Ο ΜΑΥΡΟΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ!

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

O​​ «μαύρος Αχιλλέας» που θα πρωταγωνιστεί στη σειρά του δικτύου Netflix έγινε διάσημος πριν ακόμη μας προκύψει. Εγείρονται ορισμένα ερωτήματα, σεναριακής υφής, φαντάζομαι όμως ότι οι συγγραφείς θα έχουν ήδη δώσει λύσεις. Αν ο Αχιλλέας είναι μαύρος, ποιο είναι το χρώμα του δέρματος της μητέρας του, της Θέτιδος, και του πατέρα του, του Πηλέα; Είναι και οι Μυρμιδόνες μαύροι; Μήπως και οι Αιγινήτες, της πατρίδας του παππού του Αιακού; Κι αν η Θέτις είναι μαύρη, τότε πώς είναι οι υπόλοιπες θεότητες; Μήπως είναι μαύρη και η Αθηνά; Κι έτσι, από ερώτημα σε ερώτημα έφτασα ώς το περιβόητο έργο του Μάρτιν Μπερνάλ «Η μαύρη Αθηνά», που είχε κάνει θόρυβο το 1987, όταν πρωτοεκδόθηκε. Μιλώντας για τις «αφροασιατικές» ρίζες του ελληνικού πολιτισμού, ο Μπερνάλ προσπαθούσε να αποδείξει ότι όλος ο Δυτικός Πολιτισμός στην πραγματικότητα γεννήθηκε εκτός Ευρώπης. Exeunt από τη σκηνή «Οι αρχαιότεροι νεκροί λευκοί Ευρωπαίοι άνδρες», όπως ονόμασε η πολιτική ορθότης τους αρχαίους ημών προγόνους. Στην πραγματικότητα, ο Μπερνάλ είχε αξιοποιήσει στοιχεία γνωστά για τις έξωθεν επιρροές στη γένεση του ελληνικού πολιτισμού, ώστε να αποδείξει ότι είναι ετερόφωτος. Ουδείς αρνείται τις επιρροές, ορατές διά γυμνού οφθαλμού, πλην όμως σημασία έχει ότι κάποια στιγμή, για κάποιους λόγους δημιουργήθηκε ένα σύνορο πολιτισμικό, σαφώς διακριτό, εντός του οποίου αναπτύχθηκε η κλασική Ελλάδα. Όπως λέει ο Καστοριάδης, έγινε θαύμα, από την άποψη ότι δεν μπορούμε να εξηγήσουμε με λογικά επιχειρήματα ό,τι συνέβη στην Ελλάδα τότε. Όπως λέει, πάλι, ο Καστοριάδης, υπάρχει ένα ελληνικό, όπως και ένα ινδικό, κι ένα κινεζικό θαύμα.

Τελετές εξαγνισμού έγιναν στους ναούς της πολιτικής ορθότητος. Και γιατί να μην είναι μαύρος ο Αχιλλέας; Τι έχετε εναντίον των μαύρων; Μήπως είσθε ρατσιστής; Ας σημειώσω εδώ πως ξαφνικά ξέχασαν την απαγόρευση της λέξης «μαύρος» που οι ίδιοι έχουν επιβάλει, παραγνωρίζοντας το προφανές: αν ρατσισμός είναι να κρίνεις τους ανθρώπους από το χρώμα του δέρματός τους ή την καταγωγή τους, τότε είναι ρατσισμός να επιλέγεις έναν μαύρο που μπορεί να είναι καλός ηθοποιός, όμως το κριτήριο βάσει του οποίου τον επέλεξες είναι το χρώμα του δέρματός του. Ας παρακάμψουμε όμως τις λεπτομέρειες, όπως και όσα έγραψα στο σημείωμά μου της περασμένης Τρίτης στην «Κ», ότι δηλαδή όλα ισχύουν αρκεί να νομιμοποιούνται από τη δραματουργία. Στη σκηνή και την οθόνη όλα κάτι σημαίνουν, μέχρι νεωτέρας, και τα κρίνουμε από τον τρόπο με τον οποίον εντάσσονται στη δομή που τους επιτρέπει να παράγουν τη σημασία τους. Τι να κάνουμε; Αυτά έχει η τέχνη.

Το ζήτημα με τον μαύρο Αχιλλέα έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίον η σύγχρονη εποχή βλέπει την αρχαιότητα, αυτήν την περιοχή της Ιστορίας που ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ονομάζει ελληνορωμαϊκό κόσμο, και τις σχέσεις μαζί της. Σχέσεις στις οποίες έχει θεμελιωθεί η παιδεία, η δημιουργία, αλλά και η αντίληψη περί πολιτικής και κοινωνίας. Η «Ιλιάς» συγκινεί τον σύγχρονο αναγνώστη όχι επειδή ικανοποιεί την αυταρέσκεια των δικών του απόψεων. Συγκινεί επειδή αποκαλύπτει ένα ανθρώπινο σύμπαν του οποίου τα χαρακτηριστικά είναι εντελώς διαφορετικά από τα δικά μας, όμως στον μυχό του κρύβει δυνάμεις που παραμένουν ενεργές. Η μήνις, η έρις, ο φθόνος, η φιλία, η ανδρεία, ο έρως, η διχογνωμία, το κυνήγι της δόξας και της εξουσίας όριζαν την ανθρώπινη συμπεριφορά τότε όπως και τώρα. Και είναι θαύμα πόσο λίγο έχει αλλάξει το ανθρώπινο σύμπαν από τότε που ο τυφλός ποιητής το είδε με το βλέμμα των λέξεων να αναδύεται στον ορίζοντα.

Ο σύγχρονος κόσμος έχει καθαγιάσει τον «Αλλο», αλλά δεν μπορεί να χωνέψει τον «άλλο» που έχει φωλιάσει στην ταυτότητά του. Ο «άλλος» είναι η ιστορία του και ο πολιτισμός του. Το παρελθόν του τού φέρνει καούρες στο στομάχι. Το προσαρμόζει στις δυνατότητες του πεπτικού του. Οθεν και η μετατροπή της «Ιλιάδος» σε υγιεινή διατροφή. Ο επαναπατρισμός της αρχαιότητας στην επικράτεια του πολιτικώς ορθού, του ανώδυνου, του «δικού» μας.

Σε αντίθεση με τους παππούδες μας που αναζητούσαν στην κλασική αρχαιότητα το αξιακό σύστημα που θα τους επέτρεπε να αξιολογήσουν την ύπαρξή τους, εμείς τη φορτώνουμε με τις δικές μας αξίες. Χωρίς να μπορούμε να δούμε ότι, απαξιώνοντάς την, απαξιώνουμε τη δική μας ταυτότητα. Το τίμημα της αλαζονείας.

Πηγή: kathimerini.gr