ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΟΥΠΟΝΙ ΕΡΧΕΤΑΙ ΝΑ ΣΚΟΤΩΣΕΙ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ!

Γράφει ο Δημήτρης Τσιριγώτης*

Όλα δείχνουν ότι το τελειωτικό χτύπημα στη δημόσια παιδεία θα δοθεί με όπλο το εκπαιδευτικό κουπόνι (School voucher ) που συνδυάζεται με την ελεύθερη επιλογή σχολείου από τις οικογένειες των μαθητών.
Στο τέλος του κειμένου θα σας πω μία ιστορία που θα μοιάζει με ιστορία συνωμοσίας. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσε να είναι κάτι διαφορετικό από τη στιγμή που αναφέρεται σε συνωμότες. Για εκείνους που συνωμοτούν εις βάρος της δωρεάν και δημόσιας παιδείας της χώρας.

Τι είναι το εκπαιδευτικό κουπόνι (voucher)

Το εκπαιδευτικό κουπόνι θα δίνεται στους γονείς κάθε παιδιού και θα αντιστοιχεί στα έξοδα της φοίτησής του για ένα έτος. Οι γονείς θα αναζητούν το καλύτερο σχολείο για το παιδί τους σε μια μεγάλη βάση δεδομένων που θα περιέχει όλα τα στοιχεία των σχολείων της χώρας. Αν επιλέξουν ιδιωτικό σχολείο προφανώς θα πληρώνουν τη διαφορά. 
Στην αρχή κάθε εκπαιδευτικού έτους ο κάθε διευθυντής σχολείου θα πηγαίνει στην τράπεζα με τα κουπόνια που θα έχει καταφέρει να μαζέψει και θα τα εξαργυρώνει σε χρήματα. Με τα χρήματα αυτά θα πρέπει να καλύψει όλα τα λειτουργικά έξοδα του σχολείου του (μισθοί εκπαιδευτικών, ρεύμα, νερό, τηλέφωνο, κτιριακή συντήρηση, πετρέλαιο, εξοπλισμός εποπτικών μέσων κ.α). Κοντολογίς το κάθε σχολείο θα έχει το δικό του budget (ανάλογα με τον αριθμό των εγγραφών ) και με αυτό θα πρέπει να καλύπτει όλα τα λειτουργικά έξοδα για ένα έτος, σα να ήταν μια αυτόνομη επιχείρηση.

Επειδή παρακάτω θα ακούσετε πράγματα εξωφρενικά που θα δυσκολεύεστε να πιστέψετε θέλω να σας πληροφορήσω ότι υπάρχει μεγάλη διεθνής εμπειρία και ότι όμοιες ή παρόμοιες πρακτικές έχουν ήδη εφαρμόσει αρκετές χώρες όπως η Αγγλία, οι Η.Π.Α., η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Σουηδία , η Δανία, η Ολλανδία κ.α. Επίσης αναρωτηθείτε πόσο δύσκολο ήταν πριν από 3-4 χρόνια να πιστέψετε κάποιες φωνές που μίλαγαν για αύξηση ωραρίου , για απολύσεις , για συγχώνευση σχολείων και για μείωση μισθών.

Θεωρία συνομωσίας ή πράξεις συνωμοτών

Ποιες είναι όμως οι αιτίες που η κυβέρνηση φαίνεται ότι μελετά πολύ σοβαρά την εφαρμογή του μοντέλου του εκπαιδευτικού κουπονιού; Η απάντηση βρίσκεται στην παροιμία « με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια»: Από τη μία θα δώσει ένα νέο κτύπημα στο κοινωνικό κράτος ( συρρίκνωση δημόσιας παιδείας) και από την άλλη θα ευνοήσει τα ιδιωτικά συμφέροντα και τους αγαπημένους της «σχολάρχες» (δίνοντάς τους κρατική χρηματοδότηση αφού οι γονείς θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν το voucher και στα ιδιωτικά σχολεία).

Α) ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Το κλειδί της όλης υπόθεσης είναι να μεταφέρει την ευθύνη για το ποια δημόσια σχολεία θα συνεχίσουν να υπάρχουν και ποια θα κλείσουν στους γονείς. Δίνοντας σε εκείνους το δικαίωμα επιλογής σχολείου (χωρίς κανένα πλέον γεωγραφικό όριο που υπήρχε μέχρι σήμερα και που επέτρεπε στα παιδιά να φοιτούν μόνο σε σχολεία της περιοχής κατοικίας τους) ουσιαστικά θα τους βάζει να ψηφίζουν ποια σχολεία είναι καλά (πολλές επιλογές γονέων) και ποια είναι κακά. Φυσικά τα κακά σχολεία θα λειτουργούν με χαμηλό ετήσιο budget και τελικά θα κλείνουν αφού δεν θα έχουν αρκετούς πελάτες. Ουσιαστικός λοιπόν στόχος είναι το κάθε σχολείο να λειτουργεί σα μια αυτόνομη επιχείρηση που το μέλλον της θα κρίνεται από τις πωλήσεις της (εγγραφές μαθητών). Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς που θα ανήκουν σε ένα σχολείο που θα αναγκαστεί να κλείσει λόγω χαμηλής ζήτησης από τους γονείς το υπουργείο έχει φροντίσει να πάρει τα μέτρα του. Μέχρι σήμερα αυτοί οι εκπαιδευτικοί χαρακτηρίζονταν «υπεράριθμοι» και το υπουργείο παιδείας ήταν υποχρεωμένο να τους διασφαλίσει νέο σχολείο για να εργαστούν και μάλιστα κατά προτεραιότητα σε σχέση με άλλες χαρακτηρισμένες ομάδες (από μετάθεση, διάθεση ΠΥΣΔΕ-ΠΥΣΠΕ, κλπ). Από εδώ και στο εξής αυτοί οι εκπαιδευτικοί απλά θα απολύονται αφού το υπουργείο παιδείας έχει σκοπό να νομοθετήσει την υπαγωγή των οργανικών θέσεων κατευθείαν στα σχολεία. Ήδη έχει εξαγγείλει ότι μέχρι τις αρχές του Ιουλίου του 2014 θα δοθεί οργανική θέση σε συγκεκριμένο σχολείο και μάλιστα χωρίς περιορισμό ωρών, σε όλους τους εκπαιδευτικούς. Ας καταλάβουμε ότι αυτό είναι μόνο το «τυράκι της φάκας».

Βέβαια για να διευκολυνθεί η εφαρμογή του εκπαιδευτικού κουπονιού έχει γίνει μια απίστευτη προετοιμασία από πλευράς του υπουργείου παιδείας (αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας, ατομική αξιολόγηση, σύστημα καταγραφής δεδομένων my school, σταθμισμένες εξετάσεις με τη χρήση τράπεζας θεμάτων).

Με τι κριτήρια θα επιλέγουν οι γονείς το σχολείο που επιθυμούν για τα παιδιά τους;

Με βάση και τη διεθνή εμπειρία οι γονείς θα έχουν πρόσβαση σε μια μεγάλη βάση δεδομένων (σε αρκετά κράτη έχει την ονομασία my school ) με όλα τα σχολεία της χώρας (δημόσια και ιδιωτικά) που θα περιέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται για να κάνουν τη σωστή επιλογή:

1)Στοιχεία για τους εκπαιδευτικούς κάθε σχολείου: Οι εκπαιδευτικοί θα έχουν μετρήσιμα προσόντα αφού θα έχουν περάσει από αξιολόγηση.

2) Στοιχεία για τις επιδόσεις των μαθητών : Θα παρέχονται στατιστικά αποτελέσματα από τις επιδόσεις των μαθητών (leaguetables) και φυσικά επειδή πρέπει η κρίση των επιδόσεων να θεωρείται αντικειμενική και αξιόπιστη εδώ ¨κουμπώνει ¨η χρήση της τράπεζας θεμάτων.

3) Στοιχεία για την συνολική εικόνα του σχολείου (εύρυθμη λειτουργία, εξεύρεση περισσότερων οικονομικών πόρων από χορηγούς και δημοτικούς φορείς, τα project, οι μειονότητες που φοιτούν στο σχολείο, το συνολικό διαθέσιμο budget του σχολείου). Τα στοιχεία αυτά θα καταγράφονται κάθε έτος με τη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδος (ΑΕΕ).

Β)ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σχολείων, εδώ και λίγο καιρό, ζητούν επιτακτικά από την κυβέρνηση κρατική χρηματοδότηση μέσω εκπαιδευτικών κουπονιών και φαίνεται ότι κατά πάσα πιθανότητα θα τη λάβουν. 
Το υπουργείο παιδείας λοιπόν θα δίνει στους γονείς το δικαίωμα να επιλέξουν (με τη χρήση του voucher) και ιδιωτικό σχολείο για το παιδί τους αρκεί να καλύπτουν τη διαφορά στα έξοδα φοίτησης. Φυσικά δεν θα είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση θα προωθήσει κρατική χρηματοδότηση σε ιδιωτικά συμφέροντα (τρανό παράδειγμα οι τράπεζες). Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο θα σώσει οικονομικά πολλούς σχολάρχες που λόγω της κρίσης έχουν τεράστια οικονομικά αδιέξοδα αλλά θα χρησιμοποιήσει την μετατόπιση πολλών παιδιών από τα δημόσια στα ιδιωτικά σχολεία για να ελαττωθεί ο αριθμός των μαθητών που φοιτούν στα δημόσια σχολεία και έτσι αυτά να οδηγούνται στη συγχώνευση ή στο κλείσιμο.

Με ποιες μεθόδους όμως στρώθηκε το έδαφος για την επέλαση των «σχολαρχών»;

1)Η μελέτη του ΙΟΒΕ 

Όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις προηγείται η λίπανση του εδάφους από μελέτες που αποδεικνύουν αυτό που συμφέρει τους ενδιαφερόμενους. 
Στα μέσα του Φλεβάρη του 2014 έλαβε χώρα το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων στην Ελληνοαμερικανική Ένωση. 
Ποιό ήταν το βασικό θέμα του συνεδρίου; Το εκπαιδευτικό κουπόνι. Ποιοί άλλοι παραβρέθηκαν εκτός από τους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων; Οι υπουργοί Παιδείας κ. Αρβανιτόπουλος και κ. Κεδίκογλου, ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Χατζηδάκης και Γενικός Επιθεωρητής ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης κ. Ρακιντζής.

Το ΙΟΒΕ (Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών) είναι στην ουσία η «δεξαμενή σκέψης του ΣΕΒ (Σύλλογος Ελλήνων Βιομηχάνων)». Μην ξεχνάμε ότι και ο κ. Στουρνάρας που φέρεται να είναι ο συντάκτης των Μνημονίων είχε μακρά θητεία στη θέση του Γενικού Διευθυντή του ΙΟΒΕ. Ποιά ήταν τα βασικά σημεία αυτής της έρευνας η οποία, παρεμπιπτόντως αναφέρω, διαβάστηκε στο 1ο Συνέδριο Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων;

α) Στις 29 χώρες του ΟΟΣΑ οι επιδόσεις των μαθητών των ιδιωτικών σχολείων είναι καλύτερες εκείνων των δημόσιων σχολείων και αυτό οφείλεται στην χρηματοδότηση των γονέων.

β) Σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ (2012) ανάμεσα σε 29 χώρες-μέλη του, μόνο στην Ελλάδα και σε άλλες 2 χώρες δεν παρέχεται καθόλου κρατική χρηματοδότηση στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Θέτει, λοιπόν, επιτακτικά το ζήτημα της χορήγησης δημόσιας χρηματοδότησης στα ιδιωτικά σχολεία, για να μπορούν να φοιτούν μαθητές από όλα τα οικονομικά στρώματα και όχι μόνο από τα υψηλότερα έτσι ώστε να πραγματώνεται πιο ουσιωδώς η ισότητα ευκαιριών.

γ) Ότι πρέπει οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα επιλογής σχολείου: είτε δημόσιου είτε ιδιωτικού, ώστε με αυτό τον τρόπο να βελτιώνεται το εκπαιδευτικό έργο των σχολείων.

2)Η ένταξη των ιδιωτικών εκπαιδευτικών στο υπουργείο εργασίας.

Με την ψήφιση του τελευταίου πολυνομοσχεδίου οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια πλέον δεν υπάγονται στο υπουργείο παιδείας αλλά στο υπουργείο εργασίας. Πέραν από την άρση της εποπτείας του κράτους από τη λειτουργία των ιδιωτικών σχολείων οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί μετατρέπονται πλέον σε απλούς ιδιωτικούς υπαλλήλους. Έτσι ελευθερώνονται οι απολύσεις (θα ισχύει ότι αφορά τον ιδιωτικό τομέα) και καταργούνται όλες οι συμβάσεις εργασίας και αντικαθίστανται από ατομικές. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι με την απειλή της απόλυσης οι εργοδότες θα μπορούν κάθε χρόνο να επιβάλουν νέες συμβάσεις με χειρότερους όρους εργασίας. Τι όμως εξυπηρετεί μια τέτοια ενέργεια;

Δίνει το δικαίωμα στους «σχολάρχες» να μειώσουν τα έξοδά τους (απόλυση παλαιότερων εκπαιδευτικών και πρόσληψη νέων και φθηνότερων). 
Προσωπική μου άποψη είναι ότι με αυτό τον τρόπο οι «σχολάρχες» μειώνοντας τα λειτουργικά τους έξοδα θα μπορούν να κάνουν καλύτερες τιμές στους γονείς ώστε το voucher να αρκεί και να μην απαιτείται από τους γονείς να καλύψουν καμία διαφορά από τη τσέπη τους. Έτσι με αυτό τον τρόπο οι εγγραφές των ιδιωτικών σχολείων θα εκτιναχθούν. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός στο συνέδριο των Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων που αναφέρθηκε πιο πάνω τονίστηκαν και τα εξής: 5.000 τον χρόνο κοστίζει ένας μαθητής δημοσίου Γυμνασίου στο ελληνικό κράτος. 7000 ευρώ κατά μέσο όρο κοστίζει ο αντίστοιχος μαθητής του ιδιωτικού Γυμνασίου στους γονείς του .Είναι φανερό ότι η διαφορά δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Σκεφθείτε λοιπόν τους γονείς που θα έχουν ένα κουπόνι στα χέρια τους και θα μπορούν να επιλέξουν και δημόσιο και ιδιωτικό σχολείο. Τι λέτε ότι θα επέλεγαν;

3) Η υποβάθμιση της δημόσιας παιδείας και τα κοινωνικά στερεότυπα.

Το υπουργείο παιδείας τα τελευταία χρόνια έχει φροντίσει να υποβαθμίσει τη δημόσια παιδεία, να αμαυρώσει την εικόνα των εκπαιδευτικών του δημοσίου και την εικόνα των δημόσιων σχολείων. Από την άλλη το υπουργείο ποντάρει στην αξιοποίηση των κοινωνικών στερεότυπων που επικρατούν: θεωρεί ότι τα μεσαία ή και κατώτερα στρώματα που ψάχνουν απελπισμένα να αναρριχηθούν ταξικά μέσω των παιδιών τους, θα υποδεχτούν ως «μάννα εξ ουρανού» το εκπαιδευτικό κουπόνι που θα τους δίνει το δικαίωμα να γράψουν το παιδί τους σε ένα καλό σχολείο της επιλογής τους.

Οι ολέθριες συνέπειες του voucher στις χώρες που εφαρμόστηκε:

1)Στις ΗΠΑ και στην Αγγλία αλλά και σε αρκετές άλλες χώρες που εφαρμόστηκε το voucher στην αρχή είχε θετική υποδοχή, κυρίως από τους γονείς χαμηλών και μεσαίων οικονομικών στρωμάτων που θεωρούσαν ότι το παιδί τους άξιζε ενός καλύτερου σχολείου. Οι στατιστικές όμως μελέτες έδειξαν ότι η αλλαγή σχολείου όχι μόνο δεν προκάλεσε βελτίωση της επίδοσης των παιδιών αλλά σε πολλές περιπτώσεις είχαμε και αισθητή πτώση. Οπότε ο αρχικός ενθουσιασμός των γονέων έχει πλέον μετατραπεί σε πονοκέφαλο.

2)Πάρα πολλά σχολεία που δεν είχαν αρκετή ζήτηση από τους γονείς έκλεισαν και οι εκπαιδευτικοί που εργάζονταν σε αυτά απολύθηκαν.

3)Τα σχολεία μετατράπηκαν σε ανταγωνιστικές επιχειρήσεις όπου έπρεπε να διασφαλίζουν τη φήμη τους για να συνεχίζουν να υπάρχουν αφήνοντας όμως στην άκρη τον ουσιώδη παιδαγωγικό τους ρόλο. Προετοίμαζαν τους μαθητές τους μόνο για τις εξετάσεις και έριχναν το βάρος σε μαθήματα που εξετάζονταν σε εθνικό επίπεδο (μαθηματικά ,γλώσσα) με αποτέλεσμα την πλημμελή εκπαίδευση τους σε όλα τα άλλα μαθήματα.

4)Στους εκπαιδευτικούς που έβλεπαν ότι το επαγγελματικό τους μέλλον εξαρτάται από το μέλλον της σχολικής μονάδας (φήμη, επιτυχίες, εγγραφές ) παρατηρήθηκε έξαρση του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης (burn out syndrome), αφού υπερέβαλαν εαυτόν λόγω της ανασφάλειας και αναγκάζονταν να εργάζονται πολλές ώρες εκτός ωραρίου για να προετοιμάσουν τους μαθητές για εξετάσεις, μη παίρνοντας καμία ευχαρίστηση από τη διδασκαλία τους.

5)Ενώ στην αρχή όπου εφαρμόστηκε το voucher κάλυπτε το σύνολο της φοίτησης από ένα σημείο και μετά άρχισαν να μπαίνουν επιπλέον χρεώσεις στους γονείς με νέα «εκπαιδευτικά προϊόντα» που προσέφερε το σχολείο στους μαθητές και που δεν είχαν συμπεριληφθεί στο αρχικό πακέτο. 

6)Ενώ οι υποστηρικτές του voucher μιλούσαν για πραγμάτωση της ισότητας ευκαιριών στην πραγματικότητα είχαμε μεγάλη όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση. Δημιουργήθηκε η κατηγορία των ανεπιθύμητων μαθητών που κανένα σχολείο δεν τους ήθελε γιατί θα αμαύρωναν τη φήμη του. Αδύναμοι μαθητές, μαθητές με μαθησιακά προβλήματα, μαθητές με οικογενειακά προβλήματα, παιδιά μεταναστών, ζωηροί μαθητές, παιδιά που ανήκουν σε μειονότητες θεωρήθηκαν προβλήματα του σχολείου και οι διευθυντές φρόντιζαν να απαλλαγούν από αυτούς είτε ελέγχοντας τις εγγραφές τους είτε εκμεταλλευόμενοι τις διατάξεις που ευνοούσαν κάτι τέτοιο.

To voucher είναι όπλο στα χέρια του νεοφιλελευθερισμού

Βασικός υποστηρικτής του εκπαιδευτικού κουπονιού (School voucher ) ήταν ο οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν (θεμελιωτής του νεοφιλελεύθερου μοντέλου οικονομίας) που ισχυριζόταν ότι «το εκπαιδευτικό κουπόνι είναι ένα μέσο για να επιτευχθεί η μετάβαση από ένα κρατικό σύστημα σε ένα σύστημα της αγοράς». Η πρώτη που έτρεξε να εφαρμόσει το voucher στη χώρα της ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ (της Αγγλίας) που ως γνωστόν ήταν φανατική θαυμάστρια του νεοφιλελευθερισμού και πιστή φίλη του Φρίντμαν.

Το voucher στην ουσία μετατρέπει τον γονέα σε καταναλωτή και το σχολείο σε προϊόν. Η εκπαίδευση από κοινωνικό αγαθό που αφορά όλους μετατρέπεται σε ατομικό αγαθό. Το δημόσιο σχολείο όμως (όπως και όλα τα δημόσια αγαθά) ενισχύει το αίσθημα της λαϊκής ενότητας. Η συνέχειά του είναι συνυφασμένη με την ίδια την διατήρησης της δημοκρατίας. 

Το voucher είναι πολύ επικίνδυνο εργαλείο γιατί είναι ύπουλο και ξεγελάει τους γονείς για τις πραγματικές του προθέσεις. Ο νεοφιλελευθερισμός τους κλείνει το μάτι και τους λέει: « πάρτε την κατάσταση στα χέρια σας, το παιδί σας αξίζει ένα καλύτερο σχολείο και εσείς αξίζετε ένα καλύτερο μέλλον». Προσπαθεί να τους πείσει ότι όλα γίνονται για το καλό των παιδιών τους. Οι γονείς δύσκολα μπορούν να καταλάβουν ότι πίσω από όλα κρύβονται συμφέροντα που απλά χρειάζονται τη δική τους συναίνεση για να εξυπηρετηθούν .

Ο καπιταλισμός, με ακόμα άλλον έναν τρόπο, δείχνει το πιο τρομακτικό του πρόσωπο μέσα στα σχολεία που φοιτούν τα παιδιά μας. Στόχος του είναι να ενισχύσει τις ανισότητες ώστε η πλειονότητα των μαθητών να αποθαρρύνεται και να επιλέγει το δρόμο της κατάρτισης και της μαθητείας, αφού το σύστημα αυτή τη στιγμή έχει ανάγκη από χέρια και όχι από μυαλά. Είναι προφανές ότι η αντίσταση σε μια τέτοια επέλαση του νεοφιλελευθερισμού και των συμφερόντων δεν μπορεί παρά να έχει πολιτική διάσταση.

*Δημήτρης Τσιριγώτης, Φυσικός

alfavita.gr

Πηγή: http://www.logiosermis.net