ΟΖΟΙ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ!

Τί είναι ο θυρεοειδής;

Ο θυρεοειδής είναι ένας ενδοκρινής αδένας, που βρίσκεται στον λαιμό. Σκοπός της φυσιολογικής του δράσης, είναι η ρύθμιση πολλαπλών λειτουργιών του σώματος, μέσω της παραγωγής ορμονών, όπως η θυροξίνη (Τ4) και η τρι-ιωδο-θυρονίνη (Τ3). Μεταξύ των λειτουργιών που ρυθμίζουν οι ορμόνες αυτές, είναι: ο μεταβολισμός, ο ρυθμός της καρδιάς, η ένταση με την οποία χτυπά η καρδιά, ο ρυθμός της αναπνοής, το αίσθημα της θερμοκρασίας, ο ρυθμός παραγωγής του ιδρώτα, ο μεταβολισμός της χοληστερίνης από το συκώτι, ο ρυθμός αποβολής ή κατακράτησης υγρών, ο ρυθμός παραγωγής πρωτεϊνών από το συκώτι, το μεσοδιάστημα του καταμήνιου κύκλου στις γυναίκες, ο ρυθμός ωρίμανσης των τριχών του σώματος, ο ρυθμός ανάπτυξης των νυχιών, η σεξουαλική λειτουργία και άλλα πολλά. Συνεπώς, ο θυρεοειδής, μπορεί με τη φυσιολογική του δράση, να καθορίσει τον ρυθμό με τον οποίο δουλεύουν, σχεδόν όλα τα όργανα του σώματος.

Τί είναι οι όζοι του θυρεοειδούς αδένα;

Οι όζοι είναι μάζες ή ογκίδια, που εντοπίζονται μέσα στο θυρεοειδή. Συνήθως διαχωρίζονται από τον υπόλοιπο αδένα από ένα κέλυφος που λέγεται κάψα του όζου (όπως σε ένα αυγό!). Κάποιες φορές αυτές οι μάζες απότελούνται κυρίως από αθροίσεις κυττάρων του θυρεοειδούς αδένα (συμπαγείς όζοι), άλλες φορές αποτελούνται κυρίως από υγρό (κύστεις), ενώ άλλες φορές αποτελούνται κυρίως από ένα ζελατινοειδές υλικό που ονομάζεται κολλοειδές, και αποτελεί την πρωτείνη που παράγει ο θυρεοειδής (κολλοειδείς όζοι). Σε κάποιες περιπτώσεις συνυπάρχουν περισσότερα από ένα στοιχεία (πχ. συμπαγείς όζοι με μικρές λίμνες κυστικού υγρού).

Πόσο συχνοί είναι οι όζοι του θυρεοειδούς αδένα;

Αν και δεν έχει καθοριστεί πλήρως η συχνότητα εμφάνισης των όζων του θυρεοειδούς στο γενικό πληθυσμό, υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1 στους 3 ανθρώπους θα εμφανίσει όζους σε κάποια στιγμή της ζωής του. Η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία, και ξεπερνά το 50% στους ηλικιωμένους, άνω των 65 ετών.

Γιατί δημιουργούνται οι όζοι του θυρεοειδούς αδένα;

Αν και είναι άγνωστη η αιτία που τους προκαλεί, έχει αποδειχθεί ότι η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, μιας και υπάρχουν οικογένειες που οι όζοι κληρονομούνται σε ποσοστό >50%. Επίσης η έκθεση σε τοξίνες του περιβάλλοντος πιθανολογείται ότι έχει κάποια σημασία, αλλά και αυτό δεν έχει πλήρως διαλευκανθεί. Η έκθεση σε ιονίζουσες ακτινοβολίες (ακτίνες Χ, ραδιενέργεια κλπ) σχετίζεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης όζων. Νεότερες μελέτες (σε κάποιες από τις οποίες συμμετέχει και ο ιατρός Ρόδης Δ. Παπαρώδης) πιθανολογούν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα και η χρόνια φλεγμονή του θυρεοειδούς αδένα παίζουν σημαντικό ρόλο. Για περισσότερες πληροφορίες για τις μελέτες του ιατρού Ρόδη Δ. Παπαρώδη στην παθογένεση των όζων και του καρκίνου του θυρεοειδούς δείτε την αντίστοιχη σελίδα μας, εδώ.

Ποια είναι η σημασία των όζων του θυρεοειδούς αδένα;

Η μεγάλη πλειοψηφία των όζων του θυρεοειδούς (>95%) είναι τελείως καλοήθης, και αυτό δεν θα αλλάξει καθ’ όλη τη ζωή του ανθρώπου. Οι όζοι αυτοί δεν μπορούν να προκαλέσουν κανένα πρόβλημα στον ασθενή, εκτός αν συμπιέσουν όργανα που βρίσκονται πλησίον σε αυτούς. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της συμπίεσης της τραχείας που μπορεί να προκαλεί αναίτιο βήχα ή αίσθημα ασφυξίας στον ύπνο, της συμπίεσης των λαρυγγικών νεύρων, που μπορεί να προκαλεί βράγχος φωνής (βραχνάδα), της συμπίεσης του οισοφάγου, που μπορεί να προκαλεί δυσκαταποσία (δυσκολία στην κατάποση) ή παλινδρόμηση της τροφής με καύσο. Σε περίπτωση που ένας όζος προκαλεί σημαντικά συμπτώματα συμπίεσης στον τράχηλο (λαιμό), αυτό αποτελεί ένδειξη χειρουργικής αφαίρεσής του.

Μια μικρή, αλλά σημαντική μειοψηφία των όζων του θυρεοειδούς (<5%) αποτελείται από κακοήθη κύτταρα, είναι δηλαδή καρκίνος. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς μπορεί να έχει διάφορες μορφές, αλλά συχνότερες είναι το θηλώδες και το θυλακιώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς. Για περισσότερες πληροφορίες για τις διάφορες μορφές του καρκίνου του θυρεοειδούς δείτε την αντίστοιχη σελίδα μας, εδώ. Οι κακοήθεις όζοι του θυρεοειδούς αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για την υγεία μας, γιατί μπορούν να δημιουργήοσυν μεταστάσεις στους λεμφαδένες του λαιμού ή απομακρυσμένες μεταστάσεις σε άλλα όργανα, με συχνότερες εντοπίσεις τους πνεύμονες, το ήπαρ και τα οστά. Όταν ένας όζος αποδειχθεί κακοήθης, τότε η αρχική θεραπεία είναι η ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα.

Μια σημαντική μειοψηφία των όζων του θυρεοειδούς αδένα παράγει μεγάλες ποσότητες ορμονών θυρεοειδούς, όπως θυροξίνη (Τ4) ή τριιωδοθυρονίνη (Τ3), προκαλώντας συμπτώματα υπερθυρεοειδισμού (διαβάστε περισσότερα για τη θυρεοτοξίκωση εδώ). Οι όζοι αυτοί αποτελούν σημαντικό πρόβλημα, ανεξάρτητα από το εάν είναι καλοήθεις ή καρκινικοί, γιατί οι μεγάλες ποσότητες αυτών των ορμονών, επηρεάζουν τη συνολική υγεία του ατόμου, χειροτερεύοντας την ποιότητα ζωής, ενώ μπορούν να οδηγήσουν σε εμφάνιση μόνιμων αρρυθμιών, όπως η κολπική μαρμαρυγή (συχνή αιτία εγκεφαλικών) ή οστεοπόρωση, ακόμα και πριν την εμμηνόπαυση ή ακόμα και σε νέους άνδρες! Αυτοί οι όζοι αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο ή χειρουργικά.

Πώς μπορούμε να εξακριβώσουμε αν οι όζοι του θυρεοειδούς παράγουν ορμόνες;

Οι περισσότεροι άνθρωποι με όζους, που παράγουν ορμόνες, θα έχουν κάποια συμπτώματα υπερλειτουργίας του θυρεοεδούς, που περιλαμβάνουν την ταχυκαρδία, το αίσθημα παλμών (ακούω την καρδιά μου να χτυπά),

την αδικαιολόγητη ένταση και το άγχος, τις διαταραχές του ύπνου (αϋπνία, πρωινή αφύπνιση), τη χρόνια κόπωση κλπ. Επειδή, όμως αυτά τα συμπτώματα μπορούν να προέρχονται από πολλές ασθένειες – σωματικές και ψυχικές, για να καθορίσουμε από πού προέρχονται χρειάζεται ειδική διερεύνηση. Συγκεκριμένα για τους όζους που παράγουν ορμόνες, η εξέταση εκλογής είναι το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς, με ραδιενεργό τεχνήτιο ή ιώδιο. Σε αυτή την εξέταση οι όζοι που παράγουν ορμόνες φαίνονται θερμοί, δηλαδή συσωρεύουν σε μεγάλο βαθμό το ραδιοφάρμακο. Αντίθετα, οι όζοι που δεν παράγουν ορμόνες φαίνονται ψυχροί, δηλαδή δεν προσλαμβάνουν το ραδιοφάρμακο. Συνεπώς η διαφορά μεταξύ θερμών και ψυχρών όζων είναι μόνο η ικανότητά τους να παράγουν ορμόνες. Οι θερμοί και οι ψυχροί όζοι δεν είναι ταξινόμηση που αξιολογεί την καλοήθεια ή την κακοήθεια των όζων.

Πώς μπορούμε να εξακριβώσουμε αν οι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις ή κακοήθεις;

Δεν υπάρχει μη-επεμβατική μέθοδος, που να διασφαλίζει τη διάγνωση καλοήθειας ή κακοήθειας σε έναν όζο με αξιοπιστία. Η υπερηχογραφική απεικόνιση με ή χωρίς ελαστογραφία, το σπινθηρογράφημα με τεχνήτιο ή ιώδιο, η αξονική και η μαγνητική τομογραφία, ακόμα και το PET-CT δεν μπορούν να ξεπεράσουν το ποσοστό 60-70% ακρίβειας και ευαισθησίας. Συνεπώς οι μέθοδοι αυτές μπορούν να αποτελέσουν μόνο το πρώτο βήμα στη διερεύνηση των όζων. Η Αμερικανική Εταιρία Θυρεοειδούς (American Thyroid Association) συστήνει την πραγματοποίηση ενός απλού υπερήχου, ως τη μοναδική δοκιμασία screening για την ανεύρεση των όζων του θυρεοειδούς. Ταυτόχρονα, προτρέπει να μη βγάζουμε συμπεράσματα για την πιθανότητα οι όζοι μας να είναι καλοήθεις από καμία απεικονιστική μέθοδο. Πρόσφατα, το Αμερικανικό Κολλέγιο Ακτινολογίας (American College of Radiology – 2017) κατηγοριοποίησε τους όζους του θυρεοειδούς, με βάση τα χαρακτηριστικά που φαίνονται να έχουν στον έλεγχο με υπέρηχο, σε διάφορες κατηγορίες κινδύνου για να δείξει τους πιο ύποπτους όζους, σε σχέση με τους λιγότερο ύποπτους για καρκίνο. Ακόμα και με αυτή την κατάταξη, όμως, καμία εξέταση μη επεμβατική δεν πλησιάζει σε ποσοστό διαγνωστικής ακρίβειας την παρακέντηση του όζου.

Η διάγνωση τίθεται αρχικά με την πραγματοποίηση παρακέντησης με λεπτή βελόνη υπο υπερηχογραφική απεικόνιση. Αυτή η διαδικασία μπορεί να δώσει οριστική διάγνωση σε ποσοστό 50% έως και 90%, ανάλογα με την τεχνική που χρησιμοποείται. Στο ιατρείο μας χρησιμοποιούμε μια πρωτοποριακή τεχνική που συν-δημιουργήσαμε κατά την Ακαδημαϊκή μας θητεία στο University of Wisconsin των ΗΠΑ, και οδηγεί σε ακριβή διάγνωση σε ποσοστό που ξεπερνά το 90%. Για περισσότερες λεπτομέρειες και ραντεβού, για να προγραμματίσετε μια παρακέντηση θυρεοειδούς με την πρωτοποριακή τεχνική που εφαρμόζουμε, επικοινωνείστε με το ιατρείο μας, εδώ.

Χρειάζεται να πάρουμε θεραπεία που εξαφανίζει τους όζους ή τους μικραίνει σε μέγεθος;

Οι όζοι του θυρεοειδούς έχουν βρεθεί ότι δε μεγαλώνουν ή μικραίνουν από μόνοι τους, ενώ κάποιοι εξαφανίζονται τελείως, σε ποσοστό που αγγίζει αθροιστικά το 75% (περίπου 50% των όζων δε μεγαλώνουν και 25% των όζων μικραίνουν). Συνεπώς, μόνο ένα ποσοστό περίπου 25% των όζων μεγαλώνει σε βάθος χρόνου. Επίσης, οι όζοι που μεγαλώνουν δεν είναι πιο πιθανό να είναι κακοήθεις σε σχέση με αυτούς που μικραίνουν. Μάλιστα, σε μια μελέτη που σχεδίασε και πραγματοποίησε ο ιατρός Ρόδης Δ. Παπαρώδης κατά την Ακαδημαϊκή του θητεία στο University of Wisconsin των ΗΠΑ, διαπίστωσε ότι οι όζοι που μικραίνουν, είναι πιο πιθανόν να είναι κακοήθεις από αυτούς που μεγαλώνουν. Αυτό, βέβαια, μένει να αποδειχθεί και με άλλες έρευνες, προκειμένου να ενσωμματωθεί στις οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρίας Θυρεοειδούς (American Thyroid Association). Συνεπώς δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να μικρύνουμε τους όζους ή να τους εξαφανίσουμε, γιατί αυτό μπορεί να συμβεί από μόνο του. Παράλληλα, η πιθανότητα να είναι κακοήθης ένας όζος του θυρεοειδούς είναι πολύ μικρή (<5%). Όταν δε, ένας όζος είναι κακοήθης, πολύ σπάνια θα αποτελέσει πραγματικά σοβαρό ιατρικό πρόβλημα, αν αντιμετωπιστεί σωστά.

Όσον αφορά τη θεραπεία των όζων, στο παρελθόν χρησιμοποιούσαμε αγωγή καταστολής με θυροξίνη, στοχεύοντας στην ελάττωση της ορμόνης TSH κάτω του φυσιολογικού. Αυτή η θεραπεία επικράτησε παγκοσμίως μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, οπότε εγέρθησαν ζητήματα ασφάλειας. Τότε, με

κέντρο τις ΗΠΑ, πραγματοποιήθηκαν μεγάλες προοπτικές μελέτες, που παρατήρησαν χιλιάδες ασθενείς με όζους του θυρεοειδούς, για πολλά έτη. Τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν τα έτη 1994-1995 στις ΗΠΑ, και ήταν απογοητευτικά. Η αγωγή που έπαιρναν μέχρι τότε εκατομμυρια ασθενείς, όχι μόνο δεν ήταν αποτελεσματική στο να εξαφανίσει τους περισσότερους όζους, αλλά εμφάνιζε και σημαντικούς κινδύνους για την υγεία των ασθενών, όσον αφορά την καρδιακή λειτουργία και το σκελετό. Στη συνέχεια η Αμερικανική Εταιρία Θυρεοειδούς (American Thyroid Association) δημοσίευσε πολλαπλές οδηγίες με τις οποίες απέτρεπε την επιλογή αυτής της θεραπείας. Στο Δυτικό κόσμο αυτό επικράτησε γρήγορα, και η θεραπεία καταστολής σταμάτησε στη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών. Στην πατρίδα μας και μερικές χώρες της Ανατολής αυτό δυστυχώς συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Για να εξαλειφθεί ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία από αυτή τη θεραπεία, η Αμερικανική Εταιρία Θυρεοειδούς (American Thyroid Association) πρότεινε στις κατευθυντήριες οδηγίες που εξέδωσε τον Οκτώβριο του 2015, να μην θεραπεύονται φαρμακευτικά οι όζοι, γιατί ακόμα και αν υπήρχε μια ελάχιστη πιθανότητα να μικρύνουν, αυτή σκιάζεται από τους σοβαρούς κινδύνους που προέρχονται από τη θεραπεία. Συνεπώς δεν δίνουμε καμία θεραπεία για τους όζους, αν αυτοί είναι καλοήθεις.

Πότε χειρουργούμε τους όζους του θυρεοειδούς;

Κατά το παρελθόν υπήρξε μια περίοδος επιθετικής αντιμετώπισης των όζων του θυρεοειδούς με χειρεουργική εξαίρεση των όζων όταν έφταναν τα 4 εκατοστά, ή όταν μεγάλωναν περισσότερο από 20% σε 2 διαστάσεις ή ο όγκος τους αύξανε πάνω από 50%. Με τις νεότερες μελέτες, όμως, διαπιστώσαμε ότι οι ασθενείς που αντιμετωπίζονταν επιθετικά εμφάνιζαν συχνά επιπλοκές από το χειρουργείο, χωρίς να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής τους, ή το προσδόκιμο επιβίωσής τους. Κατά συνέπεια, τα τελευταία χρόνια η διεθνής επιστημονική κοινότητα αποφάσισε να επιλέγει πολύ προσεκτικά τους όζους που θα χειρουργούνται. Οι απόλυτες ενδείξεις είναι μόνο η παρουσία καρκίνου ή τα έντονα συμπιεστικά συμπτώματα στον τράχηλο (δείτε και παραπάνω). Επίσης, σε περίπτωση που ένας ασθενής χρειάζεται να κάνει χειρουργείο στον τράχηλο για άλλο ιατρικό πρόβλημα, μπορούμε ταυτόχρονα να εξαιρέσουμε και τους όζους αν δημιουργούν ήπια συμπτώματα στον τράχηλο ή αν μας ενοχλούν αισθητικά. Τέλος, σε περίπτωση που ένας ασθενής επιλέξει μόνος του, ότι επιθυμεί το χειρουργείο ως λύση του προβλήματος του θυρεοειδούς, τότε αυτό μπορεί να αποτελέσει τη θεραπεία των όζων, αρκεί βέβαια να υπάρξει προηγουμένως πλήρης ενημέρωση από τον ιατρό για τις επιπλοκές της επέμβασης αυτής.

Πώς χειρουργούμε τους όζους του θυρεοειδούς;

Η χειρουργική εκτομή των όζων του θυρεοειδούς ακολουθεί τρεις επιλογές:

Α. Για καλοήθεις όζους, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε λοβεκτομή, δηλαδή εκτομή μόνο του μισού θυρεοειδούς. Το πλεονέκτημα σε αυτή την περίπτωση, είναι ότι μπορεί να μη χρειαζόμαστε θεραπεία υποκατάστασης μετά το χειρουργείο.

Β. Για κακοήθεις όζους, προβαίνουμε σε εκτομή ολόκληρου του θυρεοεδούς, γιατί συνήθως ο καρκίνος είναι πολυεστιακός και μπορεί να εμφανίζει εστίες και στον αντίθετο λοβό, από αυτόν που βρίσκεται ο όζος.

Γ. Για όζους που δεν είμαστε βέβαιοι για το κακόηθες δυναμικό τους, κάνουμε λοβεκτομή, δηλαδή εκτομή μόνο του μισού θυρεοειδούς με διεγχειρητική ταχεία βιοψία. Παίρνουμε δηλαδή βιοψία μέσα στο χειρουργείο, τη οποία βλέπουν άμεσα οι Παθολογοανατόμοι Ιατροί, και αν είναι κακοήθης, προχωρούμε σε άμεση ολοκλήρωση της θυρεοειδεκτομής με αφαίρεση και του αντίθετου λοβού.

Στις τελευταίες δύο περιπτώσεις, όταν δηλαδή υπάρχει καρκίνος θυρεοειδούς, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε ταυτόχρονα και λεμφαδενικό καθαρισμό σε μια ή περισσότερες περιοχές του τραχήλου, ώστε να αφαιρέσουμε ταυτόχρονα και πιθανές εστίες μετάστασης. Ο καλός προγραμματισμός του χειρουργείου από τον Ενδοκρινολόγο, περιλαμβάνει την κατά το δυνατόν αρτιότερη κατανόηση της πάθησης του ασθενούς, και τον καθορισμό του κακόηθους δυναμικού των όζων, ώστε να πραγματοποιηθεί το βέλτιστο χειρουργείο, στοχευμένα και εξατομικευμένα. 

Πηγή: https://paparodis.gr