ΕΥΑΝΘΙΑ ΚΑΪΡΗ!

Ελληνίδα λόγια και πρώιμη φεμινίστρια.

Η Ευανθία Καΐρη γεννήθηκε στις 2 Αυγούστου 1799 στην Άνδρο. Ήταν το προτελευταίο από τα οκτώ παιδιά του προκρίτου του νησιού Νικολάκη Τωμάζου Καΐρη και της συζύγου του Ασημίνας, το γένος Καμπανάκη. Διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στη γενέτειρά της και σε ηλικία 13 ετών μετακόμισε στις Κυδωνιές (Αϊβαλί της Μικράς Ασίας), όταν ο αδελφός της Θεόφιλος Καΐρης (ο μετέπειτα γνωστός φιλόσοφος) κλήθηκε να διδάξει στην ονομαστή Ακαδημία της πόλης, ένα από τα σπουδαιότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού.

Υπό την επίβλεψη του αδελφού της και χάρη στην ευφυΐα της και την ιδιαίτερη κλίση της στα γράμματα έλαβε εξαιρετική μόρφωση. Σύμφωνα με το γάλλο φιλέλληνα τυπογράφο Αμβρόσιο-Φιρμίνο Διδότο (Ambroise-Firmin Didot) η Καΐρη μιλούσε άπταιστα γαλλικά και ιταλικά, ερμήνευε με άνεση τα αρχαία ελληνικά κείμενα και ήταν σε θέση να παρακολουθεί ανώτερα μαθηματικά και υψηλές φιλοσοφικές θεωρίες.

Εκτός από τον αδελφό της, στη μόρφωσή της συνέβαλε και ο Αδαμάντιος Κοραής, που την καθοδηγούσε μέσω αλληλογραφίας. Σε ηλικία 15 ετών τού έγραψε επιστολή και του ζητούσε «κανέν γαλλικόν βιβλίον δια να το μεταφράση και ωφελήση το γένος». Με την προτροπή του Κοραή μετέφρασε από τα γαλλικά τα βιβλία:

Συμβουλαί προς την θυγατέρα μου του γάλλου συγγραφέα και πολιτικού Ζαν-Νικολά Μπουγί (1763-1842). Στα πλούσια προλεγόμενα του έργου, η Καΐρη αναφέρει ότι η αρετή και η παιδεία, αρχές του Διαφωτισμού, είναι απαραίτητα συστατικά της διαπαιδαγώγησης των γυναικών της εποχής της.

Περί ανατροφής των νεανίδων του γάλλου ιερωμένου και ποιητή Φρανσουά Φενελόν (1651-1715).

Μάρκου Αυρηλίου Εγκώμιον του γάλλου ακαδημαϊκού Αντουάν-Λεονάρ Τομά (1732-1785).

Μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, η Ευανθία Καίρη επέστρεψε με τον αδελφό της στην Άνδρο. Στις 10 Μαΐου 1821 ο Θεόφιλος Καΐρης ύψωσε πρώτος την επαναστατική σημαία στο νησί, σε πανηγυρική δοξολογία στο ναό του Αγίου Γεωργίου. Αμέσως μετά έφυγε για να πολεμήσει και αργότερα για να παραστεί ως πληρεξούσιος της Άνδρου σε διάφορες εθνικές συνελεύσεις. Από τότε άρχισε η πυκνή αλληλογραφία της Ευανθίας με τον Θεόφιλο, που συνεχίστηκε έως το 1844, όταν ο τελευταίος επέστρεψε στο νησί.

Το καλοκαίρι του 1824 η Ευανθία ακολούθησε τον αδελφό της Δημήτριο Καΐρη στην Ερμούπολη της Σύρου, όπου εκείνος ασχολήθηκε με το εμπόριο. Το καλοκαίρι του 1839 επέστρεψε πάλι στην Άνδρο, όπου και παρέμεινε οριστικά μέχρι το θάνατό της (1866), γιατί, όπως έγραψε σε μια επιστολή της, φοβόταν «καθ’ υπερβολήν την θάλασσαν».

Μεσούσης της Ελληνικής Επανάστασης, το 1825 συνέταξε και συνυπέγραψε με 31 ελληνίδες της εποχής την «Επιστολή Ελληνίδων τινών προς τας φιλελληνίδας συντεθείσα παρά τινός των σπουδαιοτέρων ελληνίδων», με την οποία ζητούσε από τις ευρωπαίες και αμερικανίδες φιλελληνίδες την ηθική και υλική υποστήριξή τους υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης.

Τον επόμενο χρόνο (1826) εξέδωσε στο Ναύπλιο το τρίπρακτο δράμα Νικήρατος, που αναφέρεται στην Έξοδο του Μεσολογγίου. Είναι το πρώτο τυπωμένο ελληνικό έργο για τον αγώνα του Εικοσιένα. Η Καΐρη παρουσιάζει τους ηρωικούς υπερασπιστές του Μεσολογγίου με αρχαϊκά ονόματα (Νικήρατος, Λυσίμαχος, Κλεονίκη) και παρεμβάλλει στο πεζό κείμενο έμμετρα χωρικά. Το 1837 το θεατρικό έργο ανέβηκε στην Αθήνα με τον τίτλο Η Άλωσις του Μεσολογγίου, ενώ τμήμα του μεταφράστηκε στα ιταλικά το 1841 από τον Ιταλό λόγιο και επαναστάτη Σεβεριάνο Φογκάτσι.

Η Ευανθία Καΐρη έζησε μια εξαιρετικά περιορισμένη ζωή. Οι επαφές της με άλλους λόγιους και οι σχέσεις της εκτός από το οικογενειακό της περιβάλλον ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Δεν παντρεύτηκε ποτέ, ίσως λόγω του φιλοσοφικού συστήματος της «θεοσέβειας» (αίρεση για την Ορθόδοξη Εκκλησία), στο οποίο ανήκε (ιδρυτής ήταν ο αδελφός της Θεόφιλος Καΐρης) και στο οποίο ο γάμος επιτρέπονταν μόνο μεταξύ των οπαδών της.

Οι περιπέτειες του αδελφού της Θεόφιλου και ο μαρτυρικός θάνατός του το 1853 την κατέβαλαν ψυχικά, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια της ζωής της να τα περάσει μακριά από τα εγκόσμια. Την τελευταία περίοδο της ζωής της ζούσε στο παλιό σπίτι των γονιών της μαζί με την οικογένεια του αδελφού της Δημήτριου. Συχνά πήγαινε στα Αηδόνια του Κορθίου και περνούσε λίγο καιρό στο σπίτι του Μιχαήλ Μπίστη, πεθερού του αδελφού της και τότε δημάρχου Κορθίου.

Η Ευανθία Καΐρη πέθανε στην Άνδρο στις 8 Αυγούστου 1866. Το έργο της (πρωτότυπο και μεταφραστικό) είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα, με φανερή την επίδραση του Κοραϊσμού. Η Ευανθία Καΐρη είναι η πρώτη Ελληνίδα που εργάστηκε για την γυναικεία διαπαιδαγώγηση στην Ελλάδα. Ανταποκρίθηκε έτσι στο γενικότερο πνευματικό κλίμα της εποχής της με αίτημα τη μόρφωση του γένους. Για να την τιμήσει, ο Δήμος Ερμούπολης έδωσε το όνομά της σ' ένα μικρό θέατρο στην περιοχή Λαζαρέττα, στις πρώην αποθήκες μονοπωλίου.

Σχετικά Βιβλία:

Αλληλογραφία Θεόφιλου Καΐρη (Καίρειος Βιβλιοθήκη). Περιλαμβάνεται η αλληλογραφία με την αδελφή Ευανθία Καΐρη.

Γυναίκες θεατρικοί συγγραφείς στα χρόνια της επανάστασης και το έργο τους (Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη). Περιλαμβάνεται το θεατρικό της Ευανθίας Καΐρη Νικήρατος.

Ευανθία Καΐρη (Καίρειος Βιβλιοθήκη). Πρακτικά του Συμποσίου «Διακόσια χρόνια από τη γέννηση της Ευανθίας Καΐρη, 1799-1999», που έγινε στην Άνδρο στις 4 Σεπτεμβρίου 1999.

Πηγή: https://www.sansimera.gr