BLACK FRIDAY: Η ΕΞΑΧΝΩΣΗ ΤΗΣ "ΗΘΙΚΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ"!

Πώς χτίσαμε έναν πολιτισμό που προβάλλει ή ανέχεται ως αξιολογικά πρότερον και ανώτερον την «Ηθική της Κατανάλωσης»;

Ηλίας Γιαννακόπουλος, Αρθρογράφος

Φιλόλογος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.

BGBLUE VIA GETTY IMAGES

Ίσως θα δυσκολευόταν αρκετά κάποιος στην προσπάθειά του να ορίσει με νοηματική ακρίβεια τις έννοιες αλληλεγγύη, κροκοδείλια δάκρυα και υποκρισία. Ίσως θα χρειαζόταν κάποιος τις γνώμες πολλών ψυχολόγων για να ερμηνεύσει την ικανότητα του ανθρώπου να αισθάνεται ευτυχισμένος και ελεύθερος σε έναν κόσμο που οι ατομικές τραγωδίες, τα κοινωνικά ναυάγια και τα εθνικά δράματα τείνουν να αποτελούν τη σύγχρονη κανονικότητα του κόσμου.

Ίσως θα χρειαζόταν η σοφία πολλών πνευματικών ανθρώπων για να ερμηνεύσει κάποιος τις πύρινες καταγγελίες ενάντια στη φρίκη του πολέμου με τις παράλληλες ειρηνικές εφόδους στα πολυκαταστήματα για αγορά προϊόντων που κάποια από αυτά, αν όχι όλα, κάποιοι συνάνθρωποί μας – στη γειτονιά μας – τα στερούνται παντελώς.

Ίσως θα έπρεπε να ξοδέψουμε πολλή υπομονή για να κατανοήσουμε και να «δικαιολογήσουμε» τις αντοχές μας και τις «ευαισθησίες» μας απέναντι στο θέαμα των φωταγωγημένων πόλεων του δυτικού κόσμου – Χριστούγεννα γαρ – την ίδια στιγμή που σε κάποιον άλλο τόπο το μόνο φως είναι αυτό των βομβών και της φλόγας των κατεστραμμένων κτιρίων.

Ίσως να νιώθαμε απέραντη απογοήτευση από τη ματαιοδοξία κάποιων γονέων να δουν – βλέπουν τα παιδιά τους ντυμένα με τα ακριβότερα ρούχα την ίδια στιγμή που στις οθόνες τους καθημερινά βλέπουν μία χώρα που έγινε «ακατάλληλη» για παιδιά…

Ίσως να αισθανόμαστε θλίψη από τις θηριωδίες που συμβαίνουν σε μία χώρα, όπου οι ευκαιρίες και η πιθανότητα να ζήσεις είναι λίγες, αλλά την ίδια στιγμή κάποιοι άλλοι προγραμματίζουν από τώρα τις «ευκαιρίες» των καταναλωτικών τους αγορών.

Ίσως… ίσως… πολλά «Ίσως» ταλανίζουν τη σκέψη μας, δοκιμάζουν την ανθρωπιά μας και σχετικοποιούν την Ηθική μας. Μία ηθική που ξεσκεπάζει την κοινωνική υποκρισία και απο-ηθικοποιεί όλα τα εθνικά δόγματα του τύπου «το εθνικό συμφέρον πάνω από όλα».

Πώς χτίσαμε έναν πολιτισμό που προβάλλει ή ανέχεται ως αξιολογικά πρότερον και ανώτερον την «Ηθική της Κατανάλωσης»; Πώς θεμελιώσαμε το «Αξιακό» μας σύστημα που αποδέχεται ως ατομική αρετή και κοινωνική αξία τον πλούτο της κατανάλωσης; Πώς ως άτομα, κοινωνία, λαός και κράτος – έθνος εκπαιδευτήκαμε στον «κοινωνικό μιθριδατισμό» σε μια περιοχή και σε μία χρονική περίοδο που κάποιοι συνάνθρωποί μας και λαοί εκδιώκονται από τον γενέθλιο τόπο τους – πατρίδα στο όνομα της «νόμιμης αυτοάμυνας»;

Αυτές τις μέρες κάθε χρόνο μία Παρασκευή έχει την τιμητική της κι ας είναι μαύρη. Black Friday την ονόμασαν. Διαφημιστές, επικοινωνιολόγοι, έμποροι, επιχειρηματίες και πολυκαταστήματα δίνοντας τον καλύτερο εαυτό τους συναγωνίζονται ή και ανταγωνίζονται με αντικειμενικό στόχο την επίτευξη της «μέγιστης κατανάλωσης». Η άμετρη κατανάλωση προβάλλεται ως κοινωνική καταξίωση στο βαθμό που διακονεί το ιδεολόγημα περί φυσικής ανάγκης. Ο Μαρξ την χρέωσε στην «ανάγκη για ανάγκες».

Οι θεωρητικοί του καπιταλισμού και του οικονομικού ευδαιμονισμού προπαγανδίζουν την κατανάλωση, την ηθικοποιούν και την συγκαταλέγουν στα ανθρώπινα καθήκοντα του σύγχρονου προοδευτικού πολίτη. Η πρόοδος των κοινωνιών και η ατομική ευτυχία έγιναν συνώνυμες της μέγιστης κατανάλωσης.

Όταν, όμως, κυριαρχούν τα παραπάνω ιδεολογήματα, τότε εύκολα επινοούνται και προβάλλονται τα παραπλανητικά συνθήματα.

«Αγοράζοντας και Καταναλώνοντας αλλάζουμε τον Κόσμο».

Η ιδεολογικοποίηση της κατανάλωσης και ο «εξωραϊσμός» της τείνει να εξαγριώσει και να εξαχρειώσει το σύγχρονο άνθρωπο. Κι αυτό γιατί από το Καρτεσιανό «Cogito ergo Sum» περάσαμε στο «Consumo ergo Sum» (Καταναλώνω, άρα υπάρχω).

Το «ευ ζην», το «ηδέως ζην» ή και το «κατά φύσιν ζην» εκφυλίστηκαν σε μία άμετρη κατανάλωση προϊόντων που είναι απότοκα της λεηλασίας της φύσης και της εκμετάλλευσης πολλών ανθρώπων και λαών.

Το όραμα μιας βιώσιμης κατανάλωσης, η αναζήτηση νέων μορφών υλικής ευημερίας, οι διδαχές της Επικούρειας ηδονής – ευδαιμονίας και η επίτευξη της πολυθρύλητης «ηθικής κατανάλωσης» φαίνεται να απορροφήθηκαν ή να εξαϋλώθηκαν από τα αφηγήματα του σύγχρονου φιλελευθερισμού. Ο καταναλωτικός ακτιβισμός ως πολιτική δράση και κοινωνική συνειδητοποίηση υποχώρησε και ευνουχίστηκε μπροστά στις σειρήνες της «μέγιστης παραγωγής και κατανάλωσης».

Το άγχος και η σπουδή της μέγιστης κατανάλωσης στο βαθμό που τρέφουν τον αντικοινωνικό ναρκισσισμό απορρόφησαν κάθε στοιχείο κοινωνικής αλληλεγγύης εξορίζοντας τον άνθρωπο στις υπώρειες μιας απάνθρωπης μοναξιάς ή και απανθρωπιάς. Ο σύγχρονος άνθρωπος –πολίτης κάτω από το βάρος των αναγκαιοτήτων που επιβάλλει το οικονομικό σύστημα μετασχηματίζεται από Πολίτης σε έναν άπληστο και ακόρεστο Πελάτη.

Πέραν όλων των άλλων το νέο είδος πολίτη καθοδηγείται από μία πίστη στο “αντικείμενο-φετίχ, στο αντικείμενο-μάρκα, στο αντικείμενο-είδωλο, στο αντικείμενο που υπόσχεται τη θεραπεία από κάθε πόνο”. Έτσι πλάθεται ένας νέος τύπος πολίτη-ανθρώπου, ο Homo Felix (ο θηρευτής της ηδονής). Είναι ο τύπος-πρότυπο του Ιδεώδους Καταναλωτή.

Πώς θα μπορέσουν, όμως, τα πλήθη των ανθρώπων που θα συρρεύσουν αυτήν την Παρασκευή για αγορές να νιώσουν άνετα και ευχάριστα, όταν καθημερινά βομβαρδίζονται από εικόνες φρίκης και θανάτου από τον πόλεμο του Ισραήλ; Πώς θα μπορέσουν να νιώσουν άνθρωποι-συνάνθρωποι ζώντας σε μια περιοχή που η ζωή και η επιβίωση συνιστά τυχαίο συμβάν;

O Μπακούνιν είχε γράψει πως «Για να είμαι ελεύθερος, έχω ανάγκη να περιβάλλομαι και να αναγνωρίζομαι ελεύθερος από ελεύθερους ανθρώπους…».

Αν την παραπάνω θέση την εφαρμόσουμε στα “καθ’ ημάς”, πώς μπορούμε να νιώσουμε άνθρωποι, όταν κάποιοι άλλοι άνθρωποι δίπλα μας αδυνατούν όχι μόνον να έχουν τα απαραίτητα υλικά αγαθά για την επιβίωσή τους, αλλά αδυνατούν να ορίσουν και το δικαίωμα στη ζωή τους.

Βέβαια, ο καθένας θα μπορούσε να αντιτείνει πως αυτοί οι άνθρωποι είναι λίγο “μακριά” από εμάς. Κι εδώ είναι το ζήτημα. Αυτό το «μακριά ή κοντά» με ποια μονάδα μέτρησης το αξιολογεί ο καθένας.

Θα ήταν παρήγορο φαινόμενο, ως ένα στοιχείο ακτιβισμού με ανθρωπιστικό περιεχόμενο, την ημέρα αυτή όλοι οι άνθρωποι να σχημάτιζαν μία “ανθρώπινη αλυσίδα” έξω από τα πολυκαταστήματα, τα σύμβολα του καταναλωτισμού, και να αρνούνταν κάθε αγορά υλικών αγαθών. Θα ήταν μία συμβολική κίνηση, ένα μήνυμα στους ηγέτες του κόσμου πως εκτός από την κατανάλωση υπάρχουν κι άλλες προτεραιότητες για την κοινωνία και τον κόσμο.

Οφείλουμε ως πολίτες και άνθρωποι να δηλώσουμε και να διαδηλώσουμε πως δεν πρέπει και δεν μπορεί η «Αόρατος Χειρ» του Άνταμ Σμιθ να ρυθμίζει τις τύχες του κόσμου και ιδιαίτερα το δικαίωμα στη ζωή των παιδιών.

Να διακηρύξουμε πως πρώτα και πάνω από όλα είμαστε Πολίτες και Άνθρωποι-συνάνθρωποι και μετά Κ α τ α ν α λ ω τ έ ς.

Πως ο πόλεμος στο Ισραήλ και ο θάνατος των ανθρώπων (Ισραηλινών και Παλαιστινίων) είναι και “δικός μας πόλεμος και δικός μας θάνατος”.

Εξάλλου ο κόσμος μας έγινε μικρός και τίποτα στη ζωή μας δεν είναι το «κάπου αλλού και μακριά».

Πηγή: https://www.huffingtonpost.gr