Η ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΛΛΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ!

ένας μειούμενος πληθυσμός δεν αποτελεί αναγκαστικά οικονομικό πρόβλημα – αλλά είναι ένα μεγάλο πολιτικό πρόβλημα.

Του Ευθύμη Μαραμή

Εισαγωγή

Ο Ryan McMaken παρουσιάζει μια εμπεριστατωμένη ανάλυση σχετικά με την υπογεννητικότητα και τη σχέση της με την οικονομική ανάπτυξη ή παρακμή. Υποστηρίζει, χρησιμοποιώντας πραξεολογική προσέγγιση αλλά και εμπειρικά παραδείγματα, πως η μείωση του πληθυσμού δεν αποτελεί οικονομικό πρόβλημα.
Αποτελεί όμως πολιτικό πρόβλημα καθώς οι κρατικά ελεγχόμενες οικονομίες, ανάλογα με το βαθμό παρέμβασης, τείνουν να αναδιανέμουν πλούτο από τους τωρινούς και μελλοντικούς εργαζόμενους στους συνταξιούχους – στους παλιότερους εργαζόμενους. Θα δούμε τα πιο ενδιαφέροντα σημεία αυτής της ανάλυσης καθώς αφορούν άμεσα την Ελλάδα.

Η οικονομική ανάπτυξη προέρχεται από την αυξημένη παραγωγικότητα

Η υγιής οικονομική θεωρία, μας εξηγεί ότι η οικονομική ανάπτυξη δεν αποτελεί κυρίως συνάρτηση του μεγέθους του πληθυσμού. Είναι κυρίως συνάρτηση της συσσώρευσης κεφαλαίου και της παραγωγικότητας των εργαζομένων. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι πόσοι είναι οι άνθρωποι, αλλά πόσο παραγωγικό είναι το κάθε άτομο, χάρη στην επένδυση σε κεφάλαιο που καθιστά τον κάθε εργαζόμενο πιο παραγωγικό. Περισσότερη παραγωγικότητα προκύπτει από μεγαλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαιο ανά άτομο – ή ανά εργαζόμενο. Η υψηλότερη παραγωγικότητα των εργαζομένων, φυσικά, μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε αύξηση του πληθυσμού καθώς αυξάνονται τα επίπεδα διαβίωσης. Αλλά δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι τα πράγματα λειτουργούν και αντίστροφα. Αν συνέβαινε αυτό, η Ινδία και η Κίνα που διαθέτουν τεράστιους πληθυσμούς θα ήταν πολύ πιο πλούσιες από ο, τι είναι.

Από την άλλη πλευρά, είναι σίγουρα δυνατό να φανταστούμε ορισμένα σενάρια στα οποία το βιοτικό επίπεδο – συνολικά – μειώνεται σημαντικά καθώς οι πληθυσμοί μειώνονται. Αυτό θα συμβεί αν ο αριθμός των ηλικιωμένων συνταξιούχων που δεν εργάζονται υπερτερεί των παραγωγικών νεότερων εργαζομένων. Οι μη εργαζόμενοι ηλικιωμένοι, ενδέχεται να καταναλώνουν κεφάλαιο ταχύτερα από όσο χρειάζονται για να το παράγουν οι καινούριοι νεαροί εργαζόμενοι. Αλλά, ακόμη και αυτό το σενάριο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων.

Μια κρατικά δημιουργημένη κρίση

Το πρόβλημα των συνταξιούχων, ωστόσο, μετατρέπεται σε τεράστιο πολιτικό πρόβλημα μόλις μπουν στο κάδρο οι κυβερνήσεις. Τι συμβαίνει όταν μια κυβέρνηση δίνει εντολή για μεγάλες μεταβιβάσεις πλούτου και εισοδήματος από τους τωρινούς εργαζόμενους στους συνταξιούχους;

Τότε βλέπουμε ότι η μείωση του πληθυσμού καθίσταται μεγάλο πρόβλημα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και για εκείνους που εξαρτώνται από κυβερνητικά προγράμματα αναδιανομής. Όπως αναφέρει ο Nathan Lewis στο Forbes:

Τα κύρια προβλήματα, όπως εγώ τα παρατηρώ, σχετίζονται με τις υφιστάμενες κυβερνητικές πολιτικές και προγράμματα αναδιανομής, που βασίζονται, άμεσα ή έμμεσα, στον αυξανόμενο πληθυσμό. Βασικά, πρόκειται για σχήματα πυραμίδας, τα οποία αν δεν αναπτυχθούν θα σβήσουν. Σε αυτά τα προγράμματα περιλαμβάνονται οι συντάξεις, τα υπάρχοντα προγράμματα υγειονομικής περίθαλψης και σχήματα κρατικών χρεών και ελλειμμάτων. Πολλά από αυτά ξεκίνησαν στα τέλη του 19ου αιώνα και επεκτάθηκαν έντονα κατά τα μέσα του 20ου αιώνα. Μπορεί να ήταν εφαρμόσιμα το 1960 ή το 1970, αλλά σήμερα δεν είναι.

Για παράδειγμα, ένα μοντέλο συνεχιζόμενων κυβερνητικών ελλειμμάτων και αυξανόμενου συνολικού χρέους μπορεί να διατηρηθεί για κάποιο χρονικό διάστημα αν το ονομαστικό ΑΕΠ αυξάνεται ανάλογα γρήγορα. Η «δυναμική του χρέους» επιτρέπει στους δείκτες χρέους προς ΑΕΠ να διατηρήσουν κάποια δείγματα βιωσιμότητας, τουλάχιστον μέχρι να λήξει η θητεία του πολιτικού που αυξάνει τα ελλείμματα. Δυστυχώς, αυτή η συνεχής ανάπτυξη ενός σχήματος πυραμίδας δεν λειτουργεί σε περιβάλλον συρρίκνωσης του πληθυσμού.

Σε ένα πιο ελεύθερο οικονομικό περιβάλλον, οι εργαζόμενοι θα απασχολούνταν περισσότερο – ειδικά τώρα που η αδυναμία εργασίας επέρχεται πολύ αργότερα από ο, τι ίσχυε πριν ανακαλυφθούν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης στην δεκαετία του 1930. Επίσης, σε έναν κόσμο όπου οι συνταξιούχοι δεν θα μπορούσαν να αποσπούν πολλά εισοδήματα από τους νεότερους εργαζόμενους, όσοι αποσύρονταν πλήρως θα έπρεπε να μειώσουν σημαντικά τις δαπάνες τους. Αυτή είναι απλώς η φυσική εξέλιξη της επαγγελματικής ζωής. Σε μια λειτουργική αγορά, δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε πως θα διατηρήσουμε το ύψος των δαπανών, στα ίδια ποσοστά που κάναμε όταν κερδίζαμε εισόδημα πλήρους απασχόλησης – εκτός αν, φυσικά, κάποιος έχει σημαντικές αποταμιεύσεις.

Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι, θα πρέπει να περικόψουν τις δαπάνες τους όταν συνταξιοδοτηθούν. Ωστόσο, σε έναν κόσμο με πολλούς συνταξιούχους που βασίζονται σε κρατικές συντάξεις, οι συνταξιούχοι μπορούν να συνεχίσουν να διατηρούν υψηλό επίπεδο κατανάλωσης, εάν χρησιμοποιήσουν την κρατική εξουσία για να επιδοτήσουν το βιοτικό τους επίπεδο.

Εδώ είναι που το πρόβλημα γίνεται μεγάλο

Σε έναν κόσμο με συρρικνούμενο πληθυσμό – αν οι ηλικιωμένοι είναι περισσότεροι από τους νεότερους – το βάρος της διατήρησης του βιοτικού επιπέδου των συνταξιούχων, θα αυξανόταν συνεχώς για κάθε εργαζόμενο. Ο μόνος τρόπος να διατηρηθούν οι πληρωμές συντάξεων σε σταθερό ή αυξανόμενο επίπεδο, είναι η αύξηση των φόρων και των εισφορών που επιβάλλονται στους σημερινούς επαγγελματίες και εργαζόμενους. Αυτό θα μπορούσε να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα με τη σταδιακή αποστράγγιση όλο και περισσότερου πλούτου από τους σημερινούς εργαζομένους ώστε να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις περιλαμβάνουν τη μείωση της ικανότητας των νεότερων εργαζομένων να εξοικονομούν και να επενδύουν σε παραγωγή κεφαλαίου. Με άλλα λόγια, οι πόροι της οικονομίας μετατοπίζονται από την παραγωγή (από τους νεότερους εργαζομένους) στην κατανάλωση (στους συνταξιούχους). Αυτό θα μειώσει τη συσσώρευση κεφαλαίου, την εξοικονόμηση και, τελικά, την παραγωγικότητα των εργαζομένων.

Αυτή είναι μια πραγματική κρίση

Επομένως, διαπιστώνουμε ότι ένας μειούμενος πληθυσμός δεν αποτελεί αναγκαστικά οικονομικό πρόβλημα – αλλά είναι ένα μεγάλο πολιτικό πρόβλημα. Η κρίση που αντιμετωπίζουμε τώρα δεν είναι αποτέλεσμα κάποιου ενσωματωμένου δημογραφικού φαινομένου. Είναι πρόβλημα κρατικών συντάξεων, οι οποίες μεταβιβάζουν πλούτο από τους παραγωγικούς εργαζόμενους σε μη παραγωγικούς συνταξιούχους.

Πηγή: https://www.eleytheriagora.gr