Γράφει ο Μάνος Γ. Παπάζογλου
Ποια είναι σήμερα η βαθύτερη αιτία της κρίσης εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς; Γιατί η προσφυγή στις εκλογές μάλλον θα επιτείνει το πρόβλημα, αντί να προσφέρει μία διέξοδο;
Όπως θα προσπαθήσω να υποστηρίξω, στην Ελλάδα η νομιμοποίηση της δημοκρατίας συνδέεται με την επικράτηση του ενός ή του άλλου κόμματος και όχι με την ισχύ των θεσμών του κράτους δικαίου, αλλά και ενός συνόλου κοινά αποδεκτών κοινοβουλευτικών και κυβερνητικών πρακτικών.
Αυτό έχει ως συνέπεια, η νομιμοποίηση των βασικών πολιτικών θεσμών της δημοκρατίας να αμφισβητείται διαρκώς. Έτσι, σε όλη την περίοδο από την Μεταπολίτευση υποβόσκει το ερώτημα «έχουμε δημοκρατία»; Η απάντηση από τη σκοπιά των κομματικών ηγεσιών και των υποστηρικτών τους είναι «μόνο εάν επικρατήσουμε εμείς».
Το πρόβλημα, λοιπόν, της κρίσης της δημοκρατίας δεν είναι σημερινό. Αλλά, σήμερα η απάντηση στο ερώτημα αυτό προϋποθέτει και μία εκτίμηση των συνεπειών για το μέλλον της χώρας συνολικά από την μία ή την άλλη κομματική επιλογή.
Με άλλα λόγια, ενώ σε οποιαδήποτε άλλη χώρα η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία συνεπάγεται την επιλογή ενός κυβερνητικού προγράμματος, στην Ελλάδα συνεπάγεται μία επιλογή οιονεί «καθεστώτος εξουσίας» στο σύνολο των θεσμών του κράτους (και σε μεγάλο βαθμό της κοινωνίας). Όσο επικρατεί αυτή η συνθήκη, το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα εξακολουθεί να διατρέχει τον κίνδυνο της έλλειψης εμπιστοσύνης σημαντικού μέρους των πολιτών και να παραμένει μία ιδιότυπη περίπτωση συγκριτικά προς τα ώριμα δημοκρατικά συστήματα της Ευρώπης.
Η μόνη περίπτωση στην οποία η εναλλαγή στην εξουσία ήταν ισοδύναμη με την επικράτηση της δημοκρατίας ήταν οι εκλογές του 1981. Πράγματι, η ομαλή μεταβίβαση της εκτελεστικής εξουσίας από τη ΝΔ στο ΠΑΣΟΚ υπήρξε ένα αληθινό τεστ αντοχής των δημοκρατικών θεσμών και πρακτικών τόσο σε θεσμικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Δεν ήταν μόνο η ξεκάθαρη λαϊκή εντολή του ΠΑΣΟΚ με το 48% και η επιλογή των κυβερνήσεων Παπανδρέου να υπαναχωρήσουν από ορισμένα ανεδαφικά αιτήματα της προεκλογικής περιόδου. Εξ ίσου θεμελιώδους σημασίας υπήρξαν τα πρόδρομα βήματα για την πολιτική σταθερότητα. Δηλαδή, η διασφάλιση της ένταξης στην ΕΟΚ και η μετάβαση στην Προεδρία της Δημοκρατίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή, δηλαδή του ηγέτη που είχε το αυτονόητο κύρος και τη βούληση να εκπληρώσει με επιτυχία τα χρέη του θεματοφύλακα του δημοκρατικού συστήματος και του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας.
Έπειτα από το 1981, σε καμία περίπτωση οι εκλογές δεν αφορούσαν στην επικράτηση της ίδιας της δημοκρατίας. Ωστόσο, οι κομματικές ηγεσίες ανεξαιρέτως έκαναν κατάχρηση αυτού του επιχειρήματος υποσχόμενες την «αλλαγή καθεστώτος» που θα επέτρεπε στους υποστηρικτές τους να αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη πρόσβαση στους πολιτικούς (και κοινωνικούς) θεσμούς.
Γνωρίζουμε πλέον όλοι ότι αυτοί οι πολιτικοί στόχοι εξυπηρετήθηκαν από λαϊκιστικές στρατηγικές που διέκριναν μεταξύ ελίτ και «κανονικών πολιτών», που απλούστευσαν τις πραγματικές κοινωνικές ανισότητες δημιουργώντας μία τεράστια τάξη ‘μη-προνομιούχων’ (στην οποία βρήκαν ελάχιστη έκφραση τα αιτήματα των πραγματικά αναξιοπαθούντων).
Οι ομοιότητες με τη σημερινή πολιτική κατάσταση είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς. Η κοινοβουλευτική διαδικασία για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας ενδεχομένως θα μας οδηγήσει σε γενικές εκλογές. Όλα δείχνουν ότι για άλλη μία φορά οι κομματικές ηγεσίες θα θέσουν το ερώτημα της επιλογής ενός οιονεί «καθεστώτος εξουσίας».
Αυτό, όμως, που χρειαζόμαστε δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα ισχυρό πρόγραμμα διακυβέρνησης με σαφείς στόχους και ικανά στελέχη να το εκτελέσουν. Η μόνη περίπτωση για να υπερβούμε την παλαιού τύπου κομματική διαμάχη είναι να διαμορφωθούν οι όροι σύζευξης των δύο αντιπαρατιθέμενων πλευρών σε ένα κυβερνητικό σχήμα με ισχυρή εντολή συνεννόησης και ανάταξης της χώρας πέρα από τα μνημόνια.
Είναι δεδομένες οι ενδείξεις ότι μία τέτοια άποψη βρίσκει υποστήριξη στο εκλογικό σώμα. Αλλά θα πρέπει να αποκτήσει και πολιτική έκφραση μέσω της ψήφου των βουλευτών ή τελικά μέσω της ψήφου των πολιτών. Οι ηγεσίες Σαμαρά και Τσίπρα οφείλουν να κατανοήσουν ότι το είδος της σύγκρουσης που επιλέγουν δεν θα ωφελήσει κανέναν, ενώ θα βλάψει τη χώρα, όπως διαφαίνεται από την ευρωπαϊκή και διεθνή εκτίμηση της πολιτικής και οικονομικής μας κατάστασης.
*Λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Πηγή: http://www.skai.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.