ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣ!

Σύμφωνα με ένα παλιό ρητό «τα μάτια είναι παράθυρα στην ψυχή μας» τα οποία αποκαλύπτουν τα βαθύτερα αισθήματά μας, που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα θέλαμε να κρατήσουμε κρυφά. Αν και η σύγχρονη επιστήμη αποκλείει την ύπαρξη «ψυχής», το προαναφερθέν ρητό περιέχει ένα κόκκο αλήθειας.
Τα μάτια δεν αποκαλύπτουν μόνο τι συμβαίνει στον εγκέφαλο, αλλά ενδέχεται να διαδραματίζουν ρόλο στο πώς ανακαλούμε στη μνήμη αναμνήσεις και πώς λαμβάνουμε αποφάσεις.

Τα μάτια μας κινούνται διαρκώς. 

Κάποιες από αυτές τις κινήσεις βρίσκονται υπό τον συνειδητό μας έλεγχο, ενώ άλλες συμβαίνουν υποσυνείδητα. Όταν διαβάζουμε, παραδείγματος χάρη, εκτελούνται μία σειρά από ταχύτατες οφθαλμικές κινήσεις, που ονομάζονται «Σακκαδικές» όπως, παραδείγματος χάρη, όταν εστιάζουμε το βλέμμα σε μία λέξη και μετά στην επόμενη. Όταν μπαίνουμε σε ένα δωμάτιο κάνουμε μεγαλύτερες Σακκαδικές Κινήσεις καθώς αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς υπάρχει στον χώρο. Πέραν των Σακκαδικών Κινήσεων, υπάρχουν οι μικρές, ακούσιες κινήσεις που κάνουμε καθώς περπατάμε προκειμένου έτσι να εξισορροπήσουμε την κίνηση του κεφαλιού και να σταθεροποιήσουμε τη θέα του κόσμου. Τέλος, τα μάτια μας κινούνται με υπερβολική ταχύτητα στη φάση REM του ύπνου.

Οι επιστήμονες, εξάλλου, πιστεύουν ότι κάποιες από τις κινήσεις των ματιών μας μπορεί να αποκαλύπτουν τις ενίοτε δαιδαλώδεις διαδικασίες της σκέψης μας. Έρευνα που είδε πρόσφατα τα φώτα της δημοσιότητας υποδεικνύει ότι η διαστολή της κόρης συνδέεται με την αβεβαιότητα κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αν κάποιος είναι λιγότερο σίγουρος για την απόφασή του, τότε αισθάνεται υψηλή διέγερση, γεγονός που προκαλεί και τη διαστολή της κόρης του ματιού. Αυτή η μεταβολή πιθανώς να αποκαλύπτει τι πρόκειται να αποφασίσουμε. Μία ομάδα ερευνητών, παραδείγματος χάρη, διαπίστωσε ότι η έρευνα για τη διαστολή της κόρης επέτρεψε την πρόβλεψη της διανοητικής διαδικασίας: πότε, δηλαδή, ένα προσεκτικό άτομο το οποίο συνήθως έλεγε όχι, ετοιμαζόταν να λάβει μία επισφαλή απόφαση και να απαντήσει καταφατικά.

Επίσης, η παρατήρηση των οφθαλμών μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές να προβλέψουν ποιον αριθμό έχει κατά νου το άτομο. Ο Τόμπιας Λέτσερ και οι συνεργάτες του στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, «στρατολόγησαν» 12 εθελοντές και κατέγραψαν τις κινήσεις των ματιών τους καθώς διάβαζαν μία λίστα με αριθμούς. Όπως διαπιστώθηκε, η κατεύθυνση και το εύρος των κινήσεων των ματιών των συμμετεχόντων αρκούσαν για να προβλεφθεί με ακρίβεια ποιος ήταν ο αριθμός που επρόκειτο να επιλέξουν, αν ήταν μεγαλύτερος ή μικρότερος από τον προηγούμενο και κατά πόσο. Το βλέμμα κάθε εθελοντή μετακινείτο προς τα πάνω και τα δεξιά προτού αναφέρουν ένα μεγαλύτερο αριθμό και προς τα κάτω και τα αριστερά προτού πουν ένα μικρότερο αριθμό. Και όσο μεγαλύτερη ήταν η μετατόπιση από τη μία πλευρά στην άλλη, αναλόγως μεγαλύτερη ήταν και η διαφορά ανάμεσα στους αριθμούς.

Αυτό, λένε οι επιστήμονες, υποδεικνύει κατά κάποιο τρόπο ότι υπάρχει σύνδεση της αφηρημένης αριθμητικής αναπαράστασης στον εγκέφαλο και της κίνησης στον χώρο. Ωστόσο, η μελέτη δεν αποκαλύπτει ποιο έρχεται πρώτο, αν δηλαδή, προϋπάρχει η σκέψη ενός συγκεκριμένου αριθμού που προκαλεί τη μεταβολή στη θέση του ματιού ή αν η θέση του ματιού είναι αυτή που επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Το 2013 ερευνητές στη Σουηδία δημοσιοποίησαν στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι κατά πάσα πιθανότητα ισχύει το δεύτερο και οι κινήσεις του ματιού είναι αυτές που διευκολύνουν την ανάκληση μιας ανάμνησης.

Το πείραμα των Σουηδών

Οι Σουηδοί ερευνητές ζήτησαν από 24 φοιτητές να μελετήσουν μία σειρά από αντικείμενα τα οποία εμφανίστηκαν σε μία άκρη της οθόνης του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Επίσης οι εθελοντές κλήθηκαν να ακούσουν μία σειρά φράσεων για κάποια από τα αντικείμενα που είχαν δει, όπως παραδείγματος χάρη, «το αυτοκίνητο ήταν στραμμένο στα αριστερά» και τους ζητήθηκε να πουν με όσο μεγαλύτερη ταχύτητα γινόταν, κατά πόσο αυτές οι φράσεις ήταν αληθείς ή ψευδείς. Κάποιοι από τους εθελοντές μπορούσαν να κινήσουν ελεύθερα τα μάτια τους, ενώ σε άλλους ζητήθηκε να έχουν κολλημένο το βλέμμα τους σε ένα σταυρό στο κέντρο της οθόνης ή στη γωνία όπου εμφανίστηκαν τα αντικείμενα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αυτοί που μπόρεσαν να κινήσουν το βλέμμα τους κατάφεραν να ανακαλέσουν τις αναμνήσεις καλύτερα συγκριτικά με αυτούς που είχαν προσηλωμένο το βλέμμα τους σε ένα σημείο. Επίσης, αυτοί που είχαν κολλημένο το βλέμμα τους στη γωνία της οθόνης όπου εμφανίστηκαν τα αντικείμενα, τα κατάφεραν καλύτερα από αυτούς που είχαν προσηλωμένο το βλέμμα τους σε κάποια άλλη γωνία της οθόνης. Αυτές οι διαπιστώσεις υποδεικνύουν ότι όταν οι κινήσεις των ματιών κατά τη διάρκεια της κωδικοποίησης των πληροφοριών αντιστοιχούσαν με τις κινήσεις κατά τη διάρκεια της ανάκλησης των αναμνήσεων, τόσο καλύτερα μπορούσαν οι εθελοντές να θυμηθούν τα αντικείμενα. Πιθανώς αυτό να συμβαίνει επειδή οι κινήσεις των ματιών μας μάς βοηθούν να επαναφέρουμε στη μνήμη τις σχέσεις στον χώρο μεταξύ των αντικειμένων μέσα στο περιβάλλον τη στιγμή της κωδικοποίησης των πληροφοριών.

Αυτές οι κινήσεις των ματιών μπορεί να είναι υποσυνείδητες. «Όταν οι άνθρωποι κοιτούν σκηνές που δεν έχουν ποτέ τους απαντήσει στο παρελθόν, τα μάτια τους προσκολλώνται σε πληροφορίες που έχουν ξαναδεί ακόμα και όταν δεν έχουν συνειδητή ανάμνηση» εξηγεί ο Ρότζερ Γιόχανσον, ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο της Λούνδης.

Όταν οι άλλοι «βλέπουν» τις σκέψεις μας

Η παρακολούθηση των κινήσεων του ματιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να οδηγηθούν οι άνθρωποι σε συγκεκριμένη απόφαση. Μία πρόσφατη μελέτη έδειξε -και αυτό είναι άκρως ανησυχητικό- ότι η παρακολούθηση των κινήσεων του ματιού μπορεί να τύχει εκμετάλλευσης, έτσι ώστε να επηρεάσει τις ηθικές αποφάσεις που λαμβάνουμε.

Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες στην έρευνα κάποιες περίπλοκες ηθικές ερωτήσεις όπως π.χ. «μπορεί ποτέ να δικαιολογηθεί ένας φόνος» και στη συνέχεια τους έδειξαν στην οθόνη τις εναλλακτικές απαντήσεις («ενίοτε δικαιολογείται» «ποτέ δεν δικαιολογείται»).

Παρακολουθώντας την κίνηση των ματιών των συμμετεχόντων, και αφαιρώντας τις δύο εναλλακτικές απαντήσεις μόλις ο συμμετέχων περνούσε συγκεκριμένο χρόνο κοιτώντας μία από τις δύο εναλλακτικές απαντήσεις, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να κάνουν τον εθελοντή να επιλέξει την επιθυμητή επιλογή ως απάντησή του. «Δεν τους δώσαμε περισσότερες πληροφορίες» υποστηρίζει ο νευρολόγος Ντανιέλ Ρίτσαρντσον του University College, London και συντάκτης της έκθεσης. «Απλά περιμέναμε να ξεδιπλωθούν οι δικές τους διαδικασίες λήψης απόφασης και τις διακόψαμε στο κατάλληλο σημείο. Τους κάναμε να διαμορφώσουν τη σκέψη τους, απλά ελέγχοντας τη χρονική στιγμή που έλαβαν την απόφασή τους».

Πετυχημένοι πωλητές

Ο Ρίτσαρντσον επισημαίνει ότι οι πετυχημένοι πωλητές πιθανότατα να γνωρίζουν τη διαδικασία και να τη χρησιμοποιούν προκειμένου να πείσουν τους πελάτες τους. «Πιστεύουμε ότι οι πειστικοί άνθρωποι έχουν χάρισμα με τον λόγο αλλά ίσως να γνωρίζουν και να παρακολουθούν την ίδια διαδικασία λήψης αποφάσεων. Μπορεί οι επιτήδειοι πωλητές να γνωρίζουν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που το άτομο κλίνει προς μία συγκεκριμένη επιλογή και στη συνέχεια να προσφέρουν μία έκπτωση». Τελικά, όμως, τα έξυπνα κινητά και οι άλλες φορητές συσκευές που διαθέτουν τέτοιες εφαρμογές παρακολούθησης του βλέμματος μπορούν να μεταβάλουν κατά το δοκούν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. «Αν ψωνίζετε στο Διαδίκτυο μπορούν και επηρεάζουν την απόφασή σας προσφέροντας δωρεάν αποστολή τη στιγμή που καρφώνετε το βλέμμα σας σε συγκεκριμένο προϊόν». Πράγματι, οι κινήσεις των ματιών μπορούν, όχι μόνο να αποκαλύψουν αλλά και να επηρεάσουν τις σκέψεις μας, τις πεποιθήσεις μας ακόμα και τις επιθυμίες μας. Αυτή η γνώση μας επιτρέπει να βελτιώσουμε τις διανοητικές μας διαδικασίες αλλά ταυτόχρονα μας αφήνει ευάλωτους στην εκμετάλλευση από άλλους ανθρώπους.

«Τα μάτια θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πράγματα που κάποιος θέλει να καταπνίξει, όπως είναι παραδείγματος χάρη, οι ρατσιστικές του προκαταλήψεις» λέει ο Ρίτσαρντσον και προσθέτει: «oι εφαρμογές παρακολούθησης της κίνησης των ματιών και όλες οι άλλες σχετικές τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται από τους χρήστες κινητών τηλεφώνων μπορούν να παρακολουθήσουν και να αποκαλύψουν οτιδήποτε άλλο. Αυτό σημαίνει ότι πρακτικά μοιραζόμαστε τις σκέψεις με άλλους ανθρώπους και μάλιστα όχι με αυτούς που απαραιτήτως θέλουμε».

Πηγή: http://www.kathimerini.gr