ΠΕΡΕΤΖ ΛΑΒΙ: Η ΑΠΝΟΙΑ ΔΕΝ «ΣΚΟΤΩΝΕΙ» ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ!

ΤΑΣΟΥΛΑ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ

Εικονογράφηση: ΤΙΤΙΝΑ ΧΑΛΜΑΤΖΗ

Μέχρι τη δεκαετία του 1970 η υπνική άπνοια ήταν terra incognita ακόμα και για την ιατρική κοινότητα. Δεν υπήρχε καν ως όρος στα ιατρικά συγγράμματα. Σήμερα, αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας. Ταλαιπωρεί έναν στους 10 άνδρες και μία στις 25 γυναίκες. 
Είναι, χωρίς υπερβολή, μια σύγχρονη επιδημία. Και ο Πέρετζ Λαβί είναι ο άνθρωπος που τη γνωρίζει όσο κανένας άλλος. Είναι πρόεδρος και καθηγητής Βιολογικής Ψυχιατρικής στο Technion, το πρώτο δημόσιο πανεπιστήμιο του Ισραήλ, που ιδρύθηκε στη Χάιφα το 1912, και σήμερα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα και πιο καινοτόμα ακαδημαϊκά ιδρύματα στον κόσμο.

Ο,τι είναι το Στάνφορντ για τη Σίλικον Βάλεϊ, είναι το Τechnion για το Ισραήλ. Δύο στις τρεις ισραηλινές εταιρείες που είναι εισηγμένες στον NASDAQ έχουν ιδρυθεί ή διοικούνται από αποφοίτους του.

Ο Πέρετζ Λαβί και η σύζυγός του Λίνα, καθηγήτρια Βιολογίας επίσης στο Technion, βρέθηκαν στη χώρα μας για διακοπές. Εκαναν τον γύρο της Πελοποννήσου και, πριν φύγουν για να γνωρίσουν τον ελληνικό Βορρά, έμειναν λίγες μέρες στην Αθήνα.

Δέχθηκαν να αφιερώσουν λίγο από τον χρόνο τους στην «Κ» ώστε ο καθηγητής Λαβί να μοιραστεί μαζί μας όσα έμαθε στη διάρκεια των πολυετών ερευνών του για το κλειδί της καλής υγείας: τον καλό ύπνο.

Το πρόβλημα

Του ζήτησα να πιάσουμε το νήμα από την αρχή: Τι είναι το σύνδρομο υπνικής άπνοιας;

«Είναι διαταραχή στη λειτουργία της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Διακόπτεται η ροή του αέρα στους ανώτερους αεραγωγούς, για 10, για 20 αλλά όχι σπάνια μέχρι και για 50 δευτερόλεπτα. Για να αποκατασταθεί η αναπνοή, ο εγκέφαλος δίνει το σήμα να ξυπνήσουμε. Έχοντας αίσθημα πνιγμού ξυπνάμε, παίρνουμε 2-3 βαθιές εισπνοές και κοιμόμαστε ξανά. Σε ασθενείς με βαριάς μορφής άπνοια, αυτό που σας περιέγραψα μπορεί να συμβαίνει ακόμα και κάθε λεπτό. Συνήθως ο σύντροφός τους το αντιλαμβάνεται. Οι ίδιοι δεν το συνειδητοποιούν. Απλώς παραπονιούνται για το ότι ξυπνούν πολύ κουρασμένοι, καθώς και για πονοκεφάλους, διαταραχές μνήμης, υπνηλία στη διάρκεια της μέρας. Και είναι λογικό, αφού ο βραδινός ύπνος τους έχει διακοπεί 300 ή ακόμα και 400 φορές».

«Πολλοί θεωρούν ότι με ένα ποτό πριν πέσουν για ύπνο θα χαλαρώσουν και θα κοιμηθούν καλύτερα. Είναι μύθος, συμβαίνει το αντίθετο», λέει ο Πέρετζ Λαβί.

Πώς αποφάσισε ο ίδιος να ασχοληθεί με τις διαταραχές ύπνου; «Το 1968 ήμουν προπτυχιακός φοιτητής της Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Εκείνη την εποχή, η επιστήμη του ύπνου ήταν στα σπάργανα· λίγα χρόνια πριν, το 1953, χάρη στις πρωτοποριακές μελέτες των Αζερίνσκι και Κλάιτμαν στις ΗΠΑ, είχε περιγραφεί το στάδιο ταχείας κίνησης των ματιών του ύπνου, δηλαδή του REM, και της σχέσης του με τα όνειρα. Ενας από τους καθηγητές μου ήταν ψυχαναλυτής. Μου ανέθεσε, λοιπόν, να παρακολουθώ ασθενείς του που κοιμούνται ώστε να τους ξυπνάω μόλις περνούσαν αυτό το στάδιο, γιατί έτσι θα μπορούσαν να θυμηθούν τι όνειρο έβλεπαν.

Την πρώτη νύχτα που πέρασα στο εργαστήριό του αποφάσισα ότι θα ασχοληθώ με τον ύπνο. Και μόλις πήρα το πτυχίο μου, έφυγα για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία».

Η οικογένειά του δεν ενθουσιάστηκε με την απόφασή του.

«Αγρότες όλοι, δεν μπορούσαν να καταλάβουν ακριβώς ποιο θα ήταν το επάγγελμά μου. “Παιδί μου, είσαι τρελός; Πώς θα ζήσεις τη γυναίκα σου και τα παιδιά σου;”, μου είπε προσπαθώντας να με αποτρέψει ο παππούς μου. Μακάρι να ήταν εδώ σήμερα για να δει ότι ο εγγονός του δεν τα έχει πάει κι άσχημα...».

Ο πρώτος του ασθενής

Ο Πέρετζ Λαβί θυμάται ακόμα τον πρώτο του ασθενή με άπνοια. «Ηταν 1974. Ημουν μεταδιδακτορικός ερευνητής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Σαν Ντιέγκο, και μελετούσα την αϋπνία. Ο επικεφαλής του τμήματος Παθολογίας ζήτησε από προϊστάμενό μου να εξετάσουμε έναν 50χρονο άνδρα, που δεν έπασχε ο ίδιος από αϋπνία αλλά... οι γύρω του. Δεν άφηνε κανέναν να κοιμηθεί με το ροχαλητό του! (σ.σ. γέλια). Διαπιστώσαμε ότι πάθαινε άπνοια κάθε λεπτό. Ολοι οι γιατροί έρχονταν να δουν τι είναι αυτή η περίεργη πάθηση, για την οποία, μέχρι εκείνα τα χρόνια, δεν υπήρχε η παραμικρή αναφορά στη βιβλιογραφία. Πολλές γενιές γιατρών δεν τη γνώριζαν καν, αφού δεν την είχαν διδαχθεί. Σήμερα, βέβαια, η έρευνα των διαταραχών ύπνου είναι πολύ δημοφιλής. Κι όχι μόνο για λόγους που έχουν να κάνουν με την προαγωγή της επιστήμης αλλά και για οικονομικούς λόγους: η βιομηχανία του CPAP, της συσκευής παροχής συνεχούς σταθερής θετικής πίεσης στους αεραγωγούς, είναι ιδιαίτερα επικερδής. Ο τζίρος ξεπερνάει ετησίως τα 5 δισ. δολάρια. Ετσι, κλινικές ύπνου υπάρχουν πια σε όλον τον κόσμο. Μόνο στις τρεις που διευθύνω εγώ, σε Χάιφα, Τελ Αβίβ και Ιερουσαλήμ, έχουμε παρακολουθήσει μέχρι τώρα περισσότερους από 200.000 ασθενείς».

Παθός!

Ο ίδιος είχε ποτέ διαταραχές ύπνου; «Φυσικά. Ειδικά σε περιόδους άγχους, όταν πρέπει να πάρω μια κρίσιμη απόφαση ή όταν συνειδητοποιώ ότι δεν έχω το μπάτζετ που χρειάζομαι για την επόμενη έρευνά μου (σ.σ. γέλια), μπορεί να μείνω άυπνος για μέρες! Αλλά αυτό συμβαίνει σε όλους μας. Και στην πραγματικότητα δεν είναι διαταραχή ύπνου, αλλά φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας στο στρες. Εκτός αν γίνει χρόνιο πρόβλημα».

Χωρίς αμφιβολία ο καλός ύπνος είναι κλειδί για καλή υγεία

– Τι συμβαίνει στο σώμα μας στη διάρκεια ενός επεισοδίου άπνοιας;

– Ο οργανισμός μας διψάει για οξυγόνο. Κατά συνέπεια, ενεργοποιείται το αυτόνομο νευρικό σύστημα, δηλαδή εκείνο που ελέγχει, ρυθμίζει και συντονίζει όλες τις λειτουργίες του σώματός μας. Οι παλμοί μας ανεβαίνουν, η αρτηριακή πίεσή μας αυξάνεται, ο εγκέφαλός μας ξυπνάει, οι μύες αρχίζουν να εργάζονται εντατικά για να ανοίξουν τους μπλοκαρισμένους αεραγωγούς. Οταν αυτό συμβαίνει κάθε βράδυ, μακροπρόθεσμα οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές: από υπέρταση μέχρι καρδιακή προσβολή.

Αλλά σε ηλικίες άνω των 50 ετών, η άπνοια μπορεί να μας κάνει καλό. Σας φαίνεται περίεργο, σωστά; Κι όμως, με τα χρόνια ο οργανισμός μας αναπτύσσει αμυντικούς μηχανισμούς. Όπως απέδειξε με την πολύ σημαντική έρευνά της αυτή η όμορφη κυρία (σ.σ. δείχνει τη σύζυγό του, Λίνα), όταν η υποξία, δηλαδή η μη επαρκής οξυγόνωση του οργανισμού, συμβαίνει τόσο συχνά, προκαλεί τη δημιουργία νέων αγγείων γύρω από την καρδιά – ονομάζονται παράπλευρα. Έτσι, σε περίπτωση που κάποιος πάθει καρδιακή προσβολή, διαθέτει μία συμπληρωματική πηγή αίματος, ένα πολύτιμο «ρεζερβουάρ». Για να συνοψίσω: σε ηλικίες 30, 40 ετών, η άπνοια σχετίζεται με αυξημένες πιθανότητες πρόωρου θανάτου. Μετά τα 50 και περισσότερο μετά τα 60 και 70, όχι πια.

– Είναι ο καλός ύπνος, κλειδί, για την καλή υγεία;

– Χωρίς αμφιβολία! Υπάρχουν πάρα πολλές μελέτες που το αποδεικνύουν. Ανθρωποι που δεν κοιμούνται αρκετά ή που ο ύπνος τους διακόπτεται είναι ευάλωτοι απέναντι σε διάφορες παθήσεις: από διαβήτη και υπέρταση μέχρι καρδιαγγειακά νοσήματα.

– Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τον ύπνο μας;

– Το πώς κοιμόμαστε εξαρτάται από το πώς ζούμε. Από τις καθημερινές συνήθειές μας. Πίνουμε καφέ και αν ναι, πόσο;

Τι τρώμε και πόσο; Καταναλώνουμε αλκοόλ; Πολλοί θεωρούν ότι με ένα ποτό πριν πέσουν για ύπνο θα χαλαρώσουν και θα κοιμηθούν καλύτερα. Είναι μύθος συμβαίνει το αντίθετο.

– Γιατί προτιμά τους άνδρες η άπνοια;

– Λόγω της μορφολογίας του σώματός τους: σε παχύσαρκους άνδρες το λίπος συγκεντρώνεται κυρίως στην κοιλιά και στον λαιμό, ενώ στις γυναίκες στους γοφούς.

Υπάρχει και μια ορμονική διαφορά: η προγεστερόνη και τα οιστρογόνα είναι ουσίες που διεγείρουν την αναπνοή. Γι’ αυτό και οι περισσότερες γυναίκες αρχίζουν να ταλαιπωρούνται από άπνοια μετά την εμμηνόπαυση.

– Τελικά, γιατί είναι σημαντικό να αναπνέουμε από τη μύτη και όχι από το στόμα;

– Η ρινική αναπνοή είναι καίριας σημασίας για τον καλό ύπνο – αλλά και γενικότερα. Η μύτη μας διαθέτει υποδοχείς που ενεργοποιούν τον εγκέφαλο ώστε να ανοίξει τους αεραγωγούς, ενώ ο φάρυγγάς μας όχι. Δεν είναι τυχαίο ότι στη «Γένεσι» αναφέρεται πως όταν ο Θεός δημιούργησε τον Αδάμ φύσηξε στα ρουθούνια του την πνοή της ζωής. Στα ρουθούνια, όχι στο στόμα...

Το μήνυμα

Η συνεισφορά του Technion στο τεχνολογικό θαύμα του Ισραήλ είναι τεράστια. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν; «Πολλοί και διαφορετικοί», λέει ο Λαβί. «Ο χαρακτήρας μας ως λαού, η θέση μας στον κόσμο και η αναγκαιότητα ως μητέρα της εφευρετικότητας. Παράδειγμα: η ισραηλινή αεροπορία αγόραζε γαλλικά Μιράζ. Το 1969, μετά τον Πόλεμο των Εξι Ημερών, ο πρόεδρος Ντε Γκωλ μάς επέβαλε εμπάργκο. Το Technion αναγκάστηκε να δημιουργήσει εργαστήριο Μικροηλεκτρονικής. Ετσι περάσαμε στην εποχή της υψηλής τεχνολογίας». Ενα σχόλιό του για τα ελληνικά πανεπιστήμια; «Να αποκτήσουν ευελιξία και να μη φοβούνται τη σύνδεση με την επιχειρηματικότητα. Το Technion εισπράττει κάθε χρόνο σχεδόν 50 εκατ. δολάρια από την πώληση τεχνολογίας. Γιατί δεν το κάνετε κι εσείς; Εχετε σπουδαία μυαλά. Αλλά αν τα πανεπιστήμιά σας δεν δώσουν κίνητρα στην αριστεία, δεν θα γίνουν παγκόσμιας κλάσης...».

Η συνάντηση

Το ραντεβού μας με τον κ. Πέρετζ Λαβί δόθηκε μετά το γεύμα που θα παρέθετε στο ζεύγος Λαβί η πρέσβειρα του Ισραήλ Ιρίτ Μπεν Αμπά στην οικία της. Εξαιρετική οικοδέσποινα, μας σέρβιρε καφέ και γλυκίσματα και αποσύρθηκε διακριτικά, λίγο πριν το μαγνητόφωνό μου αρχίσει να καταγράφει τη συνομιλία μας.

Oι σταθμοί του

1949

Γεννιέται στην πόλη Πετάχ Τίκβα του Ισραήλ.

1972

Πτυχίο Ψυχολογίας και Στατιστικής, Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ.

1974

Ph.D. στην Φυσιοψυχολογία, Πανεπιστήμιο της Φλόριντα.

1975

Επιστροφή στο Ισραήλ, ίδρυση του Εργαστηρίου Υπνου στο Πανεπιστήμιο Technion.

1989

Καθηγητής, έδρα Βιολογικής Ψυχιατρικής, Technion.

1993-1999

Κοσμήτωρ της Ιατρικής Σχολής, Technion.

1996

Κυκλοφορεί το βιβλίο του «The Enchanted World of Sleep» που μεταφράστηκε σε 15 γλώσσες.

2004

Βραβείο καλύτερου ερευνητή στην Ευρώπη σε θέματα ύπνου.

2009

Πρόεδρος του Technion.

Πηγή: http://www.kathimerini.gr