Η ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ!

  Πάσχος Μανδραβέλης

Είναι δύσκολη, σχεδόν ακατόρθωτη, η κατηγοριοποίηση των ιστορικών γεγονότων. Τόσο δύσκολη, που μπερδεύει ακόμη και τον φίλο Τάκη Θεοδωρόπουλο, ο οποίος βάλλει μεν κατά των αναγνώσεων της Ελληνικής Επανάστασης ως ταξικής ή φιλελεύθερης, αλλά ευφυώς δεν μπαίνει στον κόπο να την εντάξει σε άλλη κατηγορία. Από τον χώρο, όμως, που αφιερώνει και από την κριτική του για «αποσιώπηση του ρόλου της θρησκείας», κάποιος θα έλεγε ότι ο Τάκης Θεοδωρόπουλος βλέπει την Επανάσταση του 1821 κάτι σαν την ιρανική του 1979. Ναι, είναι εντελώς αυθαίρετο συμπέρασμα, όπως αυθαίρετο θα ήταν να συμπεράνουμε ότι βλέπει την Επανάσταση κάτι σαν χριστιανική τζιχάντ: «Ο εχθρός, ο τύραννος εν προκειμένω ήταν μουσουλμάνος» («Καθημερινή», 4.4.2021). Άλλο τόσο αυθαίρετη, ωστόσο, είναι η αντίθεση που φτιάχνει μεταξύ του σταυρού στη σημαία των εξεγερμένων και του φιλελευθερισμού. Πόθεν προκύπτει ότι σταυρός και φιλελευθερισμός είναι αντίπαλοι; Και αν «ο εχθρός, ο τύραννος εν προκειμένω ήταν μουσουλμάνος» τότε πάει στράφι το επαναστατικό πρόταγμα του Ρήγα «να σφάξωμεν τους λύκους, που στον ζυγόν βαστούν, Kαι Χριστιανούς, και Τούρκους, σκληρά τους τυραννούν».

Η Ιστορία δεν έχει νόμους σαν της φυσικής, που επιβεβαιώνονται σε κάθε εμπειρία, σε κάθε πείραμα. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η θρησκευτική ανάγνωση της τότε πραγματικότητας ενισχύεται και από το γεγονός ότι μετά την Άλωση της Τριπολιτσάς τα στρατεύματα του Κολοκοτρώνη δεν έσφαξαν μόνον όλους τους πληβείους μουσουλμάνους, έσφαξαν και τους Εβραίους. Κράτησαν όμως ζωντανούς τους Τούρκους προκρίτους, κάτι που έρχεται σε αντίθεση και με τη θρησκευτική ανάγνωση (μουσουλμάνοι ήταν) και με την ταξική (πλούσιοι ήταν), αλλά και με την εξήγηση περί εκδίκησης των καταπιεζόμενων· ένας Τούρκος πρόκριτος πρέπει να ήταν πιο καταπιεστής από μια απλή μουσουλμάνα. Σε αυτήν την περίπτωση, οι νόμοι της αγοράς ίσως να εξηγούν καλύτερα το φαινόμενο. Βεβαίως, η αντιπαλότητα είχε και θρησκευτικά χαρακτηριστικά, αφού οι πολιτικές οντότητες εκείνου του καιρού ήταν οι θρησκευτικές κοινότητες. Είχε και ταξικά χαρακτηριστικά. Όχι μόνον επειδή η φτωχή πλειονότητα των Ρωμιών πλήρωναν φόρους, ενώ οι Τούρκοι πασάδες ζούσαν από αυτούς. Υπήρχε και η αναδυόμενη τάξη των εμπόρων, που ήταν το επαναστατικό υποκείμενο εκείνης της εποχής. Με δεδομένα αυτά (και άλλα πολλά όπως π.χ. ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν στη Φιλική Εταιρεία, ενώ από την άλλη πλευρά το Πατριαρχείο ήταν αντίθετο στις νεωτερικές ιδέες της Δύσης περί ελευθερίας κ.λπ.) πώς μπορούμε να βγάλουμε άκρη; Πώς να κατηγοριοποιήσουμε τα ιστορικά γεγονότα;

Ο μόνος ασφαλής τρόπος είναι να ξεχάσουμε τις αποχρώσες συνιστώσες και να επικεντρωθούμε στη συνισταμένη. Αυτή που προκύπτει από τα κείμενα και το πολιτικό κλίμα της εποχής. Από τη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας, τα Συντάγματα κ.ά., προκύπτει ότι η Επανάσταση δεν ήταν απλώς φιλελεύθερη, ήταν ριζοσπαστική φιλελεύθερη. Αυτό ήταν το πολιτικό κλίμα όλης της Δύσης· ο φιλελευθερισμός ήταν η επαναστατική ορθότητα της εποχής. Το δε γεγονός ότι η συνισταμένη της Ελληνικής Επανάστασης μέσα από επεξεργασίες, διεργασίες, συγκρούσεις κ.ά. προέκυψε φιλελεύθερη, δεν σημαίνει ότι όλοι οι συμμετέχοντες ήταν φιλελεύθεροι ή διάβαζαν μετά τη μάχη Ιερεμία Μπένθαμ. Αλλά σάμπως ήταν κομμουνιστές όσοι συμμετείχαν στη Ρωσική Επανάσταση του 1917;

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/