Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΟ ΗΡΑΙΟΝ ΠΕΡΑΧΩΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΙΜΟ «ΜΠΟΥΛΟΥΓΟΥΡΙ»!

 

 Γράφει ο Δάσκαλος, Ιστορικός και Συγγραφέας Νικόλαος Γεωργίου

Στον άγριο και κατανυκτικό βράχο του Ηραίου, εκεί όπου η ιστορία συναντά τη θάλασσα και η παράδοση σμίγει με την πίστη, υψώνεται το ταπεινό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Ένας τόπος σιωπής, μνήμης και ευλογίας, που εδώ και αιώνες φωτίζει τις καρδιές των ναυτικών και των προσκυνητών. Μαζί με τον Άγιο, πορεύεται στον χρόνο και ένα ξεχωριστό έθιμο της Περαχώρας — το «μπουλουγούρι» — σύμβολο κοινής τράπεζας, προσφοράς και λαϊκής ευσέβειας. Ο ευλογημένος τόπος ξετυλίγει την ιστορία του εκεί που η φύση, η λατρεία και η παράδοση γίνονται ένα. 

Ανατολικά του Αρχαιολογικού Χώρου του Ιερού της Ακραίας Ήρας στο Ηραίον της Περαχώρας, προβάλλει επιβλητικό, άγριο, απόκρημνο και βραχώδες ύψωμα. Στην κορυφή του, εκεί όπου η φύση έστησε από μόνη της μια φυσική ακρόπολη, οι αρχαίοι Κορίνθιοι, που έλεγχαν την περιοχή, κατασκεύασαν στα αρχαϊκά χρόνια φρυκτωρία – έναν σταθμό επικοινωνίας και μετάδοσης μηνυμάτων με φωτιές και πυρσούς, στραμμένο αντικριστά προς την αρχαία Κόρινθο.

Μέχρι σήμερα διακρίνονται ίχνη θεμελίων των εγκαταστάσεων, αναλημματικοί τοίχοι που συγκρατούν το επικλινές έδαφος και ο εντυπωσιακός περιμετρικός λαξευτός διάδρομος του βράχου, απ’ όπου οι φύλακες επόπτευαν τους θαλάσσιους δρόμους του Κορινθιακού Κόλπου στα νότια, τα βόρεια περάσματα της Αλκυονίδας θάλασσας και τα Καλάνησα, αλλά και τις χερσαίες διαβάσεις που συνέδεαν τη Στερεά Ελλάδα με την Πελοπόννησο. Τόπος στρατηγικός, σημείο φρουρός για αιώνες. 

Πάνω σε τούτο το άγριο φυσικό βάθρο, στα βυζαντινά χρόνια υψώθηκε ναός αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο τον Θαυματουργό, τον προστάτη των ναυτικών. Από τη θάλασσα του Κορινθιακού, το λευκό εκκλησάκι, φωλιασμένο στον βράχο, ξεχώριζε από μακριά και γινόταν λιμάνι ελπίδας για τους ναυτιλλομένους, που επικαλούνταν τη χάρη του για ήρεμα και ασφαλή ταξίδια. 

Ο σημερινός ναός, νεότερος, ανάγεται στον 18ο αιώνα. Είναι μονόκλιτη βασιλική με θόλο, με την κεντρική κόγχη να εφάπτεται σε πελώριο φυσικό βράχο. Στη δυτική του όψη διασώζεται μικρό παράθυρο–πολεμίστρα, στολισμένο με μαρμάρινο «κέντημα», κατάλοιπο παλαιότερου ναού. Στο εσωτερικό του, ο εξωραϊσμένος σήμερα ναός φέρει σύγχρονες βυζαντινής τεχνοτροπίας αγιογραφίες, έργο του Περαχωρίτη αγιογράφου Ιωάννη Δρίτσα, καρπός της ευλάβειας των κατοίκων της Περαχώρας και του οικισμού της Λίμνης Βουλιαγμένης. 

Ο ναός πανηγυρίζει στις 6 Δεκεμβρίου. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, πιστοί και επισκέπτες ανηφορίζουν το δύσβατο μονοπάτι για να φτάσουν στο εκκλησάκι, αποζημιούμενοι πλουσιοπάροχα από τη συγκλονιστική ομορφιά του τοπίου, το απέραντο γαλάζιο και τη βαθιά, σχεδόν μυστική ηρεμία του τόπου. Ο κάθε προσκυνητής βιώνει εδώ μια σπάνια κατάνυξη, ανάμεσα στο μεγαλείο της φύσης και το πανοραμικό βλέμμα προς τις ακτές του ακρωτηρίου και τον επιβλητικό φάρο Μελαγκάβι. 

Το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου και το πανηγύρι του – από τα μεγαλύτερα σε παλαιότερες εποχές – συνδέονται άρρηκτα τόσο με τη θρησκευτική ζωή όσο και με την πλούσια λαογραφία της Περαχώρας. Οι παλαιότεροι διηγούνται πως ανήμερα της γιορτής του Αγίου, πλήθη πιστών συνέρρεαν στον απόκρημνο βράχο: από την Περαχώρα, τον Κορινθιακό και τις γύρω περιοχές, με ψαροκάικα, βάρκες, ζώα φορτωμένα ή και πεζοπορώντας. 

Την παραμονή της εορτής, ο τελάλης του χωριού γύριζε τους μαχαλάδες διαλαλώντας:

«Αύριο πανηγυρίζει ο Αϊ-Νικόλας στο Φανάρι. Το πρωί όλοι θα μαζευτούμε κάτω από το σχολείο να πάμε στον Άγιο Νικόλαο, να εκκλησιαστούμε και να φάμε το μπουλουγούρι». 

Αξημέρωτα ακόμη, οι Περαχωρίτες ήταν ήδη στο πόδι. Μαζεύονταν έξω από το σχολείο με τα ζώα τους, έστρωναν υφαντές κουβέρτες και σεντόνια στα σαμάρια και, με μπροστάρη τον ιερέα του χωριού, κατηφόριζαν όλοι μαζί – άντρες, γυναίκες και παιδιά – προς το Ηραίον, με «καρδιά καθαρή» για προσκύνημα και λειτουργία.

Ύστερα από τη Θεία Λειτουργία, στο πλάτωμα κάτω από το εκκλησάκι στηνόταν το μεγάλο πανηγύρι: χοροί, τραγούδια, οργανοπαίχτες, άφθονο κρασί και αληθινό αντάμωμα αγάπης. Μα πάνω απ’ όλα, το ιερό έθιμο του τόπου.

ΤΟ «ΜΠΟΥΛΟΥΓΟΥΡΙ»

Το «μπουλουγούρι», πατροπαράδοτο έθιμο αιώνων, ταυτίστηκε με τη γιορτή του Αγίου Νικολάου στο Ηραίον και με τη νηστεία των Χριστουγέννων. Η λέξη προέρχεται από την τουρκική bulgur και σημαίνει το πλιγούρι — το σπασμένο, προβρασμένο σιτάρι, τροφή απλή, ταπεινή, μα βαθιά συμβολική. Στην τοπική ντοπιολαλιά καθιερώθηκε ως «μπουλουγούρι», συνώνυμο της κοινής τράπεζας και της ευλογίας. 

Γύρω από ένα μεγάλο καζάνι, μέσα σε πρόχειρα στημένη καλύβα, από νωρίς το πρωί έβραζε το «μπουλουγούρι»: νηστήσιμος χυλός από πλιγούρι με μπόλικο λάδι. Ο ιερέας το ευλογούσε διαβάζοντας την ειδική ευχή και κατόπιν το φαγητό μοιραζόταν στους προσκυνητές. Ο καθένας είχε φροντίσει να φέρει πιάτο, κουτάλι και μικρό δοχείο, για να πάρει μαζί του φεύγοντας και λίγο περίσσευμα, ως ευλογία από το πανηγύρι του Αγίου. 

Το έθιμο αυτό μάς μεταφέρει στα πρώτα χριστιανικά αποστολικά χρόνια, στις «Αγάπες», τις συνάξεις των χριστιανών για τη λατρεία του Θεού, στις οποίες οι ίδιοι οι Άγιοι Απόστολοι είχαν καθιερώσει τις κοινές τράπεζες και εστιάσεις. Σ’ αυτές οι χριστιανοί έτρωγαν με απλότητα το γεύμα τους με το ίδιο φαγητό, ως προέκταση της Θείας Ευχαριστίας. 

Η αδιάλειπτη αυτή παράδοση, που επί αιώνες συνόδευε τον Άγιο Νικόλαο στο Ηραίον, διακόπηκε για λίγα χρόνια στις τελευταίες δεκαετίες. Με την πρωτοβουλία του αείμνηστου αρχαιοφύλακα Μιχάλη Θώδη και τη μέριμνα του αείμνηστου Δημάρχου Λουτρακίου – Περαχώρας Παναγιώτη Πρωτοπαππά, το έθιμο αναβίωσε το 1975 και τελείται έως σήμερα ανελλιπώς από την Ένωση Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Περαχώρας, την υποστήριξη του Πολιτιστικού Συλλόγου Περαχώρας και με εντυπωσιακή συμμετοχή των κατοίκων και των επισκεπτών. 

Έτσι, κάθε Δεκέμβρη, στον άγριο βράχο του Ηραίου, η πίστη συναντά τη μνήμη, το θυμίαμα ενώνεται με τη μυρωδιά του ζεστού «μπουλουγουριού» και η λαογραφία της Περαχώρας συνεχίζει να ζει, σιωπηλά, απέναντι από το απέραντο γαλάζιο του Κορινθιακού.