ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ Ή ΦΛΕΒΑΡΗΣ! ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ!

Ο Φεβρουάριος ή Φλεβάρης είναι ο δεύτερος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο. Έχει 28 ημέρες, ενώ όταν το έτος είναι δίσεκτο έχει 29. 

Είναι ο μικρότερος μήνας του χρόνου όχι μόνο για αριθμητικούς αλλά και για... αυτοκρατορικούς λόγους. Ούτε λίγο ούτε πολύ για όλα φταίει ο Ιούλιος Καίσαρ. Γιατί μπορεί το 365 να μη διαιρείται ακριβώς διά του 12, ωστόσο η αρχική σκέψη των αστρονόμων οι οποίοι δημιούργησαν το Ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν να υπάρχουν επτά μήνες με 30 ημέρες και πέντε με 31. Μόνο που όταν άρχισαν να δίνουν ονόματα στους μήνες το θέμα έγινε περίπλοκο...

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. ΄Οταν ο Ιούλιος Καίσαρ επέστρεψε θριαμβευτής στη Ρώμη το 46 π.Χ., ανάμεσα στα θέματα τα οποία έπρεπε να ρυθμίσει ήταν και η μέτρηση του χρόνου. Ως τότε οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ένα ημερολογιακό σύστημα που είχε μεν 12 μήνες, αλλά στο οποίο από καιρού εις καιρόν έπρεπε να προστίθενται ημέρες ή και μήνες έτσι ώστε αυτό να διατηρείται σε συμφωνία με τις εποχές. Την ευθύνη για την παρεμβολή των ημερών είχαν οι ιερείς.

Αλλά ο απολυταρχισμός των ιερέων, οι οποίοι άλλοτε αύξαναν το μήκος του έτους προκειμένου να παραμένουν στην εξουσία οι ευνοούμενοί τους συγκλητικοί και άλλοτε το μείωναν ώστε να τελειώνει γρήγορα η θητεία των αντιπάλων τους, είχαν καταστήσει το υπάρχον ημερολογιακό σύστημα μη λειτουργικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι το έτος 46 π.Χ. διήρκεσε 445 ημέρες, δεδομένου ότι αναγκάστηκαν να προστεθούν τόσες ημέρες ώστε αυτό να ευθυγραμμιστεί με την εαρινή ισημερία. Ο Καίσαρ ονόμασε αυτό το έτος ultimus annus confusionis (τελευταίο έτος σύγχυσης) και κάλεσε τους καλύτερους φιλοσόφους και μαθηματικούς της εποχής προκειμένου να δημιουργηθεί το νέο ημερολόγιο.

Στο βιβλίο του David Edwin Duncan «Καλαντάρι» (εκδόσεις Ενάλιος) αναφέρεται ότι ανάμεσα στους προσκεκλημένους του αυτοκράτορα ήταν και ο Σωσιγένης, Αλεξανδρινός αστρονόμος, τον οποίο ο Καίσαρ είχε γνωρίσει στο παλάτι της Κλεοπάτρας και με τον οποίο είχε συζητήσει τις πιθανές μετατροπές του ημερολογιακού συστήματος. Μετά από εισήγηση του Σωσιγένη αποφασίστηκε να υιοθετηθεί το ημερολόγιο του Πτολεμαίου Γ', σύμφωνα με το οποίο ένα έτος 365 ημερών ίσχυε για τρία χρόνια και στη συνέχεια υπήρχε ένα έτος με 366 ημέρες. Και ενώ όλα τα προβλήματα φάνηκαν να λύνονται, δημιουργήθηκαν καινούργια όταν έπρεπε να δοθούν ονόματα στους μήνες. Ο πρώτος μήνας του έτους ήταν ο Μάρτιος, αφιερωμένος στον θεό του πολέμου, ο οποίος όμως συμβόλιζε και τις δυνάμεις της φύσης. Ετσι μια σειρά από γιορτές αφιερωμένες σε αυτόν ήταν προγραμματισμένες για να γιορταστεί ο ερχομός της άνοιξης. Προφανώς ο πρώτος μήνας του έτους δεν μπορούσε παρά να έχει 31 ημέρες.

Ο δεύτερος μήνας ονομάστηκε Απρίλιος από το aperire (ανοίγω) προκειμένου να συμβολίσει την έξοδο των φυτών από τη γη και αφιερώθηκε στην Αφροδίτη. Μετά από πολλές διαφωνίες αποφασίστηκε να αποτελείται από 30 ημέρες. Η εναλλαγή των 31 ημερών με 30 συνεχίστηκε για τους μήνες Μάιο και Ιούνιο, οι οποίοι αφιερώθηκαν στις θεές Μαία και Ηρα αντίστοιχα.

Η έμπνευση όμως για την ονοματολογία φαίνεται πως δεν ήταν αρκετή και στους επόμενους μήνες δόθηκαν ονόματα αριθμών. Ετσι αρχικά ο Ιούλιος ήταν ο Quirinalis (πέμπτος μήνας). Αλλά ο Μάρκος Αντώνιος αποφάσισε να του δώσει το όνομα του Ιουλίου, αναμορφωτή του ημερολογίου. Και βεβαίως διατήρησε τις 31 ημέρες του. Ωστόσο δημιούργησε και μια παράδοση. Ετσι, όταν το όνομα του Αυγούστου δόθηκε στον έκτο μήνα, το διαμέτρημα του ανδρός δεν επέτρεπε στον μήνα αυτό να είναι μικρός και ο Αύγουστος απέκτησε επίσης 31 ημέρες. Και επειδή ο Ιανουάριος έπρεπε να έχει 31 ημέρες δεδομένου ότι ήταν αφιερωμένος στον Ιανό, τον προστάτη της Ετρουρίας, δεν απέμειναν παρά 28 ημέρες για τον Φεβρουάριο, τον τελευταίο μήνα του χρόνου. Το γεγονός ότι αυτός ειδικά ο μήνας δεν θα είχε πολλές ημέρες δεν δυσαρέστησε καθόλου τους Ρωμαίους, δεδομένου ότι όχι μόνο ήταν αφιερωμένος στους νεκρούς αλλά κατά τη διάρκειά του έπρεπε και οι ίδιοι να κάνουν τον ηθικό απολογισμό τους και να αφιερώνονται στη μετάνοια. Ακόμη και το όνομα του μηνός σημαίνει εξιλέωση (Februare). Τόσο πολύ επιθυμούσαν οι Ρωμαίοι να τελειώσει γρήγορα ο Φεβρουάριος ώστε, προκειμένου να διατηρούν την αίσθηση ότι ο μήνας δεν έχει ποτέ περισσότερες από 28 ημέρες, όταν έπρεπε να έχει 29 δεν προσέθεταν την παραπάνω ημέρα στο τέλος αλλά διπλασίαζαν την έκτη ημέρα του (bi sextus).

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

Δεν είναι τυχαία η λαϊκή μας παρετυμολογία του λατινικού Februarius, που σήμαινε το μήνα των καθαρμών (η Φεβρούα ήταν η θεά που επόπτευε στους καθαρμούς και τους εξαγνισμούς και ο Φέβρουος ο θεός των νεκρών), επειδή ήταν ο τελευταίος του Ρωμαϊκού έτους και επομένως «διαβατήριος» και αποκαθαρτικός. Τον παρετυμολογήσαμε, από τις βροχές και τα πολλά νερά του, και είπαμε (λαϊκά) Φλεβάρης, επειδή ανοίγει «τις φλέβες του» και γεμίζει τον κόσμο νερά.

Είναι ο μήνας ο Κουτσός, ο Κούντουρος και Κούτσουρος (δηλαδή με κομμένη ουρά, όπως τον λένε στον Πόντο), ο Κουτσούκης, ή Μικρός ή Κούτσουλος (όπως τον λένε στην Κύπρο) ο Κουτσοφλέβαρος, ο Άι Τρύφωνας, ο Γκουζούκης.

Είναι επίσης ο μήνας με τον πιο άστατο καιρό, όπως και ο Μάρτης:

Ο Φλεβάρης και αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει

μα αν τύχει και θυμώσει, μες στο χιόνι θα μας χώσει.

Για τον άστατο καιρό, ο Φλεβάρης λέγεται επίσης και Μεθυσμένος, γιατί δεν ξέρει τι κάνει.

Στα Κοτύωρα του Πόντου τον ονόμασαν «Κούντουρον», κάτι που επικράτησε σε όλον τον Πόντο - «Κούντουρον» από τον λαϊκό χαρακτηρισμό «Κοντόν ουράδ' έσ''», δηλαδή «κοντή είναι η ουρά του», γιατί, σε σχέση με τους άλλους μήνες, είναι λειψός, πότε κατά μία ημέρα και πότε κατά δυο ημέρες.

Λόγω της αστάθειας του καιρού κατά τον Φεβρουάριο, χαρακτηριστική είναι και η φράση: «Ο Κούντουρον έν' λειφτός, έν' ολίγον πα ζαντός», δηλαδή ο Φεβρουάριος είναι λειψός, είναι και λίγο παλαβός!

ΣΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Στο ημερολόγιο των αρχαίων Αθηναίων ο Φεβρουά­ριος λεγόταν Ανθεστηρίων, γιατί κατά τον μήνα αυτόν αρχίζουν να ανθίζουν τα φυτά, με πρώτη την αμυγδαλιά. Κατά τον μήνα αυτόν γίνονταν και οι διονυσιακές γιορτές με το όνομα «Ανθεστήρια».

ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

Ο Φεβρουάριος αρχίζει με τρεις γιορτές που μ’ένα κοινό όνομα λέγονται Συμόγιορτα και τιμώνται πολύ από τον λαό. Αυτές είναι: του Αγίου Τρύφωνα, της Υπαπαντής και του Αγίου Συμεών.

Η πρώτη είναι κατ’εξοχήν αγροτική γιορτή. Ο Άγιος Τρύφωνας θεωρείται φύλακας των αμπελιών και προστάτης των αγρών, της βλάστησης και της καλλιέργειας.

Κατά το συναξάρι του, ο φτωχός χηνοβοσκός ζούσε στη Μ. Ασία (κοντά στη Νίκαια) στα τελευταία χρόνια των χριστιανικών διωγμών. Νέος είχε προσχωρήσει στη νέα θρησκεία, μαρτύρησε με βασανιστήρια και τελικά αποκεφαλίστηκε.

Μπορούμε να πούμε ότι το ελληνικό όνομα του Αγίου καθώς και η νεαρή ηλικία του συσχετίστηκαν με τη λέξη «τρυφερός».

Η Υπαπαντή γιορτάζεται σε ανάμνηση της συνάντησης του Συμεών με τον μικρό Ιησού, αλλά στη γλώσσα του λαού έγινε Αποπαντή και τέλοςΠακουή ή Πακού, δηλαδή η αγία που ακούει, η Παναγία. Λέγεται και Παναγία η Μυλιαργούσα, επειδή οι μύλοι αργούν.

Οι γεωργοί τιμούσαν τη γιορτή και έκαναν προβλέψεις σχετικά με τον καιρό:

Καλοκαιριά της Παπαντής, Μαρτιάτικος χειμώνας.

Και με τη σοδειά:

Παπαντούλα χιονισμένη, και τ’αμπάρια γιομισμένα! 

Παπαντή καλοβρεμένη, η κοφίνα γεμισμένη.

Ο ΄Αγιος Συμεών  που έδωσε το όνομά του και στις δύο προηγούμενες γιορτές, εξαιτίας της παρετυμολογίας του ονόματός του (από το «σημειώνω» = κάνω σημάδι) τιμάται κατ’εξοχήν από τις έγκυες, που την ημέρα αυτή απέχουν από κάθε εργασία και παίρνουν μύριες προφυλάξεις από φόβο μη γεννηθεί το παιδί «σημειωμένο».

«Είχε, θυμάμαι, εδωνά πάνω στο μπούτι, και μια καφεδιά βούλα.

Η μάνα της, μούπε, τότες που την είχε στην κοιλιά,

έπιασε τηγάνι ανήμερα τ’ Αγιού Συμνιού,

και σαν το θυμήθηκε σκουπίστηκε τρομαγμένη στο μερί της.

Και το κορίτσι γεννήθηκε “σημνιωμένο” μ’αυτή τη δαχτυλιά.»

(Η ζωή εν τάφω, Στρατή Μυριβήλη)

Μια λαϊκή παροιμία λέει: η Παπαντή διώχνει τις γιορτές με τ’αντί.

Αυτό σημαίνει ότι στις αρχές του Φεβρουαρίου σταματούν οι γιορτές, που από τα Χριστούγεννα διαδέχονται η μία την άλλη. Σταματά η αργία και η σχόλη. Όμως δύο ακόμη γιορτές του Αγίου Χαραλάμπη και του Αγίου Βλάση γιορτάζονταν με μεγάλες τιμές και σεβασμό, προπάντων από τους αγρότες.

Τέλος, ο Φλεβάρης είναι και μήνας χορευταράς και ξένοιαστος, γιατί μέσα στο Φλεβάρη πέφτουν συνήθως οι Απόκριες:

Το τριβδόμαδο γλέντι -με την Προφωνήσιμη, την Κρεατινή και την Τυρινή Εβδομάδα- μέχρι το επιστέγασμα της Καθαρής Δευτέρας.

Ο ΦΛΕΒΑΡΗΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΒΙΟ

Στον αγροτικό βίο, ο Φλεβάρης είναι ο μήνας των αμπελιών. Τότε γίνεται το κλάδεμα, το καθάρισμα και το τσάπισμα των αμπελιών. Τότε βάζουν και καταβολάδες, δηλαδή φυτεύουν αμπέλια (εκτός και αν είναι δίσεχτος ο χρόνος). Γι’αυτό του το περιεχόμενο ο Φλεβάρης ονομάζεται σε ορισμένα μέρη, όπου είναι βέβαια ανεπτυγμένη η αμπελουργία και Κλαδευτής.

Οι ημέρες του Φεβρουαρίου ανήκουν οι μισές στον χει­μώνα, που φεύγει και οι άλλες μισές στην άνοιξη, που έρχεται. Κατά τον Φεβρουάριο ή Φλεβάρη φυτεύουν τα πιο πολλά καρποφόρα δέντρα, ενώ γίνεται και το μπόλιασμα (ενοφθαλμισμός - πέρασμα, δηλαδή, οφθαλμών-ματιών από ένα πολύκαρπο και καλόκαρπο δέντρο κάτω από τη φλούδα ενός άλλου). Γενικά, κατά τον Φεβρουάριο γίνο­νται και άλλες δουλειές που αφορούν τα δέντρα, όπως είναι τα κλαδέματα.

Νέοι και παλαιοί μελισσοκόμοι πρέπει να γνωρίζουν πως ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας που εξισώνει τις εργασίες της αποθήκης με τις εργασίες στο μελισσοκομείο. Είναι ο μήνας της πρώτης γενικής επιθεώρησης στο μελισσοκομείο αλλά και του ετήσιου προγραμματισμού.

Ο Φεβρουάριος για τις νότιες περιοχές της χώρας μας είναι αρχές άνοιξης και για τις κεντρικές από Θεσσαλία και πάνω είναι ακόμη χειμώνας, αλλά επειδή η αισιοδοξία μας χαρακτηρίζει σαν λαό, έχουμε και τις ανάλογες παροιμίες: "Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει."

Μέλημα κάθε μελισσοκόμου είναι η εξεύρεση τόπου για την μεταφορά των μελισσιών του σε ανοιξιάτικες ανθοφορίες. Πρώτη καλή ανθοφορία είναι το ανοιξιάτικο ρείκι, δυνατά μελίσσια μπορούν να βάλουν πολλά μέλια αν επιτρέψει ο καιρός και να τρυγήσουμε.

Πολύ καλή ανθοφορία είναι η αμυγδαλιά. Δυναμώνει τα μελίσσια και ανεβάζει γόνους. Η βερικοκιά επίσης είναι πολύ καλή ανθοφορία με άριστη θρεπτική γύρη. Η χορτονομή αυτό το διάστημα του Φεβρουαρίου αρχίζει να δίνει γύρες.

Ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας που αρχίζουν τα "σοβαρά" κλαδέματα – με την προυπόθεση φυσικά ότι οι θερμοκρασίες δεν θα είναι εξαιρετικά χαμηλές. Έτσι, κλαδεύουμε τα δέντρα του κήπου μας (ιδιαίτερα τα οπορωφόρα) με διπλό στόχο: να τους δώσουμε το σχήμα που επιθυμούμε αλλά και ν' αυξήσουμε την καρποφορία τους. Επίσης κλαδεύουμε γεράνια, τριανταφυλλιές αλλά και τα αναρριχώμενα όπως μπουκαμβίλια και γιασεμί. Και φυσικά κατά τη διάρκεια του κλαδέματος αφαιρούμε με προσοχή σπασμένα αλλά και ξερά κλαδιά. Επίσης, ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας που γίνεται και το κλάδεμα στ' αμπέλια.

Κι αυτό το μήνα επειδή οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές αποφεύγουμε τα συχνά κι έντονα ποτίσματα εκτός από συγκεκριμένα φυτά που μπορεί να χρειάζονται ειδική μεταχείριση.

Δε πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ποτέ το χρυσό κανόνα για το πότισμα: το να μην ποτίζουμε τα φυτά μας τα βλάπτει αλλά και το να τα ποτίζουμε υπερβολικά, ειδικά σε περιόδους που δεν χρειάζεται, τα βλάπτει εξίσου.

Επειδή όπως και να το κάνουμε και ο Φεβρουάριος είναι …χειμώνας και άρα οι θερμοκρασίες χαμηλές, φροντίζουμε και γι' αυτό το μήνα τα φυτά εσωτερικού χώρου που έχουμε μέσα στο σπίτι να βρίσκονται μακριά από τις εστίες θερμότητας (καλοριφέρ, aircondition κλ.π.).

Όπως και τον Ιανουάριο, προσέχουμε ώστε τα λουλούδια μας (ιδιαίτερα αυτά που είναι πιο ευαίσθητα) να βρίσκονται σε σημεία του μπαλκονιού που είναι αρκετά προστατευμένα από τον παγωμένο αέρα. Επίσης ο Φεβρουάριος, όπως προείπαμε, είναι η κατάλληλη εποχή για ένα γερό κλάδεμα στα γεράνια που ως γνωστόν κυριαρχούν στην ελληνική βεράντα.

Όπως θα παρατηρήσουμε, τα εξειδικευμένα καταστήματα για τον κήπο γεμίζουν την περίοδο αυτή με γυμνόριζες τριανταφυλλιές. Αυτό συμβαίνει γιατί ο Φεβρουάριος είναι η κατάλληλη περίοδος για να φυτέψουμε γυμνόριζα φυτά και βέβαια η τριανταφυλλιά είναι ίσως το πιο δημοφιλές από αυτά.

Επίσης, φυτεύουμε σπόρους λουλουδιών που θέλουμε ν' ανθίσουν τους καλοκαιρινούς μήνες (σκυλάκια, πανσέδες κλ.π.)

Τέλος, μπορούμε να φυτέψουμε σπόρους ντομάτας σε μικρά δοχεία ή γλαστράκια με στόχο τη συγκομιδή στις αρχές του καλοκαιριού.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ

Ο Κούντουρον, ο κούτσουρον και ο πασαλοκαύτες.

Τη Κουντουρί' το χόν' άμον βούτερον έν'.

Ο Κούντουρον μεσοχείμωνος και πλέτερος έν'.

Ο Κούντουρον μεσοχείμαγος εν.

Φλεβάρη μου κι αν θλίφκεσαι καλοκαιρ'νός μυρίζεις.

Υπαπαντήν, Υπαπαντήν, σ' έξεργους εμπαίν' κλειδίν.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει.
Χιόνια του Φλεβαριού, χρυσάφι του καλοκαιριού!
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει
πάλι άνοιξη θα ανθίσει
μα αν τύχει και πεισμώσει
μες στα χιόνια θα μας χώσει.

Τα γέρικα γαϊδούρια Φλεβάρη ψοφάνε.
Τα έκανε ο Φλεβάρης κι έσκασε ο Μάρτης.
Τα χιόνια του Φλεβάρη, βγάζουν τον Μάρτη παλικάρι.
Τα χρέη του Φλεβάρη, ο Μάρτης τα πλερώνει.
Την Τυρινή και των Βαγιών μπαίνει ο διάβολος στο γιαλό.
Της Κρεατινής τα κομμάτια τα τρώει η Τυρινή και της Τυρινής τα σκυλιά.
Το Φλεβάρη μη φυτέψεις, ούτε να στεφανωθείς, Τρίτη μέρα μη δουλέψεις, Σάββατο μη στολιστείς.
Τον Γενάρη κλάδευε και τον Φλεβάρη απόσκαφτε.
Τον κακό Φλεβάρη ψοφούν οι λύκοι απ' την πείνα.

Υπαπαντή καλοβρεγμένη, η κοφίνα γιομισμένη.

Φλέβαρε – κουτσοφλέβαρε, καταραμένε μήνα, το έκανες το παράκανες με πέθανες απ' την πείνα.

Φλεβάρη κουτσοφλέβαρε καταραμένε μήνα, μας χιόνισες, μας απόπειρες, μας έλιωσες στην πείνα.

Φλεβάρη μήνα κοίταγε ήλιο και φεγγάρι, πάρε και γνώμη από αστρί και κάνε ό,τι βγάλει.

Φλεβάρη το 'πες, Φλεβάρη το 'κανες.

Φλεβάρη, φλέβες (νερού) μ' άνοιξες.

Πηγές: http://praktikesidees.gr, http://www.tovima.gr, https://antexoume.wordpress.com,http://dynatiellada.gr, http://melissomania.gr