ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ!

Γράφει ο Χρήστος Ίντος

Η μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων στην νεοελληνική ποίηση, όπως βέβαια και το Πάσχα, κατέχει σημαντική θέση. Το γεγονός της ενσάρκωσης του Χριστού ενέπνευσε και θα εμπνέει εις το διηνεκές τους ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων.

Πιο πάνω από αυτά είναι η εκκλησιαστική βυζαντινή υμνογραφία που με απαράμιλλο τρόπο περιγράφει το γεγονός.

Τις ημέρες αυτές μας δίνεται η ευκαιρία να την ακούσουμε στις “λαμπροφόρες εκκλησιές”. Αλλά και η ποίηση, όλων των γενεών της νεοελληνικής λογοτεχνίας, μας έδωσε τα δικά της δώρα και λάμπρυνε τα γράμματά μας με υπέροχους στίχους. Μια σύντομη αναδρομή και ανθολόγηση έχει τη θέση της τις ημέρες αυτές του Αγίου Δωδεκαημέρου.

Ο Κωστής Παλαμάς (1859-1943) έγραψε τα υπέροχα ποιήματα: “Χριστούγεννα”, “Αστέρι Θεϊκό”, “Ένας Θεός”, “Ονειρεμένη προσευχή”.

Ένας Θεός

Ὦ, μέσα μου γεννιέται ἕνας Θεὸς/καὶ τὸ κορμί μου γίνεται ναός,

δὲν εἶναι ὡς πρῶτα φάτνη ταπεινὴ/μέσα μου λάμπουν ξάστεροι οὐρανοί,

τὸ μέτωπό μου λάμπει σὰν ἀστέρι…/Φέρτε μου, Μάγοι – θεία βουλή τὸ γράφει –

τὰ σμύρνα τῆς ἐλπίδας, τὸ λιβάνι/τῆς πίστης, τῆς ἀγάπης τὸ χρυσάφι!… (αποσπάσματα).

Ολοι έχουμε ακούσει ή και απαγγείλει από τα μαθητικά μας χρόνια το:

Χριστούγεννα

Νά ’μουν τοῦ σταύλου ἕν’ ἄχυρο, ἕνα φτωχὸ κομμάτι,

τὴν ὥρα π’ ἄνοιξ’ ὁ Χριστὸς στὸν ἥλιο του τὸ μάτι!

Νὰ ’δῶ τὴν πρώτη του ματιὰ καὶ τὸ χαμόγελό του,

τὸ στέμμα τῶν ἀκτίνων του γύρω στὸ μέτωπό του,

νὰ λάμψω ἀπὸ τὴ λάμψη του κι ἐγὼ σὰ διαμαντάκι,

κι ἀπὸ τὴ θεία του πνοὴ νὰ γίνω λουλουδάκι… (απόσπασμα).

Ο ποιητής του βουνού και της στάνης, ο νεότατος Κ. Κρυστάλλης (1868-1894) είχε την τιμητική του στα παλιά αναγνωστικά με το “Ξημέρωναν Χριστούγεννα”.

Ξημέρωναν Χριστούγεννα. Οι εκκλησιές σημαίνουν,

κουνιούνται τα καμπαναριά, κι οι φωνές που βγαίνουν

απ’ το βαθύ και δίπλα το κάθε καμπάνας στόμα,

μοιάζουν χερουβικούς ψαλμούς, σαν απ’ το ουράνιο δώμα.

Χιλιάδες τα Χριστούγεννα τα τραγουδούν οι άγγελοι,

και κάθε αχτίδα από ψηλά, που κάθε αστέρι στέλλει,

μοιάζει αγγελική ματιά. Θρησκεία! Γλυκιά μάνα,

τι όμορφη δίνεις εσύ λαλιά και στην καμπάνα,

και πόσο εκείνη η λαλιά σαλεύει την καρδιά μας!

Πόσες εκείνος ο σταυρός απ’ τα καμπαναριά μας

στην αντιλιάδα χύνοντας, τόσες χρυσές αχτίδες,

χύνει βαθιά μας στην ψυχή, γλυκές χρυσές ελπίδες!………………………………………………………..

Ξημέρωσαν Χριστούγεννα! Θύρες ολούθε ανοίγουν

κι ολούθε τώρα οι Χριστιανοί στις εκκλησιές μας σμίγουν (απόσπασμα).

Ο Γεώργιος Δροσίνης (1859-1951), ο ποιητής της “ανθισμένης αμυγδαλιάς” μας έδωσε ένα εφάμιλλο με τα Χριστούγεννα του Παλαμά ποίημα, το «Νύχτα Χριστουγεννιάτικη»:

Τὴν ἅγια νύχτα τὴ Χριστουγεννιάτικη/ λυγοῦν τὰ πόδια

καὶ προσκυνοῦν γονατιστὰ τὴ φάτνη τους/τ’ ἄδολα βόδια.

Κι ὁ ζευγολάτης ξάγρυπνος θωρώντας τα/σταυροκοπιέται

καὶ λέει μὲ πίστη ἀπ’ τῆς ψυχῆς τ’ ἀπόβαθα/Χριστὸς γεννιέται!

Τὴν ἅγια νύχτα τὴ Χριστουγεννιάτικη/κάποιοι ποιμένες

ξυπνοῦν ἀπὸ φωνὲς ὕμνων μεσούρανες/στὴ γῆ σταλμένες.

Κι ἀκούοντας τὰ Ὡσαννὰ ἀπ’ ἀγγέλων στόματα/στὸ σκόρπιο ἀέρα,

τὰ διαλαλοῦν σὲ χειμαδιὰ λιοφώτιστα/μὲ τὴ φλογἐρα.

Τὴν ἅγια νύχτα τὴ Χριστουγεννιάτικη/- ποιὸς δὲν τὸ ξέρει; –

τῶν Μάγων κάθε χρόνο τὰ μεσάνυχτα/λάμπει τ’ ἀστέρι.

Κι ὅποιος τὸ βρεῖ μέσ’ στ’ ἄλλα ἀστέρια ἀνάμεσα/καὶ δὲν τὸ χάσει

σὲ μιὰ ἄλλη Βηθλεὲμ ἀκολουθώντας το/θα φθάσει.

Ο Μιλτιάδης Μαλακάσης (1869-1943) με τα ποιήματά του «Χριστός» και «Χριστουγεννιάτικος» μας εισάγει στο πνεύμα των ημερών:

Κι όσο κι αν ματώνεις, ω ψυχή, στο γύρισμα άγιων ημερών

μόνο αυτό σου μένει/στις θύελλες μέσα της ζωής και στα παιχνίδια των καιρών σκληρά παραδομένη…………

Ο Στέλιος Σπεράντζας (1888-1962) έγραψε τα γνωστότερα παιδικά ποιήματα για τη γιορτή των Χριστουγέννων. Ποιος δεν έχει τραγουδήσει το “Στη γωνιά μας κόκκινο” και το “Χιόνια στο Καμπαναριό”;

Στὴ γωνιά μας κόκκινο/τ’ ἀναμμένο τζάκι./Τοῦφες χιόνι πέφτουνε/στὸ παραθυράκι.

Ὅλο ἀπόψε ξάγρυπνο/μένει τὸ χωριό,/καὶ κτυπᾶ Χριστούγεννα/τὸ καμπαναριό.

Ἔλα, Ἐσὺ ποὺ Ἀρχάγγελοι/σ’ ἀνυμνοῦνε ἀπόψε,/

πάρε ἀπὸ τὴν πίττα μας,/ποὺ εὐωδιᾶ καὶ κόψε.

Ἔλα, κι ἡ γωνίτσα μας/καρτερεῖ νὰ ’ρθεῖς./Σοὔστρωσα, Χριστούλη μου,/γιὰ νὰ ζεσταθεῖς.

Ο Τέλλος Άγρας (φιλολογικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου1899 – 1944) θέλει τα δικά του “Χριστούγεννα” λευκά, χιονισμένα και σιγοτραγουδά, όπως και στο “Είδα χτες βράδυ στ᾽ όνειρό μου”.

Ὄξω πέφτει ἀδιάκοπο καὶ πυκνὸ τὸ χιόνι,/κρύα, κατασκότεινη κι ἀγριωπὴ ἡ νυχτιά.

Εἶναι ἡ στέγη ὁλόλευκη, γέρνουν ἄσπροι κλῶνοι,/μὲς στὸ τζάκι ἀπόμερα ξεψυχᾶ ἡ φωτιά…

…Πέφτει ἀκόμη ἀδιάκοπο κι ἄφθονο τὸ χιόνι,/ὅλα ξημερώνονται μ’ ἄσπρη φορεσιὰ,

στὸν ἀγέρα ἀντιλαλοῦν τοῦ σημάντρου οἱ τόνοι,/κάτασπρη, γιορτάσιμη λάμπει ἡ ἐκκλησιά… (αποσπάσματα).

Ας περάσουμε σε νεότερη ποιητική γενιά και στον δικό της χριστουγεννιάτικο ποιητικό λόγο.

Ο Tάκης Παπατσώνης (1895-1976), γράφει για το θαύμα των Χριστουγέννων, “Τα Χριστούγεννα των δακρύων” , “Χριστουγεννιάτικη αγρυπνία” και το “Κατά την γέννησιν του Κυρίου”.

Δεν περιμένω την οσμή καμιάς σπανίας βοτάνης,

/αλλά το Υπερουράνιο, που Θεέ μου, θα με ράνεις,

και θα φανώ Ποιμενικόν θαύμα, θα φανώ φάσμα,

που φέρνει το Αρχαγγελικό της νύχτας τούτης άσμα.

Ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996) στον “Ήλιο τον Ηλιάτορα” με λίγα λόγια απλά αλλά μεστά μας φέρνει στο κέντρο των μεγάλων γεγονότων της παγκόσμιας Ιστορίας, στα Χριστούγεννα και στην Ανάσταση.

Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος/

να ’ν’ ήμερος να ’ναι άκακος

λίγο φαΐ λίγο κρασί

Χριστούγεννα κι Ανάσταση

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος (1912 – 1991) στο ποίημα «Το παιδί με τη σάλπιγγα» καταθέτει την προσευχή του. Μια προσευχή για κάθε άνθρωπο που πολεμά με τις δυσκολίες, που αγωνίζεται να κρατηθεί στη ζωή μέσα σε έναν ανάλγητο κόσμο.

Αν μπορούσες να ακουστείς/θα σου έδινα την ψυχή μου

να την πας ως την άκρη του κόσμου./Να την κάνεις περιπατητικό αστέρι ή ξύλα

αναμμένα για τα Χριστούγεννα – στο τζάκι του νέγρου

ή του Έλληνα χωρικού. Να την κάνεις ανθισμένη μηλιά

στα παράθυρα των φυλακισμένων./ Εγώ μπορεί και να μην υπάρχω ως αύριο.

Αν μπορούσες να ακουστείς/θα σου έδινα την ψυχή μου

να την κάνεις τις νύχτες/ορατές νότες, έγχρωμες,

στον αέρα του κόσμου./Να την κάνεις αγάπη.

Ο Μίλτος Σαχτούρης (1919-2005) μέσα στη φρίκη του εμφυλίου στα “Χριστούγεννα” του 1948 καταθέτει δική του ποιητική έμπνευση.

Σημαία / ακόμη / τα δόκανα στημένα στους δρόμους /

τα μαγικά σύρματα / τα σταυρωτά / και τα σπίρτα καμένα /

και πέφτει η οβίδα στη φάτνη / του μικρού Χριστού /

το αίμα το αίμα το αίμα.

Και εκτός αυτού, μας έδωσε και τα “Λυπημένα Χριστούγεννα των ποιητών”.

Ο γνωστός από τη μελοποιημένη ποίησή του Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988) εστιάζεται στην “Παραμονή Χριστουγέννων”.

Ένα άλλο βράδυ τον άκουσα να κλαίει δίπλα./

Χτύπησα την πόρτα και μπήκα.

Μου ’δειξε πάνω στο κομοδίνο ένα μικρό ξύλινο σταυρό. /

«Είδες – μου λέει – γεννήθηκε η ευσπλαχνία»./

Έσκυψα τότε το κεφάλι κι έκλαψα κι εγώ./

Γιατί θα περνούσαν αιώνες και αιώνες και /

δε θα ’χαμε να πούμε τίποτα ωραιότερο απ’ αυτό.

Είναι και πολλοί άλλοι που γράφουν, τραγουδάνε, ψάλλουν, προσεύχονται με τα Χριστουγεννιάτικα ποιήματά τους. Κωνσταντίνος Χατζόπουλος (Χριστούγεννα του χωριού), Στέφανος Μπολέτσης (Χριστούγεννα), Άγγελος Σικελιανός (Στον ξενώνα της Βηθλεέμ, Η Γέννηση) Κ. Βάρναλης (Οι πόνοι της Παναγίας), Ζωή Καρέλλη (Παραμονή της Γέννησης, Το Ταξίδι των Μάγων), Γ. Θέμελης (Η Φάτνη), Τάκης Βαρβιτσιώτης (Χριστούγεννα) και άλλοι παλιοί και νεότεροι ποιητές.

Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα,

Χρόνια Πολλά

Πηγή: https://maxitis.gr