ΜΝΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΜΥΑΛΟ!

ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Το αντίγραφο του αρχαίου ναού κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο πριν από 90 χρόνια και βρίσκεται στη βάση του εντυπωσιακού φράγματοςΑΡΧΕΙΟ ΕΥΔΑΠ 

Χαρά Τζαναβάρα

Θυμίζει αρχαίο ναό και αποτελεί πιστό αντίγραφο του Θησαυρού που έχτισαν οι Αθηναίοι στους Δελφούς για τη νίκη τους επί των Περσών στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. Κατασκευάστηκε πριν από 90 χρόνια, μαζί με το φράγμα και τη λίμνη του Μαραθώνα.
Το άγνωστο μνημείο συμβολίζει τη νίκη της τεχνικής επί της λειψυδρίας, η οποία ήταν το διαχρονικό πρόβλημα της πρωτεύουσας και, σύμφωνα με τη μυθολογία, συνδεόταν με την τιμωρία του Ποσειδώνα στους πολίτες της που προτίμησαν τη θεά Αθηνά.

Η λίμνη του Μαραθώνα, παρά το γεγονός ότι από το 1959 παίζει μόνο εφεδρικό ρόλο στην υδροδότηση του λεκανοπεδίου, αποτελεί το επίκεντρο στην τελετή για τον αγιασμό των υδάτων που οργανώνεται κάθε χρόνο την ημέρα των Θεοφανίων. Οι προβολείς είναι στραμμένοι στο φράγμα, το οποίο το 2019 συμπλήρωσε 90 χρόνια ζωής, στη βάση του όμως, ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση της ανατολικής πλευράς του, κρύβεται ένας ναός που κατασκευάστηκε μαζί με το μεγάλο έργο και σήμερα είναι απροσπέλαστος για τους επισκέπτες.

'Ηταν μια συμβολική κίνηση, η οποία υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία των περίπου 2.000 εργατών και μηχανικών που έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να κατασκευαστεί το έργο. Πηγή της έμπνευσή τους ήταν ο δωρικός ναός που διασώζεται στους Δελφούς και είχαν δωρίσει οι Αθηναίοι στους θεούς, για να θυμίζει την περιφανή νίκη τους απέναντι στα πολυάριθμα στρατεύματα των Περσών το 490 π.Χ.

Βρίσκεται στην ιερά οδό, κοντά στο Ασκληπείο και το Βουλευτήριο του «ομφαλού της Γης», μαζί τους Θησαυρούς άλλων σπουδαίων πόλεων της αρχαιότητας. Στην περίπτωση του Μαραθώνα οι νεότεροι συντελεστές της ιδέας θέλησαν να συμπληρώσουν τον αρχαίο μύθο, σύμφωνα με τον οποίο η Αττική υπέφερε πάντα από έλλειψη νερού γιατί στη διαμάχη ανάμεσα στον Ποσειδώνα και την Αθηνά επέλεξαν τη θεά της Σοφίας ως προστάτιδά τους.

Το αντίγραφο του αρχαίου Θησαυρού των Αθηναίων στους Δελφούς κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο, όπως και ο Παρθενώνας. Μοναδικά στολίδια του είναι το χαρακτηριστικό αέτωμα στη στέγη και οι κίονες δωρικού ρυθμού της πρόσοψης.

Στους τοίχους που περιβάλλουν τη στοά, δίπλα στα στοιχεία των συντελεστών του μεγάλου έργου ύδρευσης, έχει τοποθετηθεί μαρμάρινη πλάκα με επιγραφή που καταλήγει με τη φράση: «Τιμή εις άπαντας τους οπωσδήποτε συντελεστάς εις την εκτέλεσιν του έργου τούτου». 'Εχει χαραχτεί με κεφαλαία γράμματα αρχαιοελληνικής γραφής και ενημερώνει ότι ο λιτός ναός «ηγέρθη επί τω αισίω πέρατι της εκτελέσεως των έργων Μαραθώνος, δι' ων επετεύχθη η του ζείδωρου ύδατος παροχή εις τους κατοίκους των πόλεων Αθηνών, Πειραιώς και των περιχώρων αυτών».

Συμβολική ήταν και η χωροθέτησή του ναού στη βάση του εντυπωσιακού φράγματος, το οποίο επίσης έχει καλυφθεί από πεντελικό μάρμαρο, στη συμβολή των ποταμών Χαράδρου και Βαρνάβα, για να σηματοδοτεί τη νίκη του ανθρώπινου μυαλού και των εξελίξεων της τεχνικής στην αέναη αναμέτρηση με τα στοιχεία της φύσης.

Η επιλογή του Μαραθώνα για την υδροδότηση της πρωτεύουσας έγινε αφού εγκαταλείφθηκε μελέτη του 1899 που πρότεινε τη μεταφορά νερού από τη Στυμφαλία της ορεινής Κορινθίας, όπως σημειώνει ο Ευάγγελος Χεκίμογλου στο βιβλίο του «Υδάτινη ιστοριογραφία» που εκδόθηκε από το Δίκτυο Πολιτισμού της ΕΥΔΑΠ. Περιγράφει τις διαχρονικές προσπάθειες για την εξασφάλιση του πιο δυσεύρετου πόρου στην Αττική από την αρχαιότητα ώς τη σύγχρονη εποχή.

Τα πηγάδια του 7ου αιώνα, για τα οποία υπήρχε πρόβλεψη στους νόμους του Σόλωνα, η Εννεάκρουνος της Αρχαίας Αγοράς και κυρίως το Αδριάνειο υδραγωγείο είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία του νερού.

Επίτευγμα

Το ίδιο το φράγμα στον Μαραθώνα αποτέλεσε σπουδαίο τεχνικό επίτευγμα και την εποχή της κατασκευής του (1925-1929) ήταν το μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Εχει και αυτό τα παρατράγουδά του, όπως όλα τα μεγάλα έργα στην Ελλάδα. Ο πρώτος διαγωνισμός έγινε το 1918, αλλά ακυρώθηκε μετά τα πυρά της αντιπολίτευσης για την επιλογή της κυβέρνησης να προχωρήσει με απευθείας ανάθεση.

Λίγα χρόνια αργότερα το πρόβλημα της λειψυδρίας πολλαπλασιάστηκε, καθώς η πρωτεύουσα υποδέχτηκε πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και επιπλέον το 1923 σημειώθηκε μεγάλης κλίμακας καθίζηση στο Αδριάνειο υδραγωγείο. Η νέα διαδικασία ξεκίνησε την ίδια χρονιά και τα έργα ανατέθηκαν στην αμερικανική εταιρεία Ulen, που έγινε γνωστή ως «Ούλεν» αλλά η σωστή προφορά της είναι Γιούλεν.

Η σύμβαση κυρώθηκε από τη Βουλή στα τέλη Δεκεμβρίου 1924 και περιλάμβανε, εκτός από το φράγμα, την κατασκευή της τεχνητής λίμνης, το αντλιοστάσιο και τη σήραγγα Μπογιατίου, που έχει μήκος 21,5 χλμ., για τη μεταφορά του νερού ώς την πρώτη δεξαμενή στο Γαλάτσι, η οποία είχε χωρητικότητα 42 χιλιάδων κυβικών, ποσότητα ίση με τις ημερήσιες ανάγκες της πρωτεύουσας.

Η θεμελίωση των έργων στον Μαραθώνα έγινε με επισημότητα τον Οκτώβριο του 1926, αλλά γρήγορα το κόστος τους ξεπέρασε τον προϋπολογισμό και το Ελληνικό Δημόσιο αναγκάστηκε να πάρει δάνειο 10 εκατ. δολαρίων που αποπληρώθηκε από τους καταναλωτές. Το φράγμα πάντως παραδόθηκε μέσα σε μια τριετία και αμέσως ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης, που ολοκληρώθηκε μετά μια διετία. Συνοδεύτηκε από την κατασκευή αγωγών μήκους 800 χλμ., που ολοκληρώθηκε το 1932 και κάλυπτε τις πυκνοδομημένες συνοικίες της πρωτεύουσας.

1. Εμβληματικό έργο

Ως το 1932 οι κάτοικοι της πρωτεύουσας είχαν νερό στις βρύσες τους μία φορά την εβδομάδα. Η υδροδότηση από τον Μαραθώνα άλλαξε τα δεδομένα και δικαίως χαρακτηρίστηκε εμβληματικό έργο που σηματοδότησε το πέρασμα σε μια νέα εποχή. Από το 1959 εντάχθηκαν στο σύστημα τα νερά της Υλίκης και στα τέλη της δεκαετίας ολοκληρώθηκαν, με τις συνήθεις υπερβάσεις στον προϋπολογισμό και το χρονοδιάγραμμα, το φράγμα και το κανάλι του Μόρνου. Στη δεκαετία του 1990, λίγο μετά την τελευταία μεγάλη κρίση λειψυδρίας, το σύστημα ενισχύθηκε με την εκτροπή των νερών του Εύηνου, που κλείνει τον κύκλο των έργων υδροδότησης της Αττικής.

2. Σεισμοί

Το φράγμα του Μαραθώνα παραμένει ώς σήμερα τεχνικό επίτευγμα. 'Εχει ύψος 54 μέτρα και μήκος 285 μέτρα, ενώ δημιούργησε μια πανέμορφη λίμνη στην οποία αποθηκεύονται περίπου 41 εκατ. κυβικά νερού. Οι ετήσιες βροχοπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή υπολογίζονται σε 14 εκατ. κυβικά, από τα οποία τα 12 εκατ. καταλήγουν στον ταμιευτήρα. Κατά τη διάρκεια των έργων καταγράφτηκε αρκετές φορές σεισμική δραστηριότητα, το επίκεντρο της οποίας ήταν πάντα σε ακτίνα 15 χλμ. από το φράγμα. Οι ειδικοί είχαν εκτιμήσει τότε ότι ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση πρόκλησης σεισμού λόγω ανθρώπινων παρεμβάσεων στο περιβάλλον.

3. Εκθεση

Με αφορμή τη συμπλήρωση 90 χρόνων από τα έργα στον Μαραθώνα, η ΕΥΔΑΠ οργανώνει έκθεση με ιστορικές φωτογραφίες και άλλα ντοκουμέντα που θα φιλοξενείται ώς τις 7 Φεβρουαρίου στο πολιτιστικό κέντρο «Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς 254), στον Ταύρο.

Πηγή: https://www.efsyn.gr/