ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ!

Γράφει ο Χρήστος Δούκας //

Ξαναγυρίζω πάλι στον κόσμο των ερωτημάτων, παρότι έχω υποσχεθεί να δίνω μόνο απαντήσεις όσο γίνεται πιο στρογγυλές, προβλέψιμες και ευχάριστες. Αλλά τί να τις κάνεις παρόμοιες απαντήσεις, αν δεν αναφέρονται στα σωστά ερωτήματα της πραγματικότητας;

Τί είδους απαντήσεις θα είναι αυτές αν είναι προκαθορισμένες και αφορούν σε έναν υποθετικό κόσμο, στον οποίο υπάρχουν αμετάβλητες συνταγές, αντί σε ένα υπαρκτό κόσμο προβλημάτων προς επίλυση;

Με όσα συμβαίνουν γύρω μας, με τις ακραίες, απρόβλεπτες συνθήκες μακράν της κατάστασης ισορροπίας, φαίνεται ότι έχουμε μπει για τα καλά σε μια εποχή προβλημάτων, όπου οι βεβαιότητες και η σταθερότητα έχουν υποχωρήσει μπροστά στην αβεβαιότητα και την αστάθεια. Όσο και αν ψάξει κανείς, δύσκολα θα συναντήσει συνθήκες που εγγυώνται μια ακύμαντη ζωή όπως συνέβαινε-αν συνέβαινε-παλαιότερα στον ένα ή στον άλλο βαθμό.

Αν είναι έτσι τα πράγματα, τότε καλό είναι να σκεφτούμε και για την παιδεία (ως οδηγό της ανθρώπινης εμπειρίας), μια διαφορετική κατεύθυνση από την «εκπαίδευση του προβλέψιμου», στην κατεύθυνση της «εκπαίδευσης της αναζήτησης και του απρόβλεπτου».

Δεν εννοούμε με όλα αυτά ότι δεν υπάρχουν σταθερές διαχρονικές αξίες παιδείας, το αντίθετο, ότι αυτές οι αξίες προκειμένου να εξακολουθούν να επιδρούν στη ζωή, χρειάζεται κάθε φορά να επιβεβαιώνονται και να επανεφευρίσκονται στις καινούργιες κοινωνικές-οικονομικές-πολιτισμικές συνθήκες.

Έτσι καθώς παρατηρεί κανείς να παρουσιάζονται συνεχώς θέσεις και προτάσεις για θέματα παιδείας, με τρόπο τελεσίδικο, που δεν επιδέχεται πολλές αντιρρήσεις, διερωτάται σε ποιο άραγε (χρονικό) πλαίσιο αναφέρονται. Πώς μπορούν να αναδιατυπωθούν οι πάγιες εκπαιδευτικές σταθερές όπως οι ανισότητες, η διδασκαλία-μάθηση, ο ρόλος και η σημασία του εκπαιδευτικού επαγγέλματος σε συνθήκες μεταβολών στις τεχνολογικές, κοινωνικές, πολιτισμικές συνθήκες;

Επιτέλους, θα άξιζε κάποτε να έχουμε εκπαιδευτικά κείμενα στα οποία δεν είναι όλα λυμένα προκαταβολικά, ότι υπάρχουν ερωτήματα που ακόμα δεν έχουν απαντηθεί και ότι θα έπρεπε να αναζητηθούν τρόποι απαντήσεων-παραδοχών.

Θα έπρεπε να έχουμε φτάσει σε ένα σημείο κοινών παραδοχών.

Θα έπρεπε για παράδειγμα να συμφωνούσαμε ότι η λεγόμενη «παιδαγωγική της τεχνολογίας», δεν είναι ο αριθμός των υπολογιστών στα σχολεία και ανά μαθητή, παρότι αυτό είναι μια αναγκαία υλικοτεχνική υποδομή. Αλλά ότι αφορά κατεξοχήν στο περιεχόμενο και στις επιπτώσεις της τεχνολογικής εξέλιξης σε όλους τους τομείς της σχολικής εμπειρίας.

Ότι αφορά περισσότερο από την ίδια την τεχνολογία, τις κοινωνικό—πολιτιστικές μεταβολές που συνδέονται με τη ζωή.

Ας δούμε την πραγματικότητα κατάματα. Την ίδια ώρα που μιλάμε για θεαματική διεύρυνση (μαζικοποίηση της μάθησης), για τις μορφές Δια Βίου Μάθησης που αναπτύσσονται, ένα σημαντικό μέρος των μαθητών που αυξάνεται όσο αυξάνεται η εκπαιδευτική τους ηλικία, βιώνει την εκπαίδευση με αισθήματα έλλειψης ενδιαφέροντος (ακόμη και απαξίας). Δεν πρόκειται μόνο για τις παραδοσιακές εστίες ανισοτήτων (μετανάστες, κοινωνικ αποκλεισμένοι, οικονομικές συνθήκες κ.α.) αλλά και για σημαντικά τμήματα στην καρδιά του εκπαιδευτικού συστήματος. Η μαθησιακή «αποστασιοποίηση», σε συνδυασμό με τις κοινωνικο-πολιτισμικά αίτια συντείνει σε μια ποικιλία συμπεριφορών και στάσεων μέχρι τη βία και την αντικοινωνικότητα, στις σημερινές εξατομικευμένες κοινωνίες.

Πολλές φορές η αρνητική αυτή κατάσταση αντιμετωπίζεται ως «παρέκκλιση» ή «ανωμαλία», που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με αυξανόμενα μέτρα επίβλεψης, επιτήρησης και τιμωριών, ώστε τα πράγματα να επανέλθουν στην «κανονική» τους μορφή (ροή). Ενώ θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται και ως ερωτήσεις-προκλήσεις που χρειάζονται αναθεωρήσεις των τρόπων που βιώνεται η μαθησιακή-κοινωνική εμπειρία.

Επιπλέον δεν λάβαμε υπόψη μας το θέμα που έθεσε η Άρεντ όταν έγραφε πως, «η ελπίδα μας θα βρίσκεται πάντοτε στο στοιχείο της καινοτομίας που φέρνει μαζί της κάθε γενιά“ αλλά «θα τα καταστρέφαμε όλα, αν προσπαθούσαμε να καναλιζάρουμε το στοιχείο της καινοτομίας, προκειμένου να μπορούμε, εμείς οι παλιοί, να αποφασίζουμε εκ των προτέρων τη μορφή που θα πάρει».

Και συνεχίζει: «ο ρόλος του σχολείου είναι να μαθαίνει στα παιδιά τι είναι ο κόσμος και όχι να τα καθοδηγεί ως προς την τέχνη της ζωής”, “να προετοιμάζουμε τα παιδιά μας εκ των προτέρων για το καθήκον της ανανέωσης του κοινού μας κόσμου».

Υπάρχουν αδιευκρίνιστες εκπαιδευτικές όψεις και ενώ έχουμε φτάσει ως τις μεγα-τράπεζες απαντήσεων των ChatGPT της Τεχνητής Νοημοσύνης και των Μεγάλων Δεδομένων, εντούτοις το πρόβλημα γίνεται εντονότερο: Ξέρουμε τις απαντήσεις, αλλά ποια είναι τα ερωτήματα και ποιος τα θέτει;

Ξαναγυρίζουμε στο θέμα των ερωτημάτων ως τρόπων για να «προσανατολίσουν τη μελέτη και να αποκαλύψουν τις διαστρωματώσεις και κατευθύνσεις του εκπαιδευτικού συνόλου» (Dale-Robertson, 2015).

Δεν μπορούν να αποφευχθούν ερωτήματα όπως: Ποιες αλήθεια μετατροπές επιφέρουν στην ουσία του εκπαιδευτικού συστήματος, στη διδασκαλία-μάθηση-πρόγραμμα και στους γραμματισμούς μάθησης, οι αλλαγές που όλοι αναγνωρίζουν στις τεχνο-κοινωνικές, πολιτισμικές συνθήκες της εποχής;

Πώς επηρεάζουν το εκπαιδευτικό επάγγελμα που φαίνεται ότι βιώνει τις αλλαγές αυτές με μεγάλο βάρος ευθύνης και δυσκολιών, χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη;

Και η εφαρμογή στην πράξη; Πώς μπορούν να υλοποιηθούν παρόμοιες αλλαγές που ξεπερνούν τα όρια επιφανειακών, μεταρρυθμιστικών εκσυγχρονιστικών αλλαγών «από τα πάνω», αλλά αφορούν βαθείς μετασχηματισμούς που αλλάζουν τους τρόπους και τις πρακτικές λειτουργίας;

Τα ερωτήματα μπορούν να επεκταθούν και σε πολλούς άλλους τομείς που υφίστανται παρόμοιες μεταβολές.

Μπορεί κανείς να διαπιστώνει την οπισθοχώρηση (καθυστέρηση) των εκπαιδευτικών επεξεργασιών ως προς τις εξελίξεις, ας μην αποκλείσουμε όμως στο μέλλον, να διαμορφωθεί το ρεύμα εκείνο που θα μετασχηματίσει σε βάθος της σχολική πραγματικότητα.

Ίσως βρισκόμαστε μπροστά σε μια «επαναστατική», αθόρυβη διαδικασία διεργασιών στην εκπαίδευση, που δεν θα αργήσει να συμπαρασύρει όλες τις ξεπερασμένες εκπαιδευτικές δομές. Το πρόβλημα είναι να προβλέπει κανείς και να σχεδιάζει με ευελιξία τα μελλούμενα, πριν βρεθεί με οδυνηρό τρόπο στην ουρά των εξελίξεων.

Όσο για μένα αισθάνομαι την ανάγκη να θέτω τα ερωτήματα, απαλλαγμένος από την “επαγγελματική υποχρέωση» να απαντώ όπως παλιότερα. Με την ελπίδα να επιληφθούν κάποτε τα αρμόδια κρατικο-κομματικά επιτελεία παραγωγής εκπαιδευτικών θέσεων.

Πηγή: https://www.fractalart.gr