ΙΕΡΑ ΛΕΙΨΑΝΑ!

Γράφει ο Απόστολος Ζιώγας // *

Λένε ότι ο Θεός είναι παντού, αλλά πάντα

Τον σκεφτόμαστε σαν κάτι απόμακρο

Έμιλυ Ντίκινσον

Τα λείψανα ενός αγίου θεωρούνται ιερά: όμως, ποια είναι ακριβώς η έκκλησή τους; Ίσως να είναι η φυσική εγγύτητα, ειδικά με μέρη του ίδιου του σώματος ενός αγίου, αυτό που η Καθολική Εκκλησία αποκαλεί λείψανα «πρώτης τάξης», τα οποία μπορεί να είναι τόσο μικρά όσο ένα κομματάκι από κόκαλο. Υπάρχουν επίσης αντικείμενα που χρησιμοποίησε ο άγιος κατά τη διάρκεια της ζωής του: λείψανα «δεύτερης τάξης», όπως τα γάντια που φορούσε ο Ιταλός μυστικιστής Padre Pio.

Η προσκύνηση των λειψάνων των αγίων ήταν ήδη καθιερωμένη στην πρώιμη εκκλησία. Αλλά οι διαμάχες πάνε πίσω εκατοντάδες χρόνια. Κατά τη διάρκεια της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης, για παράδειγμα, οι Μεταρρυθμιστές κατήγγειλαν την ξεδιάντροπη χρήση των λειψάνων για την προώθηση των δωρεών και τον πολλαπλασιασμό των πλαστών λειψάνων. Σήμερα, η ιδέα του σκόπιμου τεμαχισμού και της εμφάνισης τμημάτων του ανθρώπινου σώματος μπορεί να φαίνεται συγκλονιστική, ακόμη και αποκρουστική. Ωστόσο, τα σεβαστά λείψανα παραμένουν μακριά από ένα «λείψανο» του παρελθόντος.

Στα τέλη του 2024, το κρανίο του αγίου Θωμά Ακινάτη – του μεγάλου Δομινικανού μεσαιωνικού στοχαστή του οποίου τα γραπτά είναι ξακουστά – έκανε την πρώτη του περιοδεία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ταξίδι τίμησε την «τριπλή επέτειο» των 700 χρόνων από την αγιοποίηση του, των 750 χρόνων από τον θάνατό του και των 800 χρόνων από τη γέννησή του. Έτσι, χιλιάδες καθολικοί προσήλθαν για να αποτίσουν φόρο τιμής σε αυτόν τον μεσαιωνικό άγιο. Άραγε, τι θα μπορούσε να σκεφτεί ο ίδιος ο Ακινάτης για όλη αυτή την προσοχή στο ταξιδιωτικό κρανίο του, αυτή την εύθραυστη και τώρα άδεια θήκη για τον εγκέφαλο πίσω από ένα από τα πιο παραγωγικά μυαλά της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας; Η απάντηση του Ακινάτη βρίσκεται σε ένα σύντομο αλλά συγκινητικό κείμενο από το Summa Theologiae, το πιο γνωστό του έργο. Οι χριστιανοί πρέπει να λατρεύουν τα λείψανα, λέει ο Ακινάτης, επειδή τα σώματα των αγίων κατοικήθηκαν από τον Θεό˙ τα ίδια τα μέρη του σώματός τους ήταν όργανα των πράξεων του Θεού.

Οι άγιοι ως «όργανα» του Θεού: Τι καθηλωτική εικόνα! Ο Θεός είναι τόσο στενά παρών στους φίλους του, τους αγίους, που τα ίδια τα σώματά τους αγιάζονται με την παρουσία του. Αυτά τα χέρια, τώρα νεκρά και αποξηραμένα, έκαναν τις πράξεις του Θεού καθώς φρόντιζαν τους αρρώστους, τάιζαν τους πεινασμένους, έκαναν λειτουργία, κ.α. Σύμφωνα με τον Ακινάτη, η τιμή των λειψάνων των αγίων είναι τελικά η τιμή αυτής της θείας δραστηριότητας, μιας υπεράνθρωπης αγάπης που λειτουργεί μέσω των συνηθισμένων ανθρώπινων όντων. Αλλά όπως σημειώνει, ο Θεός είναι παρών σε όλη τη δημιουργία, εργάζεται πιο κρυφά μέσα από όλα τα πλάσματα κάθε στιγμή. Έτσι, αναγνωρίζοντας την ιδιαίτερη αγιότητα των λειψάνων των αγίων, οι χριστιανοί μπορούν να αντιληφθούν καλύτερα την καθολική αγιότητα που ακτινοβολεί σε ολόκληρο τον κτιστό κόσμο. Αλλά, όταν συζητά για τα λείψανα, ο Ακινάτης έχει να πει και μερικά δύσκολα πράγματα, τονίζοντας: την αίσθηση ότι όταν βλέπω ή αγγίζω ένα λείψανο, είμαι σωματικά παρών σε έναν άγιο. Επειδή οι άγιοι είναι αδέλφια στη χριστιανική οικογένεια, λέει, οι χριστιανοί πρέπει να αγαπούν τα σωματικά τους λείψανα όπως οι άνθρωποι λατρεύουν ένα αναμνηστικό ενός αγαπημένου προσώπου, όπως «το παλτό ή ένα δαχτυλίδι του ενός γονιού, για παράδειγμα».

Αν φιλήσω το λείψανο ενός αγίου, όπως κάνουν συχνά οι Καθολικοί, δεν φιλώ τον άγιο, αλλά κάτι που προηγουμένως ήταν μέρος ενός αγίου. Η λέξη «λείψανο» κυριολεκτικά πηγαίνει πίσω στη λατινική λέξη που σημαίνει «αφήνοντας κάτι πίσω». Η αγιότητα ενός λειψάνου, λοιπόν, πηγάζει από το πρόσωπο του οποίου ήταν κάποτε μέρος, όχι αυτό που είναι τώρα. Όχι μόνο «κάποτε ήταν», όμως, αλλά και «θα είναι» : Ο Ακινάτης προσθέτει –είναι μια από τις πιο όμορφες όψεις των στοχασμών του για τα λείψανα – ότι η προσκύνηση ενός λειψάνου είναι επίσης ένας τρόπος να προσβλέπουμε στη μελλοντική ανάσταση του σώματος. Το χριστιανικό δόγμα διδάσκει ότι στο τέλος του χρόνου, ο Θεός θα αποκαταστήσει το σώμα κάθε ατόμου, ενώνοντάς το ξανά με την ψυχή του. Τα λείψανα αντιπροσωπεύουν αυτή την ελπίδα για αιώνια ζωή. Πάντως, το κρανίο που παλαιότερα ήταν γνωστό ως Ακινάτης θα επιστρέψει στον μόνιμο τόπο ανάπαυσής του, θαμμένο κάτω από το βωμό της Δομινικανής εκκλησίας στην Τουλούζη της Γαλλίας.

*Ο Ζιώγας Απόστολος είναι βιολόγος

Πηγή: https://www.fractalart.gr