ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ
Να που μπήκαμε ταυτόχρονα και στην εποχή της δημοκρατικής μελαγχολίας. Μέσα στη γενική ευθυμία ξεχάσαμε σε ποιο βαθμό η Ευρώπη μίσησε επί χρόνια τη δημοκρατία με αταλάντευτη επιμονή. Αν υπήρξε ποτέ κάποια κοινή συναίνεση στον αιώνα μας, αυτή συνίσταται στην καχυποψία με την οποία οι πιο αντιθετικές οικογένειες πνεύματος αντιμετώπισαν αυτή τη μορφή διακυβέρνησης, προτιμώντας φόρμουλες πιο αιματηρές αλλά αφάνταστα πιο ελκυστικές. Και τίποτε δεν μας βεβαιώνει ότι αυτή η επίμονη αποστροφή, που αδρανεί προσωρινά, δεν θα αναδυθεί κάποια μέρα στην επιφάνεια».
Αν σκεφτεί κανείς ότι ο Πασκάλ Μπρικνέρ έγραψε τη «Μελαγχολική δημοκρατία» το 1990 (στα ελληνικά εκδ. Αστάρτη), θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι προείδε τις εξελίξεις. Και παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές συγκυρίες ήταν διαφορετικές την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, οι «εχθροί» άλλοι, όταν μιλούσαμε για αβεβαιότητα και ανησυχία δεν εννοούσαμε τα ίδια πράγματα με σήμερα, εν τούτοις ο δημοφιλής Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος είχε χτυπήσει φλέβα.
Αν σκεφτεί κανείς ότι ο Πασκάλ Μπρικνέρ έγραψε τη «Μελαγχολική δημοκρατία» το 1990 (στα ελληνικά εκδ. Αστάρτη), θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι προείδε τις εξελίξεις. Και παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές συγκυρίες ήταν διαφορετικές την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, οι «εχθροί» άλλοι, όταν μιλούσαμε για αβεβαιότητα και ανησυχία δεν εννοούσαμε τα ίδια πράγματα με σήμερα, εν τούτοις ο δημοφιλής Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος είχε χτυπήσει φλέβα.
Ο Μπρικνέρ ήταν την περασμένη εβδομάδα στην Ελλάδα –στην Costa Navarinο, στη Μεσσηνία, στο Democracy & Books Weekend – στο πλαίσιο του έκτου New York Times Athens Democracy Forum (που συνδιοργανώνουν οι NYT με την «Καθημερινή») και στη συζήτησή του με τον διακεκριμένο δημοσιογράφο Ρότζερ Κόεν εμφανίστηκε μάλλον αισιόδοξος. «Οι δημοκρατίες ανθούν σε περιόδους κρίσης και πεθαίνουν σε καιρό ειρήνης. Είναι πιο δυνατές απ’ ό,τι νομίζουμε», είπε. Θέμα του φετινού τριήμερου συνεδρίου «Δημοκρατία σε κίνδυνο». Δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο.
«Ζούμε σε μια κακοφωνία», υποστήριξε ο κ. Κόεν, και μέσα σε αυτή τη φράση αποτυπώνεται, ίσως με τη μεγαλύτερη δυνατή ευκρίνεια, ο αχός της εποχής.
΄Εχει σημασία να ξαναδιαβάσει κανείς, παράλληλα με τους σημερινούς προβληματισμούς, το προ 30ετίας βιβλίο του Μπρικνέρ. Εχουν αλλάξει πολλά από τότε. Η δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη, τίποτα δε μεσολαβεί ανάμεσα σε εμάς και στο γκρέμισμα των αυταπατών μας, το γεγονός ότι κλειστήκαμε σπίτια μας, «ο καθένας για τον εαυτό μας», δεν φτάνει για να ερμηνεύσει τον κίνδυνο της δημοκρατίας. Πώς να εμποδίσουμε την καταστροφή, που δεν είναι, πια, καθόλου συμβολική; Οι εχθροί και οι φίλοι μπερδεύτηκαν, μαζί με τις αλήθειες και τα ψέματα. Ο Τραμπ συμπυκνώνει αυτήν την αλλαγή μαζί με την εξαιρετικά επικίνδυνη κατεδάφιση κάθε φραγμού ανάμεσα στο σωστό και στο λάθος. Μπορεί πια κανείς να λέει ό,τι θέλει κι αυτό σε λίγα λεπτά, με τη βοήθεια των social media, να έχει παραπλανήσει εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες σε όλον τον κόσμο. «Οι δημαγωγοί αναδεικνύονται μέσα από τη δημοκρατία, όταν κυριαρχούν ο φόβος και το μίσος στον δημόσιο διάλογο», τόνισε στο Democracy Forum η καθηγήτρια φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Σέφιλντ, Αντζι Χομπς («Κ» 19/09), και όλοι επικρότησαν τη σκέψη.
Μοιάζει σαν να μιλάμε τη γλώσσα του πολέμου σε καιρό ειρήνης, να εξωθούμε και να εξωθούμαστε συστηματικά στα άκρα. «Απέναντι σε κάθε φαινόμενο διαλέγει κανείς τον δυνατότερο συγκινησιακά όρο, αφού το βασικό δεν είναι πια να καταλάβουμε τον κόσμο αλλά να τον κρίνουμε κι ακόμη πιο πολύ να τον κατακρίνουμε», γράφει ο Μπρικνέρ. Κι ακόμη τότε, το 1990, «οι λέξεις που χρησιμοποιούνται πιο συχνά για να χαρακτηρίσουν τις κοινωνίες μας είναι αυτές που εκφράζουν μια μέγιστη καταπίεση: “γκουλάγκ”, “γενοκτονία”, “βαρβαρότητα”, κ.λπ.». Μπορεί το 2018 οι λέξεις να είναι –και– άλλες, μαζί με τα γεγονότα, τα προβλήματα, τα συναισθήματα που ενεργοποιούν. Ποιος μπορεί να διαφωνήσει, όμως, με τη διαπίστωση ότι τα μαζικά μέσα διευρύνουν την αιμορραγία των λέξεων: «Δίνουν στο κάθε γεγονός ένα βάρος δυσανάλογο προς τη σπουδαιότητά του, κινδυνεύοντας να τα ισοπεδώσουν όλα, συγχέοντας το ουσιαστικό με το επουσιώδες. Επιτυγχάνουν το μοναδικό κατόρθωμα να εξαντλούν τα θέματα χωρίς να τα επεξεργάζονται και να μας κάνουν να νομίζουμε ότι τα ξέρουμε ενώ τα έχουμε μόλις αγγίξει».
Αν ακολουθήσουμε το μονοπάτι του Μπρικνέρ, προηγήθηκε η μελαγχολία και ακολούθησε ο κίνδυνος για τη δημοκρατία, με τον σταδιακό ευτελισμό της να μην προκαλεί και να μην ανησυχεί. Θεωρήσαμε δεδομένα αυτά που τώρα αγωνιζόμαστε να κατακτήσουμε εξαρχής.
Πηγή: http://www.kathimerini.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.