Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΔΟΥΝΑΒΗ!

Ως υδάτινος δρόμος ενώνει αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και οι έμποροι έδωσαν δυναμικά το παρόν τους ήδη από τα αρχαιοελληνικά χρόνια

Δρ. Αλέξιος Παναγόπουλος, Αρθρογράφος

Καθηγητής Νομικής Σχολής FPSP Πανεπιστημίου Ούνιον Νίκολα Τέσλα Βελιγραδίου, Δ/ντής E.P.L.O. στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη).

Δούναβης Σερβία

PAUL BIRIS VIA GETTY IMAGES

Αρχαιοελληνικές γραφές μνημονεύουν τον ποταμό Δούναβη μέσω του αρχαίου Ησίοδου και το ιερό νησί της Αλμπίνας. Ως υδάτινος δρόμος ενώνει αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και οι έμποροι έδωσαν δυναμικά το παρόν τους ήδη από τα αρχαιοελληνικά χρόνια. Οι πηγές του βρίσκονται στο Μέλανα Δρυμό, στη πόλη Ντοναουέσινγκεν, της σημερινής Γερμανίας, στην ένωση των δύο ποταμών Μπρίγκαχ και Μπρεγκ. Ρέει προς τα Νοτιοανατολικά διαρρέοντας τέσσερις πρωτεύουσες χωρών της κεντρικής Ευρώπης προτού να εκβάλει στον Εύξεινο Πόντο, κυρίως μέσω του Δέλτα του, στη Ρουμανία και την Ουκρανία, μέσα από 2872χιλ. Παλιότερα ήταν το φυσικό αρχαίο όριο και σύνορο για την αυτοκρατορία των Ρωμαίων και αργότερα για το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος. Σήμερα περνά από δέκα χώρες και η απορροή του γίνεται σε άλλες εννέα χώρες.

Προς τις εκβολές του ποταμού, το ιερό νησί της Άλμπα ή Αλμπίνας ή της Λευκής του Απόλλωνα, μας μιλά ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης, για τη περιοχή των Υπερβορείων έως τον Ωκεανό. Ο παλιός αρχαιοελληνικός μύθος αναφέρει ότι ο ήρωας Αχιλλέας τάφηκε στη Λεύκη, όπου κατοικούσαν αρχαιοέλληνες. Ο Δαρείος έφτασε στο ποταμό απ’ τη Περσία και τον διέσχισε, κατά τη χρονική διάρκεια της Σκυθικής Εκστρατείας περί το 513π.Χ.

Επίσης ο Μέγας Αλέξανδρος ο βασιλέας όλων των Ελλήνων, θα νικήσει σε μάχη το βασιλέα των Τριβαλλών, το Σύρμο, και θα προχωρήσει να υποτάξει τις βόρειες βαρβαρικές Θρακικές και Ιλλυρικές επαρχίες, έτσι ώστε η προέλαυσή του να φτάσει γεωγραφικά αρκετά ψηλά. Απ’ την αρχαία Ελληνική Μακεδονία θα φτάσει, απ’ τον κάτω Δούναβη προς τον άνω Δούναβη, περί το 336π.Χ., και θα συνενώσει τους παραδουνάβιους λαούς και πληθυσμούς που νίκησε και συνένωσε στο βόρειο βασίλειό του.

Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία αργότερα είχε υπό τη στρατιωτική δικαιοδοσία της όλες τις περί τον Δούναβη επαρχίες και τους οικισμούς, ως τμήμα των «Limes». Με την παρουσία της κυριλλομεθοδιανής ιεραποστολής και τη μετάδοση του χριστιανισμού και του βυζαντινού δημιουργικού πνεύματος εκ του μεγάλου Φωτίου τα πράγματα θα αλλάξουν προς το καλύτερο.

Κατά το Μεσαίωνα αρκετές διοικητικές αρχές που βρίσκονταν στα περάσματα ως παράχθιες πόλεις, όπως των ιπποτών στο Ντυρνστάϊν της Αυστρίας, θα αρχίσουν να υποχρεώνουν τα διερχόμενα πλοία και τα πλεούμενα να πληρώνουν τον ειδικό φόρο της διέλευσής τους για το πέρασμά τους.

Οι παρόχθιες πόλεις με κάποιο τρόπο θα αναγκάσουν τους διερχόμενους εμπόρους να σταθμεύσουν, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα μέσα στα μικρά τους λιμάνια, για να πωλήσουν και εκεί ένα τμήμα απ’ τα εμπορεύματά τους. Από το 1368 μ.Χ., ιδρύεται ο πρώτος διεθνής οικονομικός οργανισμός για τον ποταμό Δούναβη, με διαταγή του πρίγκιπα της Βλαχίας Βλαδισλάβου και θα επεκταθεί και στην Ουγγαρία, απ’ τον πρίγκιπα Μίρτσεα το έτος 1413, ο οποίος θα επιτρέψει την ελεύθερη διακίνηση και πλεύση των πλοίων, στον ποταμό Δούναβη μεταξύ των Σιδηρών Πυλών και της Βράϊλα.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε ενώπιόν της το Βασίλειο της Ουγγαρίας και κατόπιν την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, απ’ τα τέλη του 14ου έως τα τέλη του 19ου αιώνα, ώστε να ρυθμίζει νομοθετικά τα σχετικά για τον έλεγχο του ποταμού. Ο Δούναβης απ’ το έτος 1521 θα αποτελεί το φυσικό όριο και τα βόρεια σύνορα της Αυτοκρατορίας. Αρκετές πολεμικές μάχες θα γίνουν μεταξύ Ούγγρων και Οθωμανών απ’ το 1366 έως το 1526, καθώς και κατόπιν μεταξύ Οθωμανών και Aψβούργων απ’ το 1526 έως το 1791, κατά μήκος του ποταμού Δούναβη.

Όπως η μάχη της Νικόπολης το 1396, η μάχη του Μοχάτς το 1526, η πρώτη πολιορκία των Τούρκων κατά της Βιέννης το 1529, η πολιορκία του Έστερχομ το 1543, καθώς και ο Δεκαπενταετής Πόλεμος 1591 - 1606, επίσης η 2η πολιορκία της πόλης της Βιέννης το 1683, και ο μεγάλος Τουρκικός Πόλεμος απ’ το 1683 έως το 1699. Στους πρώτους τρείς αιώνες της γεωπολιτικής τουρκικής κυριαρχίας το εμπορικό μονοπώλειο για τις οικονομικές και εμπορικές μετακινήσεις στο Δούναβη το είχαν οι Τούρκοι. Απ’ το 1535 με τη συνθήκη των Οθωμανών με το Γαλλικό Βασίλειο επέτρεψαν την ελεύθερη διέλευση και διακίνηση σε όλα τα υδάτινα περάσματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μαζί και στο ποταμό Δούναβη για τα πλοία με τη γαλλική σημαία.

Μάλιστα τα όρια της Αυστριακής Αυτοκρατορίας επεκτάθηκαν το έτος 1699, με την ιστορική συνθήκη του Κάρλοβιτς, μέχρι τις εκβολές του Τίσα. Οι δραστήριοι και διεκδικητές Αψβούργοι είχαν καταφέρει να πάρουν τη Βουδαπέστη. Απ’ τον Ιούλιο του έτους 1718, με την εμπορική και διπλωματική συνθήκη του Πασάροβιτς, ενσωματώθηκε ένα ολόκληρο τμήμα, με τίτλο: «Tractatus Comercii et Navigationis», αλλά απαγόρευε διακριτικά την άμεση πλεύση απ’ το Δούναβη προς τον Εύξεινο Πόντο σε μη τουρκικά πλοία.

Με την ενσωμάτωση της Βεσσαραβίας, η Τσαρική Ρωσική Αυτοκρατορία για πρώτη φορά θα έχει γεωστρατηγικό παράχθιο κράτος στον ποταμό Δούναβη. Απ’ τον Ιούλιο του έτους 1774, με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, επετράπει σε ρωσικά πλοία να ταξιδεύουν ελεύθερα μέσα στο Δούναβη, τον υπό την Οθωμανική κυριαρχία, καθώς είχαν προσδιορίσει τα ήδη υπάρχοντα διεθνή δικαιώματα πλεύσης και διέλευσης, για τα γαλλικά και αγγλικά πλοία.

Η Αυστροουγγαρία θα ενταχθεί κι αυτή σε αυτό το διεθνές οικονομικό καθεστώς της ελεύθερης χρήσης της ποτάμιας οδού του Δούναβη, περί το 1784. Τότε αρκετοί Έλληνες θα πάρουν την οικονομία και το εμπόριο στα χέρια τους ειδικά στην αυστροουγγρική περιοχή του Ζέμουν, που βρίσκεται λίγο έξω απ’ το τουρκοκρατούμενο Βελιγράδι.

Ο πρώτος εμπορικός κώδικας θα γραφεί στα ελληνικά για την πόλη του Ζέμουν, όπου έως και σήμερα διαφυλάσσεται σε μουσείο στο Βελιγράδι.

Ο Ρήγας Φεραίος θα συντονίσει δραστηριότητες για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, όμως θα συλληφθεί και θα θανατωθεί δίπλα στο Δούναβη στο Βελιγράδι από Τούρκους.

Με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου απ’ το έτος 1812, θα επιτραπεί στα ρωσικά πλοία να πλέουν μέχρι και τον Προύθο, έτσι θα πραγματοποιηθεί μια εμπορική και γενικότερη διεθνής άνοδος της ρωσικής παρουσίας στον ποταμό Δούναβη. Απ’ το 1829 με τη συνθήκη της Αδριανούπολης θα καταρρεύσει το Οθωμανικό οικονομικό μονοπώλιο για τα Σιτηρά της Μολδαβίας, τα οποία είχαν υδάτινο δρόμο μεταφοράς προς την κεντρική Ευρώπη μέσω του ποταμού Δούναβη, για να φτάσουν έως και την Μεγάλη Βρεταννία, όπου τότε είχε έλλειψη των τροφίμων.

Βουδαπέστη 1894

ZU_09 VIA GETTY IMAGES

Απ’ το 1835 η ελληνοαυστριακή συνθήκη άνοιξε νέους ορίζοντες για την οικονομική και εμπορική συνεργασία των παραδουνάβιων κρατών με τα κράτη της Μεσογείου μέσω του πλωτού ποταμού. Η Αυστρία διεκδίκησε το οικονομικό και εμπορικό άνοιγμα μέσω των λιμανιών της στο Δούναβη, καθώς και με εμπορική συμφωνία με τους Άγγλους απ’ το 1838, επίσης και με τη Ρωσία. Με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Δούναβη και του Σουλινά: «European Commission of the Danube and Sulina». Τα εμπορικά διεθνή ελληνικά ναυτικά συμφέροντα θα αποκτήσουν ιδιαίτερη σημασία με τη διεθνοποίηση του ποταμού, αφού τα ελληνικής σημαίας πλοία θα είναι τα πρώτα στη λίστα του όγκου των εμπορευμάτων που τα διακινούν, με 136.922 τόνους, απ’ το έτος 1866.

Οι σύμμαχοι στήριξαν τη λειτουργία της οικονομικής Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τη Συμφωνία του Δούναβη του 1921, ιδρύοντας οικονομική Διεθνή Επιτροπή Δούναβη - International Commission of the Danube, για τη ναυσιπλοϊα, μεταξύ Ούλμ και Βραϊλας. Στο Β΄Παγκόσμιο πόλεμο η Γερμανία έλαβε τον οικονομικό έλεγχο σε όλο το μήκος και πλάτος του Δούναβη. Μετά το τέλος του πολέμου οι Σοβιετικοί ανέλαβαν τη ναυσιπλοϊα του Δούναβη και τη διάνοιξη του Καναλιού Δούναβη έως και Μαύρη Θάλασσα, που το έτος 1953 με το θάνατο του Στάλιν σταμάτησε. Ο Τσαουσέσκου συνέχισε το έργο αυτό και δυστυχώς δεν το έφερε εις πέρας. Το 1999 με το βομβαρδισμό της Σερβίας διακόπτεται η διέλευση.

Από το 2002 έως το 2005 η ναυσιπολοϊα πάλι αποκαταστάθηκε, αλλά όχι με την προηγούμενη οικονομική εμπορικότητα.

Ο Δούναβης μνημονεύεται στο τίτλο του γνωστού βαλς του Αυστριακού συνθέτη Γιόχαν Στράους: «An der schönen blauen Donau» = Στον όμορφο γαλάζιο Δούναβη. «Τα κύματα του Δούναβη» = Valurile Dunării, στη ρουμανική, είναι βαλς του Ρουμάνου συνθέτη Ίον Ιβανόβιτσι. Υπάρχουν διαδεδομένα και τα ενδιαφέροντα Χασίδικα ή Εβραϊκά τραγούδια: «Τσαμπάντ Νιγκουνίμ», ή «ντουνάι», απ’ το 1800.

Δούναβης Αυστρία

ED LALLO VIA GETTY IMAGES

Πηγή: https://www.huffingtonpost.gr