ΒΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ!

Από Μιχάλης Γκουντής

«Βάζοντας το κράτος θεματοφύλακα της ηθικής, είναι σαν να βάζεις την αλεπού υπεύθυνη ασφαλείας στο κοτέτσι».

Murray N. Rothbard

 του Μιχάλη Γκουντή

Εισαγωγή

H βία και η χρήση βίας είναι αναπόσπαστο συστατικό του κόσμου μας. Γενικά, τείνουμε να την χρησιμοποιούμε όταν δεν βλέπουμε άλλη εναλλακτική λύση και την αποφεύγουμε όταν άλλες, πιο διπλωματικές λύσεις διαφαίνονται στον ορίζονται. Η χρήση του ρήματος «τείνουμε» είναι ενδεικτική: υπάρχουν και βίαιοι άνθρωποι μεταξύ μας, εγκληματίες, πολιτικοί και θεσμοί όπως το κράτος. Στον βαθμό που η βία είναι αναπόφευκτη, ο άνθρωπος διέθεσε μεγάλο νοητικό δυναμικό στην διαμόρφωση κανόνων ως προς το που επιτρέπεται ή δεν επιτρέπεται η χρήση βίας. Για να περιγράψει αυτή την απαγόρευση ή νομιμοποίηση της βίας, η ηθική φιλοσοφία χρησιμοποίησε τη λέξη δικαίωμα.

Τι είναι το δικαίωμα;

Δικαίωμα είναι στην ουσία ένας δεοντολογικός κανόνας, που, ανεξάρτητα από το πώς προκύπτει, σκοπό έχει να καθιερώσει τα όρια της βίας: πού δικαιολογείται και που όχι. Όταν απαγορεύεται η χρήση βίας εναντίον κάποιου ή των πραγμάτων του, τότε η φύση του δικαιώματος είναι «αρνητική», δηλαδή υποχρεώνει κάποιον σε μη-χρήση βίας. Υπό αυτήν την έννοια, εφόσον κάποιος απαγορεύεται να χρησιμοποιήσει βία απέναντί μου ή στα πράγματά μου, τότε το σώμα μου και τα πράγματά περιγράφονται ως ιδιοκτησία μου. Επίσης, από αυτό υπονοείται ότι η αυτοάμυνα ενάντια σε επίθεση και η ιδιοκτησία είναι και τα δύο αρνητικά δικαιώματα.

Θετικό δικαίωμα τώρα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Το θετικό δικαίωμα υποχρεώνει κάποιον σε δράση ανεξάρτητα από το αν θέλει ή όχι (εξ ου και η «υποχρέωση»). Με άλλα λόγια απαγορεύεται σε κάποιον να εκφράσει άρνηση σε μία επιθυμία μας. Εάν μπορώ να υποχρεώσω έναν γιατρό να με θεραπεύσει χωρίς να το θέλει, τότε στην ουσία μιλάμε για θετικό δικαίωμα στην υγεία ή θετικήυποχρέωση του γιατρού να μας περιθάλψει. Δύο πράγματα μπορούμε να εξάγουμε από αυτό. Πρώτον, ο γιατρός απαγορεύεται να χρησιμοποιήσει βία για να αμυνθεί, άρα το δικαίωμά του στην αυτοάμυνα καταργείται. Δεύτερον, εφόσον, με την απειλή βίας αποκτούμε έλεγχο των πράξεων και του σώματος του γιατρού, τότε ο γιατρός χάνει την ιδιοκτησία του σώματός του, ως προς την εργασία του τουλάχιστον, καθώς δεν έχει ολοκληρωτικό του έλεγχο κάτι που υποτίθεται στον ορισμό της ιδιοκτησίας. Το θετικό δικαίωμα σε τελική ανάλυση αποτελεί μεταβίβαση ιδιοκτησίας μη οικειοθελώς από το ένα άτομο στο άλλο.

Θετικά δικαιώματα και συγκρούσεις

Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω όμως και δούμε την πραγματική ουσία των δικαιωμάτων. Η βία αποτελεί, μία ύστατη μορφή εξαναγκασμού την οποία θέλουμε να οριοθετήσουμε με τα δικαιώματα. Τελικός μας σκοπός είναι ο περιορισμός των συγκρούσεων και κατ’ επέκταση των βίαιων συγκρούσεων.

Στην περίπτωση των αρνητικών δικαιωμάτων η σύγκρουση αποφεύγεται με την απαγόρευση της επίθεσης ενάντια σε άτομο και ιδιοκτησία. Με άλλα λόγια, σύγκρουση υπάρχει μόνον όταν κάποιος επιτεθεί στην ιδιοκτησία κάποιου. Ο λόγος για τον οποίο θα επιτεθεί μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε: ζήλια, φθόνος, ανάγκη, μίσος ή παράνοια και ψυχοπάθεια. Πέραν τούτου, οι όποιες σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους δεν περιέχουν κάποια απειλή εξαναγκασμού. Επίσης, τα αρνητικά δικαιώματα έχουν έναν γενικότερο ορίζοντα. Η αποδοχή τους δεν κάνει διαχωρισμούς: τα ίδια αρνητικά δικαιώματα υπάρχουν για την παιδεία, την υγεία, τα σπίτια, τα αυτοκίνητα κοκ. Η διατύπωση και η προστασία τους, τουλάχιστον στο θεμελιώδες επίπεδο, πρακτικά είναι απλό να συλληφθεί ως σκεπτικό.

Δείτε σχετικά: Hans-Hermann Hoppe: Η λογική πίσω από την ιδιωτικοποίηση των πάντων

Στην περίπτωση των θετικών δικαιωμάτων η σύγκρουση αποφεύγεται θεωρητικά με τον εξαναγκασμό κάποιων για την ωφέλεια κάποιων άλλων. Ένα θετικό δικαίωμα στην υγεία για παράδειγμα, θεωρητικά πάντα, με την επιδότηση στην υγεία φτωχότερων στρωμάτων, αποφεύγεται η σύγκρουση μεταξύ αυτών που έχουν δυνατότητα περίθαλψης και αυτών που δεν έχουν. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι η αυτοκτησία, η θέληση των ατόμων στην ουσία, παρακάμπτεται. Θέλουν δε θέλουν κάποιοι θα επιδοτήσουν άλλους δια του εξαναγκασμού. Η απουσία θέλησης λοιπόν, ο εξαναγκασμός δημιουργεί εκ νέου συγκρούσεις. Σαφώς, κάποιος μπορεί να μισήσει κάποιον που θα εξασκήσει το δικαίωμα του να αρνηθεί μία υπηρεσία, αλλά η χρήση εξαναγκασμού για την παροχή της κάνει το ίδιο. Όσα περισσότερα θετικά δικαιώματα επιβάλλονται, τόσες περισσότερες συγκρούσεις θα δημιουργούνται. Εν τέλει, αυτή η αναδιανομή ιδιοκτησίας που στην ουσία αποτελούν τα θετικά δικαιώματα, αυξανόμενη, τηρουμένων των αναλογιών, θα αυξήσει τις κοινωνικές συγκρούσεις ανάμεσα σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες.

Ένας κανόνας που ελαχιστοποιεί συγκρούσεις είναι ένας καλός κανόνας

…και ένας κανόνας που τις αυξάνει μάλλον θα λέγαμε ότι είναι ένας κακός κανόνας δεδομένου ότι επιτυγχάνει το αντίθετο από τον σκοπό του. Τα θετικά δικαιώματα, με την πρακτική μεταβίβαση ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων ανάμεσα στα μέλη μίας κοινωνίας, δημιουργούν τόσες συγκρούσεις για όσες αντιδράσεις η απαλλοτρίωση αυτή προκαλεί. Όντως, μπορεί ένας μικρός βαθμός απαλλοτρίωσης να μην προκαλεί συγκρούσεις, αλλά δεν υπάρχει βέβαιο σημείο αποκοπής ως προς αυτό και δεν μπορεί να υπάρξει ένας καθολικός εμπειρικός κανόνας ως προς αυτό.

Ένα δεύτερο στοιχείο που πρέπει να μας απασχολεί αφορά τον φορέα επιβολής των δικαιωμάτων (αν είναι θετικά) και της προστασίας τους (αν είναι αρνητικά). Ως λιμπερταριανοί-αναρχοκαπιταλιστές θεωρούμε ότι ένας μονοπωλιακός θεσμός δεν μπορεί να τύχει εμπιστοσύνης στην επιβολή ή προστασία των δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου προτείνουμε την προστασία των αρνητικών δικαιωμάτων για καλύτερη αποφυγή συγκρούσεων μέσω ενός αποκεντρωμένου συστήματος ιδιωτικού δικαίου υπό την συνεχή αξιολόγηση της αγοράς μέσω του κέρδους και ζημίας.

Ο αμοραλισμός ως εμπόδιο για την μετάβαση στην Ελεύθερη Κοινωνία

Το κράτος είναι ένα θεμελιωδώς ανήθικο θεσμικό όργανο, διότι βασίζεται, μεταξύ άλλων, σε απαλλοτριωμένα και κλεμμένα κεφάλαια που αποσπώνται υπό απειλές βίας για να στηρίξει σχεδόν κάθε ενέργεια του και, εν τέλει, την ίδια του την ύπαρξη. Αν, ωστόσο, εξηγήσετε στους ανθρώπους πως το κράτος, για αυτούς τους λόγους μεταξύ άλλων θα πρέπει να καταργηθεί, τότε, θα διαμαρτυρηθούν ότι οι εναλλακτικοί θεσμοί ενδέχεται να μην λειτουργούν, δηλαδή να μην παρέχουν ορισμένα απαραίτητα αγαθά και υπηρεσίες (π.χ. προστασία προσώπων και περιουσίας). Στην ουσία αυτής της υπόθεσης, λένε ότι δεν νοιάζονται για την ηθική, ότι αν κάποιος δεν μπορεί να τους εγγυηθεί ότι ορισμένα πράγματα που θέλουν σίγουρα θα τους παρασχεθούν σε ένα εναλλακτικό, δίκαιο σύστημα, προτιμούν να κολλήσουν με το σημερινό εγκληματικό σύστημα. Είναι ένα είδος αμοραλισμού, η χειρότερη θα λέγαμε έκφανση του ωφελιμισμού.

Εμείς οι λιμπερταριανοί αναρχικοί έχουμε ένα όνειρο ενός κόσμου χωρίς κράτος. Οι περισσότεροι από εμάς, νομίζω, αγαπούν αυτό το όνειρο, επειδή είναι όμορφο. Φαντάζονται έναν κόσμο που είναι ειρηνικός, δίκαιος, συνεταιριστικός και ευημερών. Το πρόβλημα είναι ότι το όνειρό μας δύσκολα θα πραγματοποιηθεί.

Δείτε σχετικά: Είναι ο Λιμπερταριανισμός «ουτοπικός»;

Δεν μπορεί να επιτευχθεί επειδή, κατά κανόνα, οι άνθρωποι δεν καθοδηγούνται από αυτούς τους στόχους, από τη δυνατότητα να ζουν σε έναν ειρηνικό, δίκαιο, εθελοντικό και ευημερόντα κόσμο. Οι άνθρωποι – όχι όλοι, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία – οδηγούνται από την επιθυμία να λεηλατούν και να επιτίθενται σε άλλους. Το να ισχυριζόμαστε ότι σε έναν αναρχικό κόσμο θα ήμασταν όλοι καλύτερα δεν τους πείθει. Δεν μπορούν να δουν πώς θα μπορούσε να υπάρξει ένας τέτοιος κόσμος, πώς θα συμφωνούσε με τη βασική φύση του ανθρώπου. Αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι απλά προβάλουν την δική τους προσωπικότητα ως επιχείρημα και όχι την προσωπικότητα όλων. Αγαπούν να λεηλατούν αμέσως ή εμμέσως επιβάλλοντας τα «θετικά» τους δικαιώματα και στην ουσία ανταγωνίζονται και άλλους ως προς αυτό.

Απόδειξη ότι τα θετικά δικαιώματα λοιπόν, αυξάνουν τις συγκρούσεις και φέρνουν την κοινωνία εν καιρώ σε ένα καθεστώς συνεχούς ταραχής είναι η ύπαρξη τέτοιων ανθρώπων που επιθυμούν να συνεχίσουν τη λεηλασία τους, απλά προβάλλοντας ως επιχείρημα την πιθανή αποτυχία ενός συστήματος διαφορετικού από το δικό τους. Λες και το δικό τους δεν έχει αποτύχει ήδη.

Πηγή: https://www.eleytheriagora.gr