ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΙΟΛΟΣ, ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΞΕΟΝΟΔΟΧΕΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ. ΠΟΙΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ!

Η αρχιτέκτονας Μαρία Δανιήλ κάνει μια μικρή αναδρομή στην ιστορία των πρώτων ξενοδοχείων της πόλης, με αφορμή τις σχετικές δράσεις της οργάνωσης actionplus

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ

Το παλαιότερο ξενοδοχείο στην Αθήνα, που σχεδιάστηκε ειδικά για τη χρήση αυτή, το Αίολος, χτίστηκε το 1835 στην αρχή της οδού Αιόλου. 

Μετά την ανακήρυξη της Αθήνας σε πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους το 1833 ξεκινά ουσιαστικά και η ανάπτυξη της πόλης. Σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη της μισοερειπωμένης από τον απελευθερωτικό πόλεμο πόλης αποτελεί η ίδρυση των πρώτων ξενοδοχείων, τα οποία αρχικά στεγάζονται σε μεγαλοαστικές κατοικίες, για να ακολουθήσει τη δεκαετία του 1880 η εμφάνιση ξενοδοχείων που ακολουθούν τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα, τα οποία μάλιστα αποκτούν ενεργό ρόλο στην κοινωνική και πνευματική ζωή της πόλης.
Σήμερα τα περισσότερα έχουν κατεδαφιστεί, άλλα έχουν αλλάξει χρήση ή παραμένουν κενά, ενώ παράλληλα βλέπουμε κάποια εγκαταλελειμμένα κτίρια του κέντρου να μετατρέπονται σε πολυτελή ξενοδοχεία λόγω της ανόδου του τουρισμού. Η οργάνωση actionplus διοργανώνει σχετικό σεμινάριο στις 21/11 και επιτόπια ξενάγηση στις 25/11, όπου θα αναζητηθεί η πορεία τους μέσα στον χρόνο, από την ακμή στην παρακμή, στη διαδοχική επανάχρηση ή εγκατάλειψή τους, ενώ θα συζητηθεί και η συνεισφορά τους στη διαμόρφωση της λειτουργίας και της εικόνας της πόλης διαχρονικά, όπως και η αναμενόμενη αξιοποίησή τους. Η αρχιτέκτονας Μαρία Δανιήλ απαντά στις ερωτήσεις σχετικά με το θέμα. 

Η Μαρία Δανιήλ

— Ποια είναι τα πρώτα ξενοδοχεία της Αθήνας; Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα τα περισσότερα ξενοδοχεία στεγάζονται στην πλειοψηφία τους σε υφιστάμενες μεγαλοαστικές κατοικίες. Το παλαιότερο ξενοδοχείο στην Αθήνα, που σχεδιάστηκε ειδικά για τη χρήση αυτή, το Αίολος, χτίστηκε το 1835 στην αρχή της οδού Αιόλου. Στα παλαιότερα περιλαμβάνονται το ξενοδοχείο Βύρων του 1840 στην πλατεία της Αγίας Ειρήνης, που στέκει ακόμη μισοερειπωμένο, και το Ξενοδοχείο των Ξένων, του 1850, στην αρχή της οδού Φιλελλήνων, στην πλατεία Συντάγματος, που σήμερα έχει κατεδαφιστεί. 

Tο ξενοδοχείο της Μ. Βρεταννίας οικοδομήθηκε την περίοδο 1839-1843. Φωτο: Αρχείο Baldwin-Edwards 

— Ποιες ήταν οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επηρέασαν τη χωροθέτηση και τη μορφή τους; Αρχικά εμφανίζονται στο κέντρο του παραδοσιακού οικισμού στην Πλάκα και επεκτείνονται σταδιακά στους βασικούς εμπορικούς άξονες, στις οδούς Αιόλου, Ερμού και Αθηνάς, γύρω από την πλατεία Καπνικαρέας και την πλατεία Λουδοβίκου. Από τη δεκαετία του 1870 κι έπειτα καταλαμβάνουν τα μέτωπα της πλατείας Συντάγματος και Ομονοίας. Μεγάλα παραθεριστικά ξενοδοχεία στα περίχωρα της πόλης (Κηφισιά, Φάληρο κ.λπ.) οικοδομούνται από τα τέλη του 19ου αι. και απευθύνονται στη μεσαία και ανώτερη κοινωνική τάξη. Τα μεγάλα και πολυτελή ξενοδοχεία απευθύνονται κυρίως σε μεγαλοαστούς ταξιδιώτες, διπλωμάτες ή εμπορικούς αντιπροσώπους, ενώ τα λαϊκότερα γύρω από την Αγορά της οδού Αθηνάς και τον σταθμό Λαρίσης και Πελοποννήσου σε επαρχιώτες ταξιδευτές χαμηλής οικονομικής υπόστασης και εργατικό προσωπικό. 

Το Ξενοδοχείο Excelsior στην Ομόνοια. 

— Τι ρόλο έπαιξαν στη δημόσια και καλλιτεχνική ζωή της Αθήνας; Μετά τη δεκαετία του 1880, τα μεγάλα και πολυτελή ξενοδοχεία δεν ικανοποιούν μόνο ανάγκες ύπνου και τροφής αλλά φιλοξενούν και κοινωνικές και ψυχαγωγικές ανάγκες. Χρησιμοποιούνται για διάφορες τελετές, πολιτιστικές εκδηλώσεις, επίσημα γεύματα κ.λπ. — Ποια ήταν η περίοδος άνθησής τους; Ποια ξενοδοχεία περιλαμβάνονται σε αυτήν; Από τη δεκαετία του 1880 πληθαίνουν, λόγω της αύξησης του πληθυσμού της πόλης, ιδιαίτερα μετά την επέκταση των ορίων της χώρας (1881), και της μεγάλης ζήτησης καταλυμάτων που προέκυψε. Στεγάζονται σε ειδικά για τη χρήση αυτή κατασκευασμένα κτίρια, σύμφωνα με τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα. 

Το ξενοδοχείο Εμπορικόν

— Πόσα από αυτά στέκονται ακόμα και πού μπορούμε να τα βρούμε; Σήμερα τα περισσότερα είτε έχουν αλλάξει χρήση είτε έχουν κατεδαφιστεί. Πολλά έχουν κηρυχθεί διατηρητέα, συνήθως ως προς το κέλυφος. Ένα παράδειγμα αποτελεί το ξενοδοχείο Αθήναι (1890) στη Σταδίου και Κοραή, που στέγαζε γραφεία και τα τελευταία χρόνια κατάστημα ρούχων. Ορισμένα έχουν διατηρήσει την αρχική τους χρήση, αλλά όχι και την αρχική τους διάταξη, όπως το ξενοδοχείο της Μ. Βρεταννίας, που οικοδομήθηκε την περίοδο 1839-1843 και ο πρώτος του όροφος χρησιμοποιούνταν ως κατοικία της οικογένειας Δημητρίου, ενώ το ισόγειο για τα γραφεία της επιχείρησης.

Πηγή: www.lifo.gr