ΑΠΟΔΟΧΗ Ή ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ; Η ΘΕΜΕΛΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ!

Η Τρίτη Ηλικία είναι μια περίοδος πολυδιάστατων αλλαγών στη ζωή του ανθρώπου. Στη σύγχρονη κοινωνία επικεντρωνόμαστε στις απώλειες ως το καθοριστικό χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου.

Και πράγματι οι απώλειες είναι πολλές στα γηρατειά: επιδείνωση υγείας και σωματικών ικανοτήτων, απώλεια αγαπημένων προσώπων, απώλεια σημαντικών ρόλων. Αν όμως επικεντρωθούμε στις απώλειες, τότε βλέπουμε αυτή τη φάση της ζωής μόνο αρνητικά, σαν μια περίοδο παρακμής χωρίς σκοπό και ελπίδα για κάτι καινούριο. 

Όμως η εξέλιξη του ανθρώπου συνεχίζεται σε κάθε ηλικία μέχρι το τέλος του θανάτου. Ο Erickson, ένας διάσημος ψυχολόγος του 20ου αιώνα, υποστήριξε ότι σε κάθε ηλικία ο άνθρωπος διαπραγματεύεται έναν άλλον στόχο στη ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη. Οι απώλειες της τρίτης ηλικίας οδηγούν σε ένα “άδειασμα του χώρου”, σε ένα κενό στη ζωή του ανθρώπου. Χωρίς τις συνήθεις δραστηριότητες που απορροφούσαν την ενέργεια και χρόνο του, το άτομο βρίσκεται μόνο με τον εαυτό του. Ανάγκες του που είχαν παραμεληθεί, διλήμματα, ανεπίλυτες συγκρούσεις που είχε απωθήσει αναδύονται και αρχίζουν να τον προβληματίζουν. Φαντάσματα του παρελθόντος που νόμιζε ότι είχαν χαθεί υψώνονται πάλι απειλητικά. Οι δραστηριότητες και ευθύνες που γέμιζαν τη ζωή του για δεκαετίες του επέτρεπαν να απωθήσει δύσκολα συναισθήματα, ο καθημερινός αγώνας της επιβίωσης δεν του άφηνε χρόνο να σκεφτεί, να διαπραγματευθεί και να επιλύσει δύσκολες καταστάσεις. Τώρα φθάνοντας στο τελευταίο στάδιο της ζωής το άτομο στρέφεται προς τα πίσω. Κοιτάζει το παρελθόν του και τη ζωή που έχτισε, τις χαρές που γεύτηκε, τις ματαιώσεις και πόνο που δοκίμασε. 

Αυτή η καινούρια πραγματικότητα δημιουργεί τη θεμελιακή ψυχολογική πρόκληση της τρίτης ηλικίας. Το άτομο έχει δύο επιλογές: 1) Προσπαθεί να αποφύγει την αναδρομή και προβληματισμό, αντιμετωπίζει τα συναισθήματα και ευαισθησία αυτής της φάσης όχι σαν μια ευκαιρία για αυτοβελτίωση αλλά σαν ένα δυσάρεστο επακόλουθο των γηρατειών δίχως νόημα και σκοπό. Όταν δύσκολες αναμνήσεις ή αισθήματα από το παρελθόν τον κατακλύζουν, τρομάζει, τον πλημμυρίζουν οργή και ενοχές και τρομαγμένος παλεύει να τα απωθήσει πάλι, να τα ξεχάσει. Ανήμπορος να κατανοήσει και επομένως να αποδεχτεί το παρελθόν του κοιτάζει το μέλλον και θάνατο με τρόμο και απελπισία.

2) Στον άλλο πόλο το άτομο κοιτάζει με περιέργεια και ενδιαφέρον το παρελθόν του, προσπαθεί να κατανοήσει τί τον οδήγησε στις σωστές αλλά και στις λανθασμένες επιλογές του, προβληματίζεται για τις συνέπειες που είχαν οι πράξεις του. Κοιτάζει κατάματα τα λάθη του παρελθόντος, αλλάζει ό,τι μπορεί ακόμα να αλλάξει, νιώθει μεταμέλεια χωρίς να προσπαθεί να τιμωρήσει τον εαυτό του για πράγματα που δεν μπορεί να αλλάξει πλέον. Αφουγκράζεται τον πόνο και φόβο που ένιωσε στο παρελθόν, προσπαθεί να γιατρέψει όσο είναι δυνατόν παλιές πληγές. Κατανοώντας και αποδεχόμενος τη ζωή του σαν ένα όλο, με τις καλές και δύσκολες στιγμές, νιώθει τη γαλήνη της σοφίας, το διαμάντι της αυτοπραγμάτωσης της τρίτης ηλικίας.

ΠΗΓΗ