ΚΑΙ ΟΙ ΕΣΧΑΤΟΙ ΕΣΟΝΤΑΙ...ΦΤΩΧΟΤΕΡΟΙ!

Συντάκτης: Ιωάννα Σωτήρχου

«Η ακραία φτώχεια των πολλών είναι η προϋπόθεση του πλουτισμού των ολίγων», μας θύμισε πρόσφατα ο Περικλής Κοροβέσης.

Και είναι αυτή η ακραία φτώχεια των πολλών που παίρνει τραγικές διαστάσεις πλέον στη χώρα μας, τον έβδομο χρόνο μ.Μ. (μετά -το-πρώτο- Μνημόνιο), καθιστώντας τους φτωχούς φτωχότερους: ολοένα και μεγαλώνει το χάσμα, καθώς διευρύνεται η απόσταση του μέσου εισοδήματος των φτωχών από το όριο της φτώχειας, ξεπερνώντας πέρσι για πρώτη φορά τις 10 μονάδες, για να φτάσει σε μια ιστορικά υψηλή διαφορά.

Και τα κακά νέα δεν σταματούν στην ένταση της φτώχειας, αφού το δίχτυ της εξαπλώνεται ώστε να αφορά πλέον και νέες ομάδες του πληθυσμού, μετατοπίζεται από την ύπαιθρο προς τα αστικά κέντρα, ενώ αποκτά μόνιμα χαρακτηριστικά και μετατρέπεται σε διαρκείας.

Αυτά είναι μερικά από τα βασικά ευρήματα της μελέτης του διευθυντή ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Διονύση Μπαλούρδου, για τη φτώχεια στην Ελλάδα με βάση τα τελευταία στοιχεία. Οι αριθμοί πίσω από τις γενικές διαπιστώσεις τρομακτικοί:

■ Πόσοι συμπολίτες μας είναι φτωχοί; Τα νοικοκυριά σε κίνδυνο φτώχειας εκτιμώνται σε 832.065 σε σύνολο 4.168.784 νοικοκυριών, ενώ τα μέλη τους ξεπερνούν τα δύο εκατομμύρια – για την ακρίβεια είναι 2.262.808 στο σύνολο των 10.651.929 ατόμων του πληθυσμού, δείχνοντας πως περισσότεροι από έναν στους πέντε είναι εγκλωβισμένοι στα δίχτυα της.

Εκτός από τις παραδοσιακές ομάδες ανέργων, μεταναστών, κατοίκους αγροτικών περιοχών κ.ά., σε αυτό το δίχτυ πιάνονται πλέον και εργαζόμενοι φτωχοί (14,1%), κυρίως οι μερικώς απασχολούμενοι σε ποσοστό 30,3%, προστίθενται πλέον ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι από τις αστικές περιοχές όπου σημειώνεται έξαρση, δείχνοντας τη «μετακόμιση» της φτωχοποίησης στις μεγάλες πόλεις.

Εκεί όμως που το μέλλον φαντάζει δυσοίωνο είναι στους ρυθμούς φτωχοποίησης παιδιών και νέων, που μεγαλώνουν σε φτωχά νοικοκυριά για να υπάρχει μια «σιγουριά»: η υπονόμευση του μέλλοντος της χώρας.

■ Όμως το ποσοστό που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό το 2016 ανέρχεται στο 35,6% (3.789.300 άτομα) του πληθυσμού και παρουσιάζει μικρή μείωση σε σχέση με το 2015 και τα 3.828.500 άτομα που αντιστοιχούσαν στο 35,7% του πληθυσμού. Δεν είναι έστω, κάτι θετικό, αυτή η μικρή μείωση;

Πρόκειται μάλλον περί φενάκης, όπως μας εξηγεί ο ερευνητής, και όχι επειδή πρόκειται για στατιστικά ασήμαντο ποσοστό:

«Η μείωση, έστω και μικρή, θα μπορούσε να ήταν καλή αν δεν συμβάδιζε με μείωση του ορίου υπολογισμού της φτώχειας. Αλλαγές στον κίνδυνο φτώχειας μπορεί να μετριαστούν από ταυτόχρονη πτώση στο μέσο διαθέσιμο εισόδημα της χώρας και κατά συνέπεια στο όριο φτώχειας. Σε αντίθεση π.χ. με τον δείκτη σοβαρής υλικής στέρησης που φανερώνει την εισοδηματική ανεπάρκεια και παραμένει υψηλός…».

Και μας εφιστά την προσοχή: ενώ φτωχός είναι ο ένας στους πέντε Ελληνες, αυτοί που απειλούνται με φτώχεια και βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό και στερήσεις ξεπερνούν τον έναν στους τρεις Ελληνες (35,6%).

■ Και να είχε από κάπου ο φτωχός να πιαστεί; Από πουθενά αφού «το κοινωνικό κράτος και στην περίοδο της κρίσης εξακολουθεί να παραμένει αναποτελεσματικό» και παντελώς ανεπαρκές, ενώ και όλες αυτές οι παρεμβάσεις που λένε ότι γίνονται περισσότερο στοχευμένες πάνε στον βρόντο, αφού η εικόνα κάθε άλλο παρά βελτιωμένη παρουσιάζεται μετά τις «κοινωνικές μεταβιβάσεις» που καταφέρνουν να μειώσουν τον κίνδυνο φτώχειας μόλις κατά 4,1%, από το 25,5 στο 21,4, δίνοντας στην Ελλάδα τη δεύτερη χειρότερη επίδοση μετά τη Λετονία, επίδοση που υπολείπεται ακόμη και του μισού του ευρωπαϊκού μέσου όρου που είναι 8,7.

■ Ποια είναι η εικόνα; «Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης της φτώχειας στην Ελλάδα επιτυγχάνεται κυρίως μέσω των συντάξεων, ενώ οι μεταβιβάσεις άλλου τύπου (παροχές κοινωνικής βοήθειας, π.χ. ΕΚΑΣ, επίδομα μακροχρόνια ανέργων, οικογενειακά επιδόματα, βοηθήματα ανεργίας, ασθενείας, αναπηρίας ή και εκπαιδευτικές παροχές) συνεισφέρουν μόνον οριακά στη μείωση της φτώχειας».

Τι έχει αλλάξει με την κρίση – πέρα από τα αφηγήματα περί προτεραιότητας στην καταπολέμηση της φτώχειας; «Η φτώχεια γίνεται πιο επίμονη, με μεγαλύτερη διάρκεια, πιο απόλυτη και ακραία, αποκτά νέα σύνθεση, καθώς στις παραδοσιακές ομάδες που γίνονται πιο ευάλωτες προστίθεται και η νέα φτώχεια που αφορά εργαζόμενους και νέους, κάτι που δείχνει ότι οι νέες μορφές εργασίας παράγουν φτώχεια…».

Η... αγία οικογένεια

Ακόμη μία αλλαγή που εντοπίζει ο ερευνητής και συνδέεται με την κρίση αλλά και με την ευρωπαϊκή διεύρυνση είναι ότι η χώρα μας απομακρύνεται από το «μεσογειακό» μοντέλο πρόνοιας, όπου την αναποτελεσματικότητα του κοινωνικού κράτους υποκαθιστούσε η οικογένεια και έρχεται εγγύτερα σε φτωχές πρώην σοσιαλιστικές χώρες: Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία, Εσθονία, Λιθουανία, Λετονία.

Και μπορεί να θεωρεί ελπιδοφόρο το γεγονός ότι καθώς η αλληλεγγύη της οικογένειας φτάνει στα όριά της, μετά την «οικογενοιοποίηση» της φτώχειας ελλείψει υποστηρικτικών πολιτικών, το κενό φαίνεται να καλύπτουν έστω μερικώς τα άτυπα δίκτυα στήριξης -φίλοι, γειτονιά, κοινωνία των πολιτών-, ο κ. Μπαλούρδος, ωστόσο, δεν κρύβει την ανησυχία του αφού μερικά πράγματα πάνε από το «κακό στο χειρότερο», όπως είναι «η ένταση της φτώχειας, όπου η κατάσταση είναι δραματική, η διάρκειά της, αφού δύσκολα καταφέρνει κάποιος να ξεφύγει, το γεγονός ότι πλέον ακόμη και η εργασία δεν προστατεύει από τη φτώχεια, αλλά κυρίως ότι αφορά όλο και περισσότερους νέους (29%), ενώ απειλεί περισσότερα από ένα στα τέσσερα παιδιά (26,3%)... Η φύση της φτώχειας φαίνεται να έχει αλλάξει: υπό τις συνθήκες αύξησης των ανέργων (ή “φτωχών εργαζομένων”), το μέλλον μεγάλων κοινωνικών ομάδων γίνεται λιγότερο ασφαλές, πιθανόν πιο σκοτεινό και ακαθόριστο…».

Πώς ορίζεται η φτώχεια θεσμικά

ΑP PHOTO / THANASSIS STAVRAKIS

■ Ποιο είναι το όριο της φτώχειας; Σύμφωνα με τον ορισμό της Eurostat, ο κίνδυνος ή το ποσοστό σχετικής φτώχειας αναφέρεται στην κατάσταση των ατόμων των οποίων το διαθέσιμο εισόδημα είναι κάτω από το 60% του διαμέσου ισοδύναμου εισοδήματος της χώρας του.

Έτσι, ενώ το όριο της φτώχειας για ένα άτομο στη Σουηδία ήταν το 2015 τα 15.984 ευρώ, στη χώρα μας ήταν 4.512 ευρώ για ένα άτομο και 9.575 για δύο ενήλικες με δύο εξαρτώμενα παιδιά.

Πώς φαίνεται η συνεχιζόμενη ένδεια; Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι το όριο της φτώχειας για ένα άτομο το 2008 ήταν 6.480 ευρώ, ενώ για την τετραμελή οικογένεια 13.608 ευρώ.

Με βάση τα εισοδήματα του 2008 σχεδόν η πλειονότητα του πληθυσμού, σε ποσοστό 48,9%, το 2016 θα ήταν φτωχή, ποσοστό που από το 2015 έχει αυξηθεί σχεδόν μία μονάδα -0,9% για την ακρίβεια- και που υποδηλώνει και το μέγεθος των χαμένων εισοδημάτων για την ελληνική κοινωνία…

■ Όσο για τη φυσική φτώχεια; Μπορεί η σχετική φτώχεια (κίνδυνος) να εστιάζει στην εισοδηματική ανισότητα, ωστόσο η απόλυτη φτώχεια σχετίζεται με την εισοδηματική ανεπάρκεια και συνεπάγεται τη δυσκολία ικανοποίησης βασικών αναγκών (διατροφής, πόσιμου νερού, κατοικίας, ενδυμασίας κ.ά.) κάτω από το βιολογικά αναγκαίο όριο διαβίωσης.

Την απόλυτη ένδεια καταδεικνύουν οι δείκτες σοβαρής υλικής στέρησης, όπου τα πράγματα είναι ακόμη πιο δραματικά, σύμφωνα με τον συνομιλητή μας, και κινούνται σε υψηλότερα επίπεδα και από αυτά του κινδύνου φτώχειας. Ετσι, ενώ ο κίνδυνος φτώχειας απειλεί το 21,2%, η σοβαρή υλική στέρηση αφορά το 22,2% του πληθυσμού.

Πρόκειται για τις περιπτώσεις ανθρώπων που δηλώνουν οικονομική αδυναμία σε τουλάχιστον 4 από τις 9 περιπτώσεις που είναι: πληρωμή ενοικίου ή λογαριασμών, επαρκής θέρμανση, αντιμετώπιση απροσδόκητων εξόδων, κατανάλωση κρέατος-ψαριού-ή ισοδύναμου πρωτεΐνης κάθε δεύτερη μέρα, μιας εβδομάδας διακοπών μακριά από το σπίτι τον χρόνο, κατοχής αυτοκινήτου, πλυντηρίου ρούχων, έγχρωμης τηλεόρασης, τηλεφώνου.

86 εκατομμύρια Ευρωπαίοι σε κίνδυνο φτώχειας

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έθεσε στη διάθεσή μας ο ερευνητής, και στην Ε.Ε. ο κίνδυνος φτώχειας αυξάνεται -σχεδόν κατά μία ποσοστιαία μονάδα από το 2010 ώς το 2016, αγγίζοντας το μη ευκαταφρόνητο 17,3% το 2016-, κάτι που μεταφράζεται στον συγκλονιστικό αριθμό των 86 εκατομμυρίων Ευρωπαίων που απειλούνται με φτωχοποίηση.

Και μπορεί να χωρίζουν τέσσερις μονάδες τον ευρωπαϊκό μέσο όρο από τον ελληνικό (21,2%) κίνδυνο φτώχειας, ωστόσο η αυξανόμενη φτώχεια στην Ε.Ε. ίσως δίνει μια ερμηνεία για την επιτυχία των ακολουθούμενων πολιτικών και την αυξανόμενη δυσφορία των Ευρωπαίων πολιτών όπως αποτυπώνεται όχι μόνο σε δημοψηφίσματα αλλά και σε εκρηκτικές κινητοποιήσεις, με πιο πρόσφατες αυτές για τη σύνοδο G-20 στο Αμβούργο.

Πηγή:https://www.efsyn.gr