ΟΙ «ΕΠΟΧΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΝΙΑΣ»!

ΓΙΩΤΑ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ

Κολοσσαίο, ίσως το χαρακτηριστικότερο σύμβολο της Ρώμης και της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ρόλο στην αρχή του τέλους της έπαιξε και η πανδημία (πιθανότατα ευλογιά) που την έπληξε κατά κύματα γνωστά ως «Λοιμός του Γαληνού» (από το 165-166 μ.Χ. έως το 180 μ.Χ.) και ως «Λοιμός του Κυπριανού» (από το 251 μ.Χ. έως το 270 μ.Χ.).

«Ο θάνατός μου ήταν αναπόφευκτος. Τον 5ο αιώνα π.Χ. δεν είχαμε ούτε τη γνώση ούτε τα μέσα για την καταπολέμηση θανατηφόρων ασθενειών. 'Ομως εσείς, οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, δεν έχετε καμία δικαιολογία».

Πριν από μία δεκαετία είχε στείλει το μήνυμά της για το μέλλον της ανθρωπότητας η εντεκάχρονη Μύρτις, όταν είχε επιλεγεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως «Φίλη των στόχων της Χιλιετίας». Η μικρή κόρη, θύμα τυφοειδούς πυρετού του λοιμού της Αθήνας (5ος αι. π.Χ.), είχε προσελκύσει τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας για την ανάπλασή της από τον ορθοδοντικό καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη.

Το μήνυμα που έστελνε από το παρελθόν για το μέλλον, ως πρέσβειρα του ΟΗΕ, είχε στόχο να ευαισθητοποιήσει τους ηγέτες του κόσμου για την καταπολέμηση ασθενειών που οδηγούν στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως.

Ποιες αναλογίες μπορεί να διακρίνει κανείς με τον λοιμό της Αθήνας, 2.500 χρόνια πριν, και τις μεταγενέστερες ανά τους αιώνες φονικές επιδημίες με το σήμερα;

«'Οσο κι αν η ιατρική επιστήμη εξελίσσεται, πάντα θα βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν μεταλλαγμένο ιό», επισημαίνει στην «Κ» ο μευαιτήρ-γυναικολόγος, ιστορικός της Ιατρικής δρ Λάζαρος Βλαδίμηρος.

«Η Ιατρική κατακτά και θεραπεύει αλλά ποτέ δεν μπορεί να λύσει άμεσα τα προβλήματα. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το πιο πρόσφορο και τελεσφόρο μέσο ήταν και παραμένει η απομόνωση. Καραντίνα (εκ του quaranta/quarantaine δηλαδή σαράντα μέρες απομόνωση στα Λαζαρέτα ή άλλως λοιμοκαθαρτήρια) ήταν η μέθοδος προστασίας, η καραντίνα, υπό διαφορετικές συνθήκες βέβαια, είναι το μόνο ουσιαστικό όπλο και στις μέρες μας».

Οι επιδημίες δεν κάνουν διακρίσεις σε κανέναν, σε καμία περιοχή και σε κάθε εποχή, προσθέτουν οι ιστορικοί.

«Ούτε ο Περικλής της Αθήνας γλίτωσε, ούτε οι συναυτοκράτορες της Ρώμης Λεύκιος Βέρος και ο αδελφός του Μάρκος Αυρήλιος που πέθαναν το 169 μ.Χ. ο πρώτος, και το 180 μ.Χ. ο δεύτερος, από την ίδια λοιμώδη ιογενή νόσο κατά τη διάρκεια μιας, άγνωστης στο ευρύ κοινό, πανδημίας που τάραξε τα θεμέλια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», παρατηρεί ο κ. Παντελής Νίγδελης, καθηγητής αρχαίας ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Μια επιπλέον αναλογία εκείνης είναι «οι συνέπειες που προϊδεάζουν την επομένη μέρα. Πέρα από τη θνησιμότητα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν και οι επιπτώσεις: οικονομικές, κοινωνικές, ψυχολογικές. Αυτό μας δείχνει η Ιστορία και αυτό απασχολεί ήδη την ανθρωπότητα», τονίζει ο κ. Νίγδελης φέρνοντας ως ενδεικτικό παράδειγμα την πανδημία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που άφησε πίσω της εκατομμύρια θύματα.

'Επληξε την Ευρώπη σε δύο κύματα, γνωστά ως «Λοιμός του Γαληνού» (από το 165-166 μ.Χ. έως το 180 μ.Χ.) και «Λοιμός του Κυπριανού» (από το 251 μ.Χ. έως το 270 μ.Χ.).

Η επικρατέστερη αιτία ήταν η ευλογιά που μετέφεραν στρατεύματα της λεγεώνας του ρωμαϊκού στρατού από τη Μεσοποταμία, διασπείροντας τον ιό στη Μεσόγειο, τα Βαλκάνια, την ιταλική χερσόνησο μέχρι τον Ρήνο και από τα παράλια της Αφρικής, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας ώς τη νότια Γερμανία και την Ελβετία. Κατά την έξαρσή της υπολογίζεται ότι η Ρώμη είχε 2.000 νεκρούς ημερησίως. Σύμφωνα με τον Δίωνα Κάσσιο, συγγραφέα του 3ου αιώνα μ.Χ. και μέλος της ρωμαϊκής συγκλήτου, η θνητότητα των κρουσμάτων έφτανε το 25%.

Οι πρώτοι που επλήγησαν ήταν οι ρωμαϊκές λεγεώνες. Ο αποδεκατισμός της στρατιωτικής δύναμης και οι ήττες κλόνισαν την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια στην εμπεδωμένη συλλογική συνείδηση του πληθυσμού για μια ανίκητη και αιώνια αυτοκρατορία.

Η ανασφάλεια ενέτεινε τον φόβο για ένα αβέβαιο μέλλον με αποτέλεσμα τη μεταφυσική προσέγγιση του φαινομένου (μάγοι διέθεταν αντίδοτα για την προστασία).

«Εποχή της Αγωνίας» την ονομάζουν οι ιστορικοί, επισημαίνει ο κ. Νίγδελης, και εκτιμούν ότι οι συνέπειες εκείνης της πανδημίας σηματοδότησαν, εν μέρει, το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και το πέρασμά της στον βυζαντινό κόσμο. Ενισχυμένος από αυτήν την δοκιμασία βγήκε ο χριστιανισμός. Η καθημερινή πρακτική του μέριμνα για τους φτωχούς και η πνευματική διάσταση για το επέκεινα της ζωής τροφοδότησαν εξίσου την ελπίδα.

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/