ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΝΗ: ΔΕΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΗΦΑΝΙΑ!

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

Ο πετρόκτιστος οικισμός της Βάθειας είναι από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς της παραδοσιακής μανιάτικης αρχιτεκτονικής

Τόπος αυστηρός, γεννημένος από την σκληρή γη, δωρικός, λιτός. Από την Αρεόπολη και το Γύθειο μέχρι τη Μέζαπο και το Ακροταίναρο, η Λακωνική Μάνη περικλείει έναν ολόκληρο κόσμο που τον ανακαλύπτεις πέτρα προς πέτρα…

Το λιμάνι του Γυθείου, γαλήνιο απάγκιο και ανερχόμενος σταθμός κρουαζιέρας
Περαστικός βλέπεις τη Μάνη σε τρεις μέρες. Περπατητής σε τρεις μήνες. Και για να δεις την ψυχή της θέλεις τρεις ζωές: μία για τη θάλασσα, μία για τα βουνά της και μία για τους ανθρώπους της.
Μια χούφτα λέξεις χρειάστηκε ο Πάτρικ Λι Φέρμορ για να πει τα πάντα για τη Μάνη και να θέσει το δίλημμα ή μάλλον το «τρίλημμα» ως προς το πώς θέλεις να σταθείς απέναντί της.
Μάνη. Λέξη τόσο μικρή όσο και λακωνική, που λέει όσα πρέπει χωρίς περιττές κουβέντες, και αφήνει τα υπόλοιπα στο βίωμα. Τόπος τραχύς, σκληρός, απαιτητικός, ώρες ώρες αδυσώπητος. Με τους δικούς του κανόνες. Παλαιότερα, ήταν ο νόμος του ισχυρού που σφράγισε τη μοίρα οικογενειών και ερήμωσε χωριά και οικισμούς. Μα και αυθεντικός, άτεγκτος και ειλικρινής.
Η Μάνη καταλαμβάνει ολόκληρο το «μεσαίο πόδι» της Πελοποννήσου. Τα όρια της Λακωνικής Μάνης ξεκινούν από τα λεγόμενα Μπαρδουνοχώρια και την περιοχή του Οιτύλου, και φτάνουν στο τέρμα της Πελοποννήσου, της ηπειρωτικής Ελλάδας και κατά τους αρχαίους Ελληνες στο τέλος του ίδιου του κόσμου, στο φοβερό και τρομερό Ακροταίναρο.
Η χερσόνησος αυτή λοιπόν χωρίζεται με τη σειρά της σε δύο πλευρές, την Προσηλιακή Μάνη, που κοιτά προς την Ανατολή και τον Λακωνικό κόλπο, και την Αποσκιερή ή Αποσκιαδερή Μάνη, που κοιτά στη Δύση και τον Μεσσηνιακό κόλπο.

Προσηλιακή Μάνη

Το ακρωτήρι Τηγάνι, στη Μέζαπο. Στην άκρη του βρίσκεται το κάστρο Μαΐνης
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Μέσα Μάνης (όπως λέγεται αλλιώς η Λακωνική Μάνη) είναι το Γύθειο, το μεγαλύτερο λιμάνι της Λακωνίας. Που γίνεται μάλιστα και ολοένα μεγαλύτερο, τώρα που προχωρούν οι εργασίες που θα το καταστήσουν απαραίτητο σταθμό για κρουαζιερόπλοια.
Η όψη της πόλης που κοιτά το λιμάνι, με τον Ταΰγετο να διακρίνεται στο βάθος, είναι από τις πιο γραφικές εικόνες που παίρνεις μαζί σου από εδώ, όπως και το νησάκι-χερσόνησος της Κρανάης, με τον Πύργο Τζανετάκη και τον φάρο του. Το ρωμαϊκό θέατρο, η αρχαία αγορά και η ακρόπολη είναι επιπλέον λόγοι για να παρατείνεις αρκετά τη διαμονή σου στο Γύθειο.

Από το Γύθειο φαντάσου μια νοητή γραμμή να ενώνει Λακωνικό και Μεσσηνιακό κόλπο. Το ίδιο έκαναν και οι Φράγκοι, πριν από κάμποσους αιώνες, και έφτιαξαν στις δύο άκρες (περίπου) της γραμμής δύο κάστρα, για να ελέγχουν τα περάσματα. Στην πλευρά του Γυθείου είναι το κάστρο του Πασσαβά, στον λόφο πάνω από το χωριό Διρό, που είναι και το πιο δυσπρόσιτο καθώς, σαν άλλος Αννίβας, θα «ανοίξεις» τον δικό σου δρόμο μέχρι να ανέβεις αφού δεν υπάρχει (ακόμα) μονοπάτι. Το δεύτερο κάστρο είναι της Κελέφας, απέναντι από το Οίτυλο, πιο ήρεμος φρουρός και πολύ πιο εύκολα προσβάσιμος.

 

Στο λιμνοσπήλαιο της Βλυχάδας Διρού

Στη Μάνη δεν θα βρεις ακτές με μεγάλες αμμουδιές και εξωτικά ακρογιάλια. Αλλος είναι άλλωστε ο χαρακτήρας της. Ωστόσο στην Προσηλιακή Μάνη υπάρχουν κάποια τέτοια καλοκαιρινά αγκυροβόλια, στο Μαυροβούνι, στον Κότρωνα και κυρίως στο Σκουτάρι, με την ωραιότερη αμμουδιά σε όλη τη Μάνη.
Κινείσαι λοιπόν προς τα νότια, πάντα στην πλευρά της Προσηλιακής, κι από τον Κότρωνα ανεβαίνεις στην ερειπωμένη Μονή Γωνέας, με την υπέροχη θέα, κι έπειτα στο Φλομοχώρι, για να αρχίσεις σιγά σιγά να συνηθίζεις στο θέαμα των πετρόκτιστων μανιάτικων πύργων. Θα δεις άπειρους στη Μάνη κι ένα χορταστικό ξεκίνημα γίνεται εδώ, στο Φλομοχώρι.
Κινούμενος προς νότια, στο ύψος του χωριού Νύφι, ακολούθησε τη σήμανση προς τα ορεινά και πάρε το μονοπάτι προς την παμπάλαια Μονή Κουρνού. Ακόμα παραπέρα, πιο ορεινά ακόμη, κι έρχεσαι στην αρχαία Αιγίλα, με τους πελώριους κίονες που κείτονται στα ίδια μέρη αιώνες τώρα.
Στην πορεία προς τον Νότο συναντάς χωριά σαν σπαρμένα θαρρείς πάνω στις πλαγιές, όπως τον Πύργαρο και τα Μέσα και Πέρα Δημαρίστικα, το «βασίλειο της κόκκινης πέτρας», από τα αρχαία λατομεία κόκκινου μαρμάρου. Φτάνεις στη Λάγια, συγκλονιστικό πετρόκτιστο χωριό, με την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα των πύργων του με την πλατιά βάση και τον κορμό που κλείνει προς τα μέσα καθώς παίρνει ύψος.

Η Αρεόπολη ετοιμάζεται για τους εορτασμούς της 17ης Μαρτίου

Καθώς περνάς τα Κορογονιάνικα κι ο δρόμος φτάνει στο διάσελο, βλέπεις όλη τη χερσόνησο του Ακροταίναρου να απλώνεται μπροστά σου σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια. Στ’ αριστερά της, καθώς κατεβαίνεις, είναι το Πόρτο Κάγιο με το κάστρο του Αχίλλειου, κι από τα δεξιά το Μαρμάρι, άλλη μία από τις καλές παραλίες της Μάνης.
Συνεχίζεις σε ευθεία γραμμή, φτάνεις στα Κοκκινόγεια και στο συνταρακτικό Ακροταίναρο. Από το εκκλησάκι των Ασωμάτων ένα μονοπάτι δύο χιλιομέτρων και άπειρων ασφόδελων σε φέρνει μέχρι τον φάρο, τη ρωμαϊκή έπαυλη με το περίτεχνο ψηφιδωτό και το... «στο τέλος του κόσμου». Εδώ τοποθετούσαν οι αρχαίοι τις πύλες του Αδη και το ψυχοπομπείο, απόλυτα λογικό σαν νιώσεις το δέος που αποπνέει το μέρος...

Αποσκιερή Μάνη

΄Ηρεμος και γραφικός Γερολιμένας

Περίπου 25 χλμ. απέχει το Γύθειο από την Αρεόπολη, την ιστορική πρωτεύουσα της Μάνης. Από την κεντρική πλατεία με τον ανδριάντα του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη ξεκινούν τα λιθόστρωτα καλντερίμια με τους πύργους και τις παλιές εκκλησίες. Ενα από αυτά, το κεντρικό καλντερίμι, σε φέρνει μέχρι την πλατεία 17ης Μαρτίου, όπου οι οπλαρχηγοί της Μάνης υπό τον Πετρόμπεη ύψωσαν το λάβαρο της Επανάστασης. Οι τριήμεροι εορτασμοί κάθε Μάρτη (15 με 17) δεν έχουν προηγούμενο…

Πολύ κοντά στην Αρεόπολη βρίσκεται το Οίτυλο, σπουδαίος πετρόκτιστος οικισμός, με τη Μονή Ντεκούλου (ή Δεκούλων), στο καθολικό της οποίας θα δεις την αγιογραφία του Παντοκράτορα στο κέντρο του ζωδιακού κύκλου. Το παραθαλάσσιο Νέο Οίτυλο, το Καραβοστάσι και το Λιμένι θεωρούνται επίνεια του Οιτύλου (και της Αρεόπολης). Από εδώ τα σπήλαια του Διρού και της Βλυχάδας απέχουν ελάχιστα λεπτά.
Ενενήντα οκτώ χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί βρίσκονται στην Μάνη, και όλοι τους, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, έχουν τους δικούς τους πετρόπυργους, το σήμα κατατεθέν της μανιάτικης ιδιοσυγκρασίας.
Θεωρείται πως ο μανιάτικος πύργος διαμορφώθηκε ως αμυντικό κτίσμα στην περιοχή της Κοίτας, που ακόμα τη λένε «πολυπυργού», κι ακόμα σώζονται πολλοί. Η πιο αντιπροσωπευτική εικόνα της πολύπυργης Μάνης ωστόσο είναι μάλλον η Βάθεια, που συναντάς στον δρόμο από τον Γερολιμένα προς το Ακροταίναρο, και λες πως χτίστηκε ως αρχιτεκτονικό υπόδειγμα για τα υπόλοιπα…
Ακόμα ένα συγκλονιστικό μανιάτικο τοπίο είναι το ακρωτήρι στο Τηγάνι, στην Κάτω Μέζαπο. Στην άκρη της άγριας χερσονήσου είναι τα ερείπια από το κάστρο της Μαΐνης.
Γύρω γύρω στο Τηγάνι, ανάμεσα στα κοφτερά βράχια, θα δεις τις παλιές αλυκές: εδώ λέγεται πως εξορίζονταν οι «αχαμνόμεροι», οι ηττημένοι στις βεντέτες. Μέσα σ’ αυτό το σκληρό τοπίο, μια γλυκιά ηλιαχτίδα: η παμπάλαια εκκλησιά της Παναγιάς της Αγήτριας (υπάρχει μονοπάτι), ο πιο όμορφος βυζαντινός ναός της Μάνης.
Και από βυζαντινούς ναούς εδώ άλλο τίποτε: η Επισκοπή στο Σταυρί, η Αγία Παρασκευή στην Κηπούλα, ο Αϊ-Στράτηγος στους Ανω Μπουλαριούς, ο Αγιος Νικόλαος στην Οχιά… Γαλήνιο απάγκιο και ιδανικός επίλογος μιας περιήγησης στη Λακωνική Μάνη ο Γερολιμένας.

Στην Παναγιά την Αγήτρια, μια αχτίδα γλυκύτητας στο σκληρό τοπίο γύρω από το Τηγάνι
Κάποτε ήταν σπουδαίο διαμετακομιστικό κέντρο της περιοχής, και το λιμάνι του διατηρεί και σήμερα ακόμα τον ναυτικό του χαρακτήρα κι αυτή την όμορφη σχέση του με τη θάλασσα. Γιατί και το μανιάτικο τοπίο, μέσα σ’ όλη τη δωρικότητά του, χρειάζεται κι αυτό να ανασαίνει και να απολαμβάνει τη γαλήνη του, έτσι δεν είναι;... 

 
Πηγή: thetravelbook.gr