Ο ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΣ ΠΟΘΟΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ!

Γράφει η Άννεκε Ιωαννάτου 

Από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος, τον απασχολούσε η υγεία του και έψαχνε από την πιο πρωτόγονη φάση τρόπους να θεραπεύει δυσάρεστες καταστάσεις με τα μέσα που του πρόσφερε η φύση γύρω του. Οι μέθοδοι αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας εξελίχθηκαν εντυπωσιακά στην ιστορία πότε με άλματα μπροστά, πότε με μακραίωνες περιόδους πισωγυρίσματος, στις οποίες λες και είχαν ξεχαστεί τελείως παλαιότερα επιτεύγματα. Μιλάμε για διαφορετικούς τόπους και χώρους, ενδεχομένως γεωγραφικά απομακρυσμένοι ο ένας από τον άλλο. Ωστόσο, δεν είναι τόσο το πρόβλημα επικοινωνίας και μέσων μεταφοράς που εμπόδιζε τη διάδοση κατακτημένων ιατροφαρμακευτικών γνώσεων από τη μία χώρα στην άλλη, αλλά και σ’ αυτό τον τομέα έπαιζε και παίζει καθοριστικό ρόλο η βαθμίδα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και οι αντίστοιχες μ’ αυτήν σχέσεις στην κοινωνία, το πολιτικό-κοινωνικό σύστημα δηλαδή. Φυσικά, το επίπεδο της ιατρικής είναι ανάλογο με το επίπεδο ανάπτυξης μιας κοινωνίας, που δεν πάει καθόλου να πει ότι όλοι στην κοινωνία έχουν την ίδια πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ποιότητας. Κάθε άλλο. Το ζούμε όλο και πιο δραματικά στις μέρες μας. Δεν θα σταθούμε εδώ στον ταξικό διαχωρισμό σε προνομιούχους και μη, γνωστό σε όλα τα επίπεδα των κοινωνικών δεδομένων. Χωρίς αυτόν σήμερα, με τα ψηλά αναπτυγμένα μέσα επικοινωνίας, μεταφορών κλπ, η ιατρική περίθαλψη θα είχε γίνει δικαίωμα και κτήμα όλων των λαών και όλων των κοινωνικών στρωμάτων.

Η ιατρική στη λαϊκή παράδοση

Η ανάπτυξη της ιατρικής ως επιστήμης στην αρχαιότητα είχε συντελεστεί σε χώρους γεωγραφικούς, όπου υπήρχε μια συγκεκριμένη βαθμίδα ανάπτυξης που την επέτρεπε και την προωθούσε, γιατί την είχε ανάγκη. Όπου υπήρχαν εμπορικές σχέσεις με άλλες χώρες, η γνώση πάντα μεταδιδόταν επηρεάζοντας άλλους τόπους, εφόσον υπήρχαν προϋποθέσεις ενσωμάτωσης και ανάπτυξής της. Πώς το κατόρθωσαν, όμως, παλαιότερες μέθοδοι θεραπείας, ακόμα και οι πιο πρωτόγονες, να επιβιώνουν όχι μόνο σε τόπους όπου η επιστήμη δεν έχει φτάσει, αλλά ακόμα και σε επιστημονικά αναπτυγμένες χώρες; Η εξήγηση σ’ ο, τι αφορά τις τελευταίες, είναι μια δυσπιστία απέναντι στη «χημεία» και την εμπορικότητα μεθόδων θεραπείας και φαρμάκων, που έχει δημιουργηθεί στους ανθρώπους με κάποια γνώση και συνείδηση και που οδηγεί ενδεχομένως στο να ανατρέχουν –ακόμα και υπερβολικά- στις λεγόμενες φυσικές μεθόδους (ομοιοπαθητική, χειροπραξία κλπ). Ο πολυγραφότατος παθολόγος-ογκολόγος Γεράσιμος Ρηγάτος σ’ ένα από τις δεκάδες βιβλία του με τίτλο Η Αρχαία Ιατρική στη Λαϊκή μας Παράδοση (εκδόσεις «ΒΗΤΑ») εξετάζει αυτά τα θέματα εντοπίζοντας τα αίτια στην αέναη διαπάλη του παλαιού με το καινούργιο. Ασχολείται κυρίως με τα λαογραφικά αίτια της επιβίωσης του παλαιού, όπου επιβιώνει και στο βαθμό που επιβιώνει, και όχι τόσο με τα κοινωνικά αίτια που θα σήμαινε ιστορική-κοινωνιολογική έρευνα, κάτι το οποίο δεν ήταν η πρόθεση του ιατρού-συγγραφέα, διότι το πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο αυτό βιβλίο έχει κυρίως λαογραφικό προσανατολισμό.

Η αρχαία ελληνική ιατρική

Ο Γεράσιμος Ρηγάτος μιλάει λοιπόν για τις επιβιώσεις της αρχαίας ελληνικής ιατρικής – που με τον Ιπποκράτη είχε αποκτήσει επιστημονική βάση αφήνοντας την κληρονομιά του στην ανθρωπότητα (ο όρκος του Ιπποκράτη) – στη λαϊκή παράδοση του τόπου. Στο πρώτο μέρος ο συγγραφέας πραγματεύεται την πίστη προς τη θεουργική και τη μαγική θεραπευτική. Στο δεύτερο παρουσιάζει τις προφυλακτικές και θεραπευτικές αντιλήψεις, στο τρίτο μέρος τις θεραπευτικές μεθόδους και στο τέταρτο τα βότανα και άλλες θεραπευτικές ουσίες. Επίσης περιλαμβάνεται στην έκδοση μια πλούσια βιβλιογραφία και στις περισσότερες σελίδες του βιβλίου ο λόγος διευκρινίζεται, φωτίζεται και επεξηγείται με εικόνες και σημειώσεις στο περιθώριο.

H οικουμενικότητα της ιατρικής

Στο κεφάλαιο για την πάλη των ιδεών σ’ ο, τι αφορά τα αίτια των νοσημάτων ο συγγραφέας τονίζει, ότι στη λαϊκή αντίληψη συγκρούονται ή συνυπάρχουν οι ίδιες ιδέες που υπήρξαν και ανάμεσα στους φιλοσόφους και τους γιατρούς της αρχαιότητας. Παρ’ όλο που το θέμα του βιβλίου είναι η ιατρική παράδοση στην Αρχαία Ελλάδα, ο συγγραφέας στρέφει για λίγο και το βλέμμα του στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο αναφέροντας παραδείγματα της διαπάλης ανάμεσα στη φυσική και τη μεταφυσική φιλοσοφική σκέψη κάτω από την επίδραση του ισχυρότατου παρεμβατικού ρόλου του Καθολικισμού. Καθόλου περίεργο, διότι όπου η γνώση κάνει ραγδαία βήματα μπροστά, όπως στην Ευρώπη του αναδυόμενου καπιταλισμού, λογικό είναι να ενταθούν οι προσπάθειες εκ μέρους του κατ’ εξοχήν αντιδραστικού θεσμού της καθολικής εκκλησίας, η γνώση αυτή να μη φτάσει στο λαό (δείτε την περίπτωση του Γαλιλαίου), προκειμένου να μην εξαπλωθεί μια γενικότερη κοινωνική αμφισβήτηση προς την κυρίαρχη ιδεολογία που ενδεχομένως θα ήταν η συνέπεια της αναίρεσης από τις νέες επιστημονικές γνώσεις των εκ θεού δοσμένων δογμάτων. Φυσικά, τελικά ούτε η πιο αντιδραστική ιδεολογία δεν μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη, αλλά την επιβραδύνει.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει προς το τέλος του βιβλίου και κάτω από τον τίτλο Η οικουμενικότητα, η αναφορά σε τρεις θεωρίες που ενδεχομένως εξηγούν την παγκόσμια ομοιότητα πολλών λαογραφικών εκδηλώσεων ακόμα και μεταξύ λαών που αποδεδειγμένα δεν είχαν επικοινωνία μεταξύ τους. Από τις τρεις αυτές θεωρίες η δεύτερη μάλλον είναι η πιο βασική, αν και κάπως ελλιπώς διατυπωμένη (ο συγγραφέας τις αναφέρει όπως διατυπώνονται συνήθως από άλλους). Δηλαδή, όπου γης ο άνθρωπος κάτω από τις ίδιες συνθήκες, αντιδρά περίπου με τον ίδιο τρόπο, γιατί απλούστατα κάποιες ανάγκες το επιβάλλουν.

Πηγή: http://atexnos.gr