ΤΟ ΔΙΑΛΕΓΕΣΘΑΙ ΕΣΤΙ ΦΙΛΟΣΟΦΕΙΝ!

Της Παρής Στεφανή

Δεν υπάρχει μαθητής που να μην έχει ακούσει έστω και μία φορά στο σχολείο τη φράση: «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν». Αν παραλλάξουμε λίγο αυτό το γνωμικό, μπορούμε να μιλούμε για διάλογο στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος, του οποίου η σημασία είναι τεράστια. Ποια είναι λοιπόν η σημασία του εκπαιδευτικού διαλόγου και ποιες οι προϋποθέσεις, προκειμένου να είναι γόνιμος και εποικοδομητικός;

Είναι γεγονός πως ο διάλογος στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας έχει μείζονος σημασίας οφέλη για την επίτευξη των στόχων της παιδείας που παρέχεται στο σχολείο. Συγκεκριμένα, μέσω της συζήτησης και της ελεύθερης ανταλλαγής των απόψεων μεταξύ των μαθητών, αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα των νέων. Η μετωπική διδασκαλία και η χρησιμοθηρική γνώση απουσιάζουν, και τη θέση τους παίρνει το μαθητοκεντρικό σύστημα διδασκαλίας. Σε αυτό ο δάσκαλος ως ένας σύγχρονος «Σωκράτης» – θα λέγαμε – προσπαθεί να «εκμαιεύσει» τη γνώση από τους μαθητές, οι οποίοι δεν είναι ρομπότ, αλλά μετουσιώνονται σε ορθώς σκεπτόμενα άτομα. Τα ορθώς λοιπόν σκεπτόμενα άτομα, εκτός από το γεγονός ότι το κριτικό τους πνεύμα ενισχύεται, έχουν τη δυνατότητα να αφομοιώνουν με μεγαλύτερη ευκολία και ζήλο τις πληροφορίες και τις γνώσεις που μεταλαμπαδεύει ο εκπαιδευτικός σε αυτά. Η «ζωντανή» συζήτηση «ζωντανεύει» και τους ίδιους τους νέους, οι οποίοι δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το εκάστοτε μάθημα. Η μηχανιστική γνώση περνά σε δεύτερη μοίρα και η διερευνητική μάθηση διαδραματίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ταυτόχρονα, η ενίσχυση του διαλόγου στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος αποτελεί θεμέλιο λίθο για την ανάπτυξη της δημοκρατικής συνείδησης των μαθητών. Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, η οποία δίνει την ευκαιρία στους μαθητές για πολύπλευρη γνώση και αυτενέργεια, συμβάλλει στη μετατροπή του νέου σε ενεργό μέλος της κοινωνίας. Δεδομένου ότι ο διάλογος αποτελεί τη βάση του δημοκρατικού πολιτεύματος, και στοιχείο διαρκούς επιβεβαίωσής του, ο μαθητής γίνεται ενεργός δέκτης πληροφοριών και όχι παθητικός αποδέκτης. Μαθαίνει την αξία του σεβασμού απέναντι στο διαφορετικό, αλλά και στο όμοιο. Παράλληλα, ενισχύεται η πολιτικοποίηση του νέου και καταδυναστεύεται η κομματικοποίησή του. Το άτομο συνειδητοποιεί την αξία της συμμετοχής στα κοινά και του διαλόγου για πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Το σχολείο είναι μικρογραφία της κοινωνίας – όπως γνωρίζουμε – οπότε ο διάλογος σε αυτή τη μικρή και ιδιότυπη κοινωνία αποτελεί προοικονομία για τη χρήση αυτού ως μέσου συνεργασίας και επίλυσης διαφορών στη «μεγαλύτερη» και ρεαλιστικότερη κοινωνία.

Η αλήθεια είναι όμως ότι υπάρχουν και ορισμένες προϋποθέσεις για να επιτευχθούν οι στόχοι του εκπαιδευτικού διαλόγου. Όσον αφορά το μαθητή, αυτός οφείλει να επιδεικνύει τον απαραίτητο σεβασμό απέναντι στους συμμαθητές και τους καθηγητές του. Η γόνιμη συζήτηση και η εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων ως στοιχεία της διαθεματικής διδασκαλίας, δεν υφίστανται εάν ο σεβασμός και η ευγενική αντιμετώπιση συμμαθητών και καθηγητών βρίσκονται σε δεύτερο πλάνο. Εξίσου σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η διάθεση του νέου για συνεργασία και αυτενέργεια. Χωρίς την ισχυρή θέληση του μαθητή να εξελιχθεί μέσω του ομαδοσυνεργατικού πνεύματος και της αλληλεπίδρασης που εγγυάται ο διάλογος, η εκπαιδευτική διαδικασία απομακρύνεται όλο και περισσότερο από το βιωματικό χαρακτήρα και τη διαλεκτική χροιά που «δυνάμει» διαθέτει, όχι όμως «ενεργεία» όπως αποδεικνύεται.

Ευθύνη όμως δεν έχει μόνο ο μαθητής, αλλά και ο διδάσκων. Συγκεκριμένα, η αποβολή των ρατσιστικών αντιλήψεων και η ισότιμη αντιμετώπιση όλων ανεξαιρέτως των μαθητών αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα για τη μετατροπή του μαθήματος σε εστία όπου αντί για την αρχαιοελληνική θεά Εστία, προστάτιδα θα είναι η διαλεκτική, «γέννημα – θρέμμα» του Σωκράτη. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η διάθεση που οφείλει να έχει ο εκπαιδευτικός για ουσιαστική επικοινωνία με τους μαθητές. Ο καθηγητής γίνεται καθοδηγητής, και με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται ο γόνιμος διάλογος, ο οποίος κατέχει δεσπόζουσα θέση σε οποιαδήποτε προσπάθεια του καθ-οδηγητή να παρέχει βοήθεια στο νέο. Το χάσμα που υπάρχει ανάμεσά τους γεφυρώνεται, αφού ο διδάσκων δείχνει ενδιαφέρον και ισχυρή θέληση να πλησιάσει το μαθητή και να τον βοηθήσει.

«Το διαλέγεσθαι εστί φιλοσοφείν» λοιπόν, καθώς η αξία του διαλόγου είναι τεράστια. Για την επίτευξη των στόχων του όμως είναι αναγκαίες ορισμένες προϋποθέσεις που οφείλουν να ισχύουν. Αξίζει να γίνουν συντονισμένες προσπάθειες μαθητών και καθηγητών, προκειμένου το «διαλέγεσθαι» να εφαρμόζεται στον καθημερινό βίο του ατόμου. Γιατί το σχολείο αποτελεί καθημερινότητα για πολλούς, και είναι επιτακτική ανάγκη να τη βελτιώνουμε διαρκώς. Και αφετηρία για αυτό είναι ο διάλογος.

Παρή Στεφανή*

Πηγή: https://www.schooltime.gr