έλλην Αξιωματικός. Συγχρόνως το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται εις την συγκρότησιν τακτικού πειθαρχημένου Στρατού, ο οποίος υπό την διοίκησιν αξίων αξιωματικών, θα έχη την απαιτουμένην αίγλην δια την εκπλήρωσιν της αποστολής του. Εκ παραλλήλου αγωνίζεται να περιστείλη την πειρατείαν και τις ληστείες και εις αυτό υπήρξεν αυστηρός και άτεγκτος.

Αγωνίζεται να εδραιώση την Δικαιοσύνην με την ίδρυσιν Δικαστηρίων, να δημιουργήση ένα υποτυπώδες, κατ’αρχάς, φορολογικόν σύστημα. Δείχνει ιδιαιτέραν ευαισθησίαν και ενδιαφέρον εις το μέγα θέμα της Υγείας και ιδρύει τα πρώτα Νοσοκομεία.

Αγωνίζεται να δημιουργήση το Αρχαιολογικόν Μουσείον, το Πρώτον Ορφανοτροφείον, τα Πρώτα Ταχυδρομεία, την Πρώτην Χρηματιστικήν Τράπεζαν, εις την οποίαν καταθέτει ο ίδιος 25000 τάληρα ως πρώτην κατάθεσιν.

Αγωνίζεται κυρίως δια την δημιουργίαν ενός υγειούς Εκπαιδευτικού Συστήματος, Ανταξίου της Ευφυίας του Έλληνος ως Φορέως των Μεγάλων Αρετών της Φυλής.

Προς τούτο ιδρύει Σχολεία και Σχολές, ώστε να μορφωθούν οι νέοι, εκ των οποίων άλλοι θα επανδρώσουν την Διοίκησιν και άλλοι θα ασχοληθούν με νέες τέχνες και νέους τρόπους καλλιεργείας της γής, είτε ως τεχνίται είτε ως αγρόται.

Δανείζεται χρήματα υποθηκεύων την ιδικήν του περιουσίαν και δίδει μισθούς εις τους πρώτους υπαλλήλους και έτσι τίθεται εις κίνησιν ο κρατικός μηχανισμός.

Εις αυτά τα Μεγάλα και Ωφέλημα αφιέρωσεν ο Κυβερνήτης τον χρόνον και την σκέψιν του και παρέκαμψε τα μικρά και ασήμαντα.

Δεν γνωρίζω πόσοι τότε ημπορούσαν να αξιολογήσουν με τα ίδια μέτρα τα εκκρεμή προβλήματα,αλλά και πόσοι ήσαν διατεθημένοι να υποτάξουν τα ιδικά των μικρώτερα προβλήματα εις το Μέγα Εθνικόν Θέμα, το οποίον με απαράμιλλον σύνεσιν διεχερίσθη έως την ημέραν του θανάτου του ο Κυβαρνήτης. Είναι δυστυχώς δύσκολον εις πολλούς να αναγνωρίσουν την υπεροχήν του άλλου. Διότι δια την αναγνώρισιν της υπεροχής του άλλου, απαιτείται πρωτίστως ΗΘΟΣ. Και είναι χαρακτηριστικόν πώς εκείνοι οι οποίοι ανεγνώριζαν την πολιτικήν του υπεροχήν και υπήρξαν μάλιστα και ακλόνητοι υποστηρικταί του Καποδιστρίου, ήσαν τρείς άνδρες με το υψηλότερον και καθαρώτερον πολιτικόν ήθος της εποχής εκείνης. Ο Καραϊσκάκης, ο Κολοκοτρώνης και ο Κανάρης. Δυστυχώς ο Στρατάρχης της Ρούμελης Γ.Καραϊσκάκης δεν επρόλαβε να δή τον καποδίστριαν Κυβερνήτην διότι εδολοφονήθη δολίως εις το Φάληρον την 23/4/1827 και μάλιστα (όπως προκύπτη από νεώτερες έρευνες) από τους ιδίους ανθρώπους οι οποίοι λίγους χρόνους αργότερα εσχεδίασαν και ωργάνωσαν και την δολοφονίαν του Κυβερνήτου.

Ο Καποδίστριας ως υπεύθυνος Ηγέτης, αφιερωμένος εις το δημιουργικόν του έργον, δεν ημπορούσε να παρακολουθήση τις στενόκαρδες σκέψεις και έριδες, εις τις οποίες δυστυχώς δεν μετείχαν μόνον οι ολίγοι από όσους είχαν γνώμην δια τα κοινά.

Και ενώ αφιέρωνε τις δυνάμεις του εις ένα τόσον πολύπλευρον και δημιουργικόν έργον, αυτοί οι οποίοι δεν κατενόουν ή ηρνούντο να κατανοήσουν την σημασίαν του έργου του, αυτοί σιγά-σιγά κατεσκεύαζαν την εικόνα του …ως τυράννου!!! Και είναι να απορή ο κάθε λογικός άνθρωπος και να διερωτάται. Γιατί τοσον μίσος, γιατί; Διότι ο Καποδίστριας αναγνωρίζων τις υπηρεσίες των Αγωνιστών, όσον και αν πολλοί από αυτούς τον εθεώρουν εχθρόν των, αυτός τους αντιμετώπιζε και τους συμπεριεφέρετο με σεβασμόν, υπομονήν και μετριοπάθειαν και έκανε γι’αυτούς πολλές παραχωρήσεις. Εγένετο μόνον άτεγκτος εκεί όπου η υποχώρησις θα εσήμενεν σοβαράν βλάβην του γενικού συμφέροντος. Επέλεξεν αυτήν την ηπίαν και πολύμοχθον πολιτικήν, διότι επίστευεν ότι εις το τέλος θα ετιθάσευε τους περισσοτέρους και έτσι θα ημπορούσε να αφιερωθή απερίσπαστος εις την σύνταξιν και οργάνωσιν της Ελληνικής Πολιτείας. Για την κατάστασιν αυτή δεν πρέπει να επιρρίψωμεν ευθύνας εις τον απλον λαόν. Διότι τα πολιτικά ενδιαφέροντα του λαού ήσαν ακόμη ηλαττωμένα και η εξάρτησίς του, από τους μορφωμένους τους Δημογέροντας και γενικώς τους Προκρίτους, ήτο μεγάλη. Ο ραγιαδισμός τεσσάρων αιώνων είναι ένας ιός ο οποίος δεν αποβάλλεται ευκόλως. Και ο ραγιαδισμός εμφανίζεται πάντοτε με δύο όψεις. Την ευτέλειαν εμπρός εις τον κρατούντα και την δυσπιστίαν, σχεδόν την έχθραν άπέναντι εις κάθε εξουσίαν. Κάποτε την ευτέλειαν την αντικαθιστά το αντίθετό της, το πνεύμα της ανυποταγής, της ανταρσίας. Η δυσπιστία πάλιν, αυτή αντιθέτως συνεχίζει αναλλοίωτος, είτε το κράτος είναι κράτος βίας, είτε είναι κράτος δικαίου.

Από όσους ημπορούσαν τότε να έχουν αυτοδύναμον γνώμην και κύρος,εκείνοι οι οποίοι αντεμάχοντο φανερά τον Καποδίστριαν και επιθυμούσαν την ανατροπήν του ήσαν οι Υδραίοι, μερικοί Μανιάται και κάποιοι οι οποίοι εξετέλουν εντολές των μεγάλων της εποχής (Άγγλων, Αυστριακών κ.λ.π). Εχθροί του Κυβερνήτου υπήρξαν και ωρισμένοι του τύπου, οι λεγόμενοι τότε καλαμαράδες, οι οποίοι διεστρεύλωναν την αλήθειαν και διέσπειραν κάθε είδους ψεύδη και συκοφαντίες. Ευτυχώς αυτοί ήσαν λίγοι διότι η πλειονότης του τύπου, οι έντιμοι δημοσιογράφοι, παρουσίαζαν την αλήθειαν και προέβαλλαν το έγον και τον χαρακτήρα του Κυβερνήτου, όπως ήσαν εις την πραγματικότητα. Αλλά δυστυχώς οι συκοφαντίες και τα ψεύδη συνετέλεσαν ώστε να κατασκευασθή ένα κλίμα, το οποίον δημιουργούσε προβλήματα εις το έργον του Καποδιστρίου. Βεβαίως είναι φυσικόν και δίκαιον, ελεύθεροι άνθρωποι και πρό παντός εκείνοι οι οποίοι επολέμησαν δια την κατάκτησιν της ελευθερίας των, να θέλουν να έχουν γνώμην δια τα κοινά, να θέλουν να μετέχουν εις την διαμόρφωσιν της Πολιτειακής βουλήσεως και να ημπορούν ελευθέρως να προβάλλουν τας απόψεις των. Ο Καποδίστριας δεν ήτο αντίθετος με αυτές τις αρχές. Αντίθετος ήτο με την υπερβολήν, την αμετροέπειαν, την οξύτητα, την αρνητικότητα, την υποκατάστασιν της πειθούς, η οποία κατορθώνεται με την διέγερσιν των παθών, με την δημαγωγικήν συκοφαντίαν.

Δυστυχώς ούτε αυτός ημπόρεσε να αποτελέση εξαίρεσιν εις την πικράν ιστορίαν της πολιτικής μας ζωής όλων των εποχών, παρ’όλον ότι ακόμη τότε εκρίνετο η τύχη της μόλις ελευθερωθείσης Πατρίδος. Είχε και αυτός την μοίραν του Μιλτιάδου, του Θεμιστοκλέους, του Φωκίωνος και τόσων άλλων αρίστων…Εμπρός εις αυτήν την φανεράν και έντονον διαστρεύλωσιν του νοήματος της εσωτερικής του πολιτικής, η οποία εγένετο από άλλους ελλείψει στοιχειώδους πολιτικής σκέψεως και από άλλους σκοπίμως, καταλήγει κάποιος εις την διαπίστωσιν ότι και πολλοί από εκείνους οι οποίοι τον εξέλεξαν Κυβερνήτην, δεν τον εξέλεξαν δια να ασκήση αυτός την εξουσίαν. Τον ήθελαν περισσότερον όργανον ιδικών των επιδιώξεων. Έτσι εξηγείται η ραγδαία εξέλιξις, η οποία μετέβαλεν εις τύραννον αυτόν τον λαοπρόβλητον Κυβερνήτην. Αυτόν τον Έλληνα, ο οποίος εξεποίησε την περιουσίαν του εις την Κέρκυραν και τα χρήματα τα οποία εισέπραξε μαζύ με τις φιλικές προσφορές εις χρήμα του Τσάρου Νικολάου και του βασιλέως της Γαλλίας Καρόλου, τα προσέφερεν εις την Πατρίδα του την Ελλάδα η οποία τα είχεν απόλυτον ανάγκην.

Αυτόν τον Έλληνα, ο οποίος ηρνήθη να εισπράξη την επιχορηγίαν την οποίαν του είχεν εγκρίνει η Εθνοσυνέλευσις του Άργους (180000 φοίνικας, αρχικώς)!!!!

Αυτόν τον Έλληνα, για τον οποίον η Ελβετίς συγγραφεύς Καρλότ ντε Σότ, γράφει εντυπωσιασμένη από το Ηθικόν Ανάστημα του Ανδρός: -Εγνώρισα τον Κόμητα Καποδίστριαν, κατοικούντα εις δύο μικρά, πτωχά επιπλωμένα δωμάτια εις την Γενεύην. Και όταν τον ηρώτησα γιατί ζή με την αυστηροτέραν οικονομίαν, μου εξωμολογήθη:-Δια να συλλέξω το νόμισμα του πτωχού δια τον ιερόν αγώνα, πρέπει να ημπορώ να πώ ειλικρινώς. Έδωσα ό,τι είχα πρίν ζητήσω την ελεημοσύνην σας δια τους αδελφούς μου.

Αλήθεια ποίος τότε, τώρα και στο μέλλον, από αυτούς οι οποίοι συντρέχουν και συμπαραστέκονται εις τους έχοντας ανάγκην βοηθείας ημπορούσε, ημπορεί και θα έχη την Μεγαλωσύνην και το Μεγαλείον του Καποδιστρίου να πή (έδωσα ότ,ι είχα πριν ζητήσω την βοήθειάν σου συνάνθρωπε για τον πάσχοντα αδελφό μας); Την απάντησιν στην ερώτησιν αυτήν ας την δώση ο κάθε λογικός άνθρωπος…..

Μεταξύ εκείνων οι οποίοι τον κατέκριναν ήσαν κάποιοι αγωνισταί και επίσης, δυστυχώς και περιέργως, οι Κοραής και Μακρυγιάννης, των οποίων η γνώμη εις την περίπτωσιν αυτήν είναι, κατά την γνώμην των περισσοτέρων, εκτός πάσης πραγματικότητος. Έτσι το άστατον της λαϊκής ψυχής και η δυσχέρεια να διακρίνη ο χθεσινός ραγιάς την δύναμιν του νόμου της Πολιτείας, από την δύναμιν του δυνάστου κατακτητού, είχαν ως αποτέλεσμα, εντός ολίγων μηνών να διογκωθούν γυρω από τον Κυβαρνήτην οι σκευωρίες. Και όσοι ακόμη ωμολογούσαν ότι χωρίς αυτόν θα διαλυθή ο τόπος, εφρόντιζαν με κάθε τρόπον να ανακόψουν το Έργον του. Δεν είναι δύσκολον και ημείς ακριβώς σήμερον, να κατανοήσωμεν γιατί ο Έλλην όταν απετίναξεν τον Οθωμανικόν ζυγόν εφλαίγετο δια μιαν κατάστασιν, η οποία μόνον κατά το όνομα ομοιάζει με ελευθερίαν. Επιθυμούσε τότε ο Έλλην, χωρίς κατ’ουσίαν να το συνειδητοποιή, για ανομία, για αναρχία, για μίαν έκρυθμον κατάστασιν η οποία ικανοποιούσε προσωπικά πάθη και συμφέροντα και η οποία αντεστρατεύετο εις κάθε επιταγήν της φρονήσεως και της λογικής. Εις τις ώρες εκείνες επεκράτη ένα στοιχείον αρνητικότητος, ακόμη και καταστροφής, η οποία είχε φανερωθή τρία έτη ενωρίτερον εις τον εμφύλιον σπαραγμόν και αργότερον εις την πυρπόλησιν του μοναδικού καλού πολεμικού μας πλοίου, της φρεγάδος ΕΛΛΑΣ, από τον Μιαούλην.

Μέσα εις ένα τέτοιον κλίμα εκυβέρνα ο Καποδίστριας την διαγουμισμένην Χώραν. Άλλοι ζητούσαν ελευθερίαν (ουσιαστικά αναρχίαν), άλλοι, χωρίς να γνωρίζουν ζητούσαν σύνταγμα, άλλοι διεκδικούσαν μόνον δικαιώματα, άλλοι αλληλοεκατηγορούντο, για να εξωντώση ο ένας τον άλλον. Και κατ’ουσίαν μόνον νόμον, τάξιν και δικαιοσύνην δεν ζητούσαν και ας μην το αντελαμβάνοντο οι ίδιοι. Ασφαλώς αγαπούσαν την Πατρίδα, άσφαλώς επιθυμούσαν μίαν Ελλάδα Μεγάλην, είχαν δώσει το αίμα των δια την απελευθέρωσίν της. Αλλά δεν επιθυμούσαν Ελληνικόν Κράτος. Δεν επιθυμούσαν την υποταγήν εις μίαν Κεντρικήν Εξουσίαν, εκτός αν αυτοί οι ίδιοι εγένοντο Εξουσία. Τα αυτά τοίς αυτοίς. Εις όλην αυτήν την κακοδαιμονίαν πρέπει να επισημάνωμεν και την εχθρικήν και ανάρμοστον συμπεριφοράν των ξένων και κυρίως των Άγγλων και των Αυστριακών, οι οποίοι για να ανακόψουν το έργον του Κυβερνήτου, εχρησιμοποίουν ωρισμένους δικούς μας εις τις δολοπλοκίες των, μεγενθύνοντας τις κακίες και αδυνατίζοντας τις αρετές μας.

Έτσι βαλλόμενος από παντού, από παντού κυκλωμένος, ένας μοναχικός ελεύθερος πολιορκημένος, έπειτα από μίαν μαρτυρικήν ζωήν τεσσάρων σχεδόν ετών, κατά τα οποία αγογγίστως εδοκίμασε τόσες πικρίες και εδέχθη τόσες επιθέσεις, ο Καποδίστριας εδολοφονήθη την 26ην Σεπτεμβρίου του 1831, την ώραν που επήγαινεν εις τον Άγιον Σπυρίδωνα του Ναυπλίου για να προσευχηθή.

Μέσα εις όλους τους άλλους ενόχους, οι οποίοι ευθύνονται για την δολοφονίαν του Κυβερνήτου, πρέπει να αναζητήσωμεν δυστυχώς, και το Μοιραίον αντικοινωνικόν Εγώ του Έλληνος. Το θαυμάσιον κατά τα άλλα αυτό Εγώ απ’όπου εξεπορεύθησαν, η Φιλοσοφία, η Επιστήμη, η Τέχνη, η Ποίησις (λόγων και έργων), η Ανδρεία, η Επιχειρηματική Τόλμη, του Έλληνος, υπήρξε και το Μοιραίο Εγώ, το οποίον διέλυσε τις Ελληνικές Πόλεις-Κράτη, τις Ελληνιστικές Επικράτειες-Αυτοκρατορίες, την Λεβεντογεννιά του 21. Ένα τέτοιο Εγώ ένα ασήμαντο Εγώ, κάποια στιγμή, μαζύ με άλλες αιτίες εδολοφώνησε τον Κυβερνήτην. Αυτόν ο οποίος ηγωνίσθη να υποτάξη όλα τα Εγώ των Ελλήνων εις την ενότητα μιάς Ευνομουμένης Πολιτείας, όπου κάθε Εγώ θα είχε την ελευθερίαν, την οποίαν επιτρέπει η ελευθερία των άλλων και η Τάξις του Συνόλου.

Αν εκυβέρνα την Ελλάδα ο Καποδίστριας μερικούς χρόνους ακόμη, (όταν εδολοφονήθη ήτο περίπου 56 ετών), άλλη θα ήτο η μοίρα αυτού του τόπου και πολλά δεινά θα είχαν αποφευχθή.

Πιστεύω ότι πολύ λίγοι πρέπει να ήσαν τότε εις θέσιν να αναμετρήσουν το μέγεθος της Εθνικής Συμφοράς την οποίαν προεκάλεσεν ο θάνατος του Κυβερνήτου. Μόνον η χρονική απόστασις μας επιτρέπει να την δούμε σήμερον ολόκληρον εις όλες της τις συνέπειες.

Παρατηρώντας από ένα υψηλότερον παρατηρητήριον τα πράγματα της εποχής εκείνης και χωρίς καθόλου να υποτιμώμεν την συμβολήν όλων των αγωνιστών και των πολιτικών, νομίζω ότι ημπορούμε να υποστηρίξωμεν, χωρίς να αδικήσωμεν ουδένα, πως χωρίς την παρουσίαν και την δράσιν του Καποδιστρίου, δεν θα εκατορθώνετο η απηλευθέρωσις της Πατρίδος μας. Το πλέγμα των ενεργειών του από το 1818, έως την ημέραν του θανάτου του, αποτελεί τον κύριον παράγοντα, ο οποίος εστερέωσε την ελευθερίαν μας και την Πολιτειακήν μας υπόστασιν. Ας μην λησμονώμεν ότι η Ελλάς δεν ηλευθερώθη από την ναυμαχίαν του Ναυαρίνου, όσον και αν αυτή υπήρξε γεγονός σπουδαίον. Επί δύο ακόμη έτη μετά ηγωνίζοντο οι Έλληνες με σκοπόν να απομακρύνουν τον εχθρόν από την Πελοπόννησον και την Στερεάν Ελλάδα. Και όλος αυτός ο αγών διεξήγετο με πραγματικόν Ηγέτην τον Κυβερνήτην.

Μετά τον Καποδίστριαν η μικρά τότε ελευθέρα Πατρίς, ασφαλώς εμεγάλωσεν. Οι κατοπινοί ηγέται, ασφαλώς συνέβαλλαν ώστε να μεγαλώση η Ελλάς. Αλλά ένα είναι βέβαιον. Η νεωτέρα Ελλάς είναι δημιούργημα του Καποδιστρίου.

Η Ιστορία δεν θα ήτο σύνθρονος των Θεών, αν εχρησίμευεν μόνον εις το να μας δίδη πληροφορίες δια τα γεγονότα και τα πρόσωπα τα οποί επέρασαν. Αλλά μας διδάσκει κυρίως να αντικρύζωμεν από ένα υψηλόν παρατηρητήριον το παρελθόν, να το συγκρίνωμεν με το παρόν και πλούσιοι από εμπειρίαν, να προχωρώμεν προς το μέλλον. Όσον περισσότερον μακρύς είναι ο χρόνος τον οποίον αγγαλιάζει με την μνήμην του ο άνθρωπος, τόσον περισσότερον πλούσιος γίνεται εις σοφίαν και κυρίως εις ήθος. Ημείς οι Έλληνες έχομεν μίαν απέραντον εις χρόνον και ατίμητον εις περιεχόμενον Ιστορίαν. Αναρωτώμαι όμως αν έχωμεν και ισοδύναμον Ιστορικήν Μνήμην. Εάν μαθαίνωμεν και εάν συνειδητοποιούμε αυτά τα οποία αυτή με αδρά παραδείγματα μας διδάσκει.  Άν στηριζώμεθα ,όπως αρμόζει εις τις διδαχές της, εις τα θετικά και αρνητικά στοιχεία, τα οποία συνεχίζονται μέσα εις τους αιώνας.

Είμαι βέβαιος πως αν και όπου η Ιστορία γίνεται ένα τμήμα από την συνείδησίν μας,θα ημπορέσουν τότε, χάρις εις αυτήν να τονωθούν οι αρετές της Φυλής και να αμβλυνθούν τα ελαττώματά της. Θα επηρεάζετο προς το καλλίτερον η δομή της πολιτικής μας ζωής, ώστε να μην επαναλαμβάνωνται τα ίδια λάθη, όταν συντρέχουν οι ίδιες περιστάσεις.

Πηγή πολιτικού φρονηματισμού θα έπρεπε να μας είχαν γίνει τα σκοτεινά εκείνα χρόνια της πρώτης μεταπελευθερωτικής περιόδου, όλες οι μεγάλες αδυναμίες, οι οποίες τους 2ον και 1ον αιώνας π.Χ, κατέστρεφαν και από μίαν Πόλιν-Κράτος, έως ότου να καταστραφούν όλες μαζί από την συντονισμένην και πειθαρχημενην δράσιν της Ρώμης. Όλες αυτές οι αδυναμίες εφάνει ως να ανεστήθησαν μαζί με τον υπέροχον αγώνα της φυλής, ο οποίος είχεν ως αποτέλεσμα την ανάκτησιν της ελευθερίας της. 

Αμαρτήματα τα οποία παρηκολούθησαν το Γένος από τους Ομηρικούς ακόμη χρόνους, όταν εμπρός εις τον εχθρόν, η έρις του Αγαμέμνονος και του Αχιλλέως, διέσπασε τους Αχαιούς, έξω από τα τείχη της Τροίας. Και μήνιν άοιδε Θεά…

Αμαρτήματα τα οποία εσφράγισαν την μοίραν μας και τα οποία δεν επιτρέπεται να υποτροπιάζουν, εφανερώθησαν τότε κατά τρόπον έντονον και εστάθησαν εμπόδιον εις το Τιτάνιον Έργον ενός Σοφού Νομοθέτου, ενός πράου πολιτικού, ο οποίος αντιπαλαίων εναντίων δυσκόλων περιστάσεων, προσεπάθη να ανασύρη μέσα από το χάος, μιαν πραγματικήν ελευθέραν Πολιτείαν.

Oι μεγάλοι νεκροί ομιλούν. Και όσοι έχουν ειλικρινή διάθεσιν να τους ακούσουν, ημπορούν και να τους ακούσουν και να ενωτισθούν τον Λόγον των.

Είμεθα ένας ολιγάριθμος λαός, του οποίου η Πατρίς, η Ελλάς μας είναι από τις ωραιότερες πατρίδες του κόσμου. Πολλοί λαοί ιδίως αυτοί οι οποίοι μας περιβάλλουν, τόσον εις το παρελθόν όσον και τώρα, επιβουλεύονται την Εθνικήν μας Υπόστασιν και την Εδαφικήν μας Ακεραιότητα. Υπερέχομεν όμως έναντι αυτών των λαών, εις την Ανδρείαν και εις την Ευφυίαν. Και χωρίς αμφιβολίαν ημπορούμε να υπερκεράσωμε κάθε κίνδυνον και κάθε εμπόδιον, αν εις τις αρετές μας προσθέσωμεν την συνειδητήν βούλησιν της ενότητος. Αν ο καθ’ένας μας και όλοι μαζί υποταχθώμεν εις την Υψίστην Εντολήν της Ελληνικής Σοφίας, εις το Μέτρον. Το Μέτρον το οποίον εδίδαξαν ο Πυθαγόρας, ο Ηράκλειτος, ο Δημόκριτος, ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης. Εις ό,τι σκεπτόμεθα, εις ό,τι πράττομεν, να πειθαρχώμεν εις την Αρχήν του Μέτρου. Το μέτρον δίδει εις τον Έλληνα την δύναμην να κάμη θαύματα. Το μέτρον επιβάλλει την συνέχειαν και την συνέπειαν εις τους λόγους και εις τας πράξεις. Πάν μέτρον άριστον, και Μηδέν Άγαν, έλεγαν και επίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες.

Ο Καποδίστριας ημπορεί να μας γίνη υπόδειγμα, ζώσα παρουσία του Ελληνικού Μέτρου.

Αυτός ο άνθρωπος, του οποίου η αλληλογραφία είναι γραμμένη εις τα Γαλλικά, αυτός ο Κόμης του Libro d’oro, ο οποίος τον περισσότερον χρόνον του τον έζησεν εκτός Ελλάδος, αυτός κατ’εξοχήν ήτο Έλλην, φορεύς εκείνων των αρετών, οι οποίες καθορίζουν την Ελληνικήν Φιλοσοφίαν και Επιστήμην, την Ελληνικήν Σκέψιν, την Ελληνικήν Ιστορίαν, βάθρα του Πολιτισμού όλων των πολιτισμένων λαών της Γής.

Αγαπητοί μου φίλοι. Για την ύπαρξιν του Ι.Καποδιστρίου και την παρουσίαν του ως Κυβερνήτου εις τις πρώτες ώρες της Νέας Εθνικής μας ζωής, πρέπει να είμεθα υπερήφανοι. Και δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε ότι.

Όσον ετούτη η Γή γεννά Καποδίστριες, ημπορούμε ως Έλληνες να ελπίζωμε και να λέμε: Ναι είμεθα εμείς η Αιωνία Ελλάς.------

Ηλίας Κ. Τριανταφύλλου 

Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ