ΤΟΜΑΣ ΒΙΖΕΡ: ΕΛΑΦΡΥΝΣΗ ΧΡΕΟΥΣ ΑΛΛΑ ΜΕ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΟΡΟΥΣ!

ΕΛΕΝΗ ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗ

Συγκεκριμένες ομάδες της κοινωνίας, από όλα τα κόμματα, «παίρνουν κομμάτια από την οικονομία», αναφέρει για το πελατειακό καθεστώς ο Τόμας Βίζερ.

Μια συμφωνία για ελάφρυνση του χρέους μετά τον Αύγουστο του 2018 θα οδηγήσει σε επιπλέον υποχρεώσεις της Αθήνας έναντι των δανειστών –κι όχι σε καθαρή έξοδο όπως ελπίζει η ελληνική πλευρά– λέει ο απερχόμενος επικεφαλής του EuroWorkingGroup Τόμας Βίζερ σε συνέντευξή του στην “Κ”. Παρόλο που –όπως λέει– ακόμα δεν έχει συζητηθεί ποια θα είναι η σχέση μεταξύ Ελλάδας και δανειστών από τον Αύγουστο που το πρόγραμμα τελειώνει, ο κ. Βίζερ σημειώνει ότι όλα θα εξαρτηθούν από τις συμφωνίες των δύο πλευρών για τη μείωση του χρέους.

«Εάν υπάρξει περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους μετά το τέλος του προγράμματος, τότε λογικό είναι να επιτευχθεί κάποια περαιτέρω συμφωνία», λέει χαρακτηριστικά υπενθυμίζοντας ότι οι χώρες που έχουν περάσει από μνημόνια έχουν διαφορετική σχέση με τους εταίρους. Σύμφωνα με τους κανόνες οι οποίοι εφαρμόζονται στην Ιρλανδία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Κύπρο –σύντομα και στην Ελλάδα–, η χώρα θα είναι κάτω από μια ενισχυμένη εποπτεία μέχρις ότου το 75% των δανείων επιστραφεί – κάτι που τοποθετείται χρονικά με τα σημερινά δεδομένα γύρω στο 2060! 

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα –που παραμένει άλυτο παρά τα οκτώ χρόνια προγραμμάτων προσαρμογής– είναι, όπως λέει ο κ. Βίζερ, ότι οι ξένες επενδύσεις δεν είναι ευπρόσδεκτες στην Ελλάδα όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. «Μόλις πρόσφατα η Ελλάδα έπαψε να αποτελεί τεράστιο ρίσκο για επενδύσεις καθώς τα τελευταία χρόνια κανένας λογικός επενδυτής δεν θα επένδυε», λέει χαρακτηριστικά.

Για τον κ. Βίζερ ένας βασικός λόγος που οι επενδυτές διστάζουν να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα είναι το δικαστικό σύστημα. «Πόσο βέβαιος μπορεί να είναι ένας επενδυτής ότι θα έχει μία δίκαιη και γρήγορη δίκη αν προκύψει κάποιο θέμα; Βλέπουμε τεράστιες διαφορές στα επίπεδα επενδύσεων σε χώρες όπου υπάρχει γρήγορη και προβλέψιμη νομική διαδικασία έναντι άλλων όπου υπάρχει πιο αργή και λιγότερο προβλέψιμη διαδικασία», προσθέτει κάνοντας σαφές ότι εάν η χώρα θέλει να προσελκύσει νέες επενδύσεις, ώστε να αναπτυχθεί με γοργούς ρυθμούς, απαιτείται να επιταχύνει τις αποφάσεις των δικαστηρίων.

Όμως γιατί δεν έκανε κάτι η τρόικα για αυτό, γιατί δεν πίεσε περισσότερο για μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης; Για τον Αυστριακό αξιωματούχο παρόλο που αυτοί οι τομείς αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους ενός πετυχημένου κράτους, αποτελούν ευθύνη της εγχώριας κυβέρνησης. «Το πρόγραμμα δεν μπορεί να αποτελεί το μέσο με το οποίο αλλάζουν οι συνταγματικοί πυλώνες μιας χώρας», τονίζει.

Ημασταν απροετοίμαστοι για την κρίση

«Πες στον Τόμας ότι αύριο πρέπει να πάει στην Αθήνα και να προετοιμάσει τους Ελληνες για την επίσκεψη στο Βερολίνο», είπε η Αγκελα Μέρκελ στον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στις 20 Μαρτίου του 2015, λίγες ημέρες πριν από την πρώτη επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στην καγκελαρία. Ο Τόμας στον οποίο αναφερόταν η Γερμανίδα καγκελάριος δεν ήταν άλλος από τον Αυστριακό οικονομολόγο κ. Βίζερ, ο οποίος από το 2011 είναι ο επικεφαλής του Euroworking Group, των εκπροσώπων των υπουργών Oικονομικών της Ευρωζώνης που προετοιμάζουν κάθε Eurogroup. Και παρόλο που ο ίδιος βρισκόταν όλα αυτά τα χρόνια στο παρασκήνιο, πολλοί που γνωρίζουν τα γρανάζια της Ε.Ε. τον θεωρούν ως τον πιο ισχυρό άνθρωπο των Βρυξελλών αλλά και τον απόλυτο γνώστη της ελληνικής κρίσης, καθώς από τη στιγμή που ξέσπασε, ο ίδιος βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της οικονομικής πολιτικής της Ευρωζώνης. 

Ο απολογισμός

Στις επτά το απόγευμα της 31ης Ιανουαρίου, λίγες μόνο ώρες μετά τη λήξη της θητείας του, θα βρίσκεται στην πτήση για Βιέννη, αφήνοντας πίσω τα αμέτρητα Eurogroup, τις εκατοντάδες μυστικές συναντήσεις και τις ημέρες που δούλευε 20 ώρες για να κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ. Βγαίνει σε συνταξιοδότηση και στους διαδρόμους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπάρχει μια αμηχανία για το κενό που αναμένεται να αφήσει ο 64χρονος Αυστριακός οικονομολόγος, καθώς δεν είναι μυστικό ότι όταν η μεγαλύτερη κρίση της Ευρώπης χτύπησε το πιο φιλόδοξο εγχείρημά της, το ευρώ, ο Τόμας Βίζερ βρισκόταν στο μηχανοστάσιο προσπαθώντας να κρατήσει τις μηχανές αναμμένες.

Το γεγονός ότι είναι Αυστριακός έχει συμβολική σημασία καθώς η χώρα του σε πολλές περιπτώσεις ήταν το βαρόμετρο της Ε.Ε. ενώνοντας τους σκληροπυρηνικούς Βορείους με τους πιο χαλαρούς Νότιους. Κάτι τέτοιο κλήθηκε να κάνει και ο πνευματώδης κ. Βίζερ που, παρότι ήταν για πάνω από επτά χρόνια ο βασικός διαπραγματευτής όλων των προγραμμάτων προσαρμογής, διατήρησε το καυστικό του χιούμορ καταφέρνοντας συμβιβασμούς την τελευταία στιγμή, όταν όλοι είχαν χάσει την υπομονή ή την πίστη τους. Και αυτό γιατί ο ίδιος είχε την εμπιστοσύνη όχι μόνο του Βερολίνου, των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον, αλλά και της Αθήνας, της Λισσαβώνας, της Μαδρίτης, της Λευκωσίας και του Δουβλίνου.

Η στενή σχέση του Τόμας Βίζερ με την Ελλάδα ξεκινάει πριν από περίπου 11 χρόνια, όταν ο Αυστριακός οικονομολόγος είχε προειδοποιήσει τις Βρυξέλλες να δώσουν περισσότερη σημασία στα στατιστικά της Αθήνας. «Το 2007 συνάδελφός μου στο υπουργείο Οικονομικών στη Βιέννη που παρακολουθούσε τα διεθνή οικονομικά, μου είπε χαρακτηριστικά πως στην Ελλάδα “τα νούμερα δεν βγαίνουν”. Για αυτό και την επόμενη φορά που βρέθηκα στις Βρυξέλλες μετέφερα αυτές τις ανησυχίες στον επικεφαλής της οικονομικής υπηρεσίας της Επιτροπής Μάρκο Μπούτι, αλλά “δεν έγινε απολύτως τίποτα”». Όταν η κρίση ξεσπάει, αποδεικνύεται πως τα ίδια τα κράτη-μέλη και κυρίως η Γαλλία και η Γερμανία δεν επέτρεπαν στην Επιτροπή να κοιτάξει τα στατιστικά τους φοβούμενοι ότι θα έχαναν από την εθνική τους κυριαρχία. 

«Ήμασταν τελείως απροετοίμαστοι για την κρίση», λέει αναφερόμενος στο 2009, καθώς όλη η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης ήταν βασισμένη στο ότι δεν θα μπορούσε να υπάρχει έλλειμμα ισοζυγίου στις τρέχουσες συναλλαγές της Ευρωζώνης αλλά και ότι οι κεφαλαιαγορές δεν θα στέρευαν ποτέ. «Όλα αυτά έγιναν. Συγχρόνως η συνθήκη απαγόρευε οποιαδήποτε διάσωση, για αυτό και πολλοί τότε έλεγαν, τι στο διάολο θα κάνουμε!».

Για τον ίδιο η ελληνική κρίση δεν ήταν δημοσιονομική, όπως υποστηρίζουν πολλοί. Η βασική αιτία εντοπίζεται στο πρόβλημα διοίκησης της χώρας, «οι προσωπικές σχέσεις μετράνε περισσότερο από την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα», λέει. Συγκεκριμένες ομάδες της κοινωνίας, από όλα τα κόμματα, «παίρνουν κομμάτια από την οικονομία», αναφέρει και τονίζει ότι το πελατειακό καθεστώς κυριαρχεί, δίνοντας το παράδειγμα της ΤΡΑΙΝΟΣΕ που έχει χαραγμένο στο μυαλό. Τα 700 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών είχαν αρχικά 1.000 εργαζόμενους. Με το πέρασμα των ετών οι εργαζόμενοι έγιναν 7.000 παρόλο που το μήκος των γραμμών παρέμεινε το ίδιο. «Μπορεί να διατηρήσεις αυτό το μοντέλο μόνον αν κλείσεις την οικονομία σου και δεν επιτρέπεις ξένο ανταγωνισμό. Ολα ξεκινούν από προβλήματα στη διοίκηση και στον καταμερισμό της πίτας και καταλήγουν σε τεράστια χρέη». Και όμως μετά τα οκτώ χρόνια μνημονίου ο ίδιος δεν θεωρεί πως «έχουμε ξεπεράσει ακόμα αυτό το σημείο», όπως και άλλες χώρες δεν έχουν λύσει πλήρως το ίδιο πρόβλημα. 

Το γεγονός ότι τα προγράμματα επικεντρώθηκαν στη δημοσιονομική προσαρμογή και λιγότερο στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις ήταν αναπόφευκτο για τον ίδιο. «Οταν ένας σωλήνας νερού σπάει δεν σκέφτεσαι πώς να τον φτιάξεις με τον ωραιότερο τρόπο, αλλά να βρεις τον πιο φτηνό υδραυλικό και να μαζέψεις τα νερά», λέει χαρακτηριστικά. «Οσο πιο συνεργάσιμη ήταν η ελληνική κυβέρνηση τόσο περισσότερο μπορούσαμε να συγκεντρωθούμε σε λίγες και μεγάλες μεταρρυθμίσεις», λέει ο ίδιος.

Ο «ξένος»

Ο κ. Βίζερ είναι από τους ελάχιστους ανώτατους Ευρωπαίους αξιωματούχους που έχει γνωρίσει όλο το φάσμα του νεότερου ελληνικού πολιτικού συστήματος έχοντας συνεργαστεί και με τους εννέα υπουργούς Οικονομικών από το 2009. Από τον Παπακωνσταντίνου στον Τσακαλώτο, «η σχέση ήταν πάντα ανταγωνιστική, με τους θεσμούς να εκλαμβάνονται πάντα ως ο “ξένος”», λέει χρησιμοποιώντας την ελληνική λέξη. «Για αυτό ο ρόλος μας ήταν τόσο παρεμβατικός ακόμα και σε μικρά θέματα· δεν κάναμε το ίδιο στην Ιρλανδία ή την Ισπανία».   

Για τον κ. Βίζερ όμως το μεγαλύτερο λάθος που έκαναν οι Ευρωπαίοι ήταν ο ίδιος ο σχεδιασμός της τρόικας. «Έπρεπε να είχαμε σχεδιάσει κάτι διαφορετικό. Έχοντας τρεις οργανισμούς αναμεμειγμένους δημιουργήσαμε πολύ ανταγωνισμό ανάμεσά τους αλλά και ζήλιες. Το πιο αποτελεσματικό θα ήταν να υπάρχει ένας θεσμός, αλλά ποιος θα ήταν αυτός;» αναρωτιέται ακόμα και σήμερα. 

Το δικό του προσωπικό λάθος ήταν ότι δεν κατάλαβε από το πρώτο πρόγραμμα πόσο αναγκαία ήταν μία αναδιάρθρωση του χρέους. «Αν είχαμε μία αναδιάρθρωση του χρέους και πιο συνεργάσιμους ΄Ελληνες ομολόγους, τότε πολλά πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Έπρεπε δυστυχώς να μάθουμε με τον δύσκολο τρόπο».

Η διαπραγμάτευση του 2015 και ο ρόλος Βαρουφάκη

Το γεγονός ότι η Ευρωζώνη ήταν πολύ καλύτερα προετοιμασμένη και μία πιθανή έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ δεν θα είχε τόσο τραγικές συνέπειες για την Ευρωζώνη προσπάθησε να εξηγήσει ο Τόμας Βίζερ, ένα μεσημέρι Κυριακής τον Μάρτιο του 2015, όταν βρέθηκε εκτάκτως και μυστικά στο σπίτι του Γιάνη Βαρουφάκη με τους Γιάννη Δραγασάκη, Γιώργο Σταθάκη, Νίκο Θεοχαράκη (εκπρόσωπο τότε στο Euroworking Group) και Γιώργο Χουλιαράκη. Εκεί εξήγησε αναλυτικά τι θα γινόταν, βήμα προς βήμα, αν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ και τι έπρεπε να παρουσιάσουν για να είναι πετυχημένη η πρώτη συνάντηση στην καγκελαρία, που θα ακολουθούσε σε λίγες ημέρες. Αλλωστε, η ίδια η Μέρκελ του είχε ζητήσει να κάνει αυτή την ενημέρωση. 

Όμως από τότε ο κ. Βίζερ γνώριζε ότι η ελληνική κυβέρνηση το 2015 δεν είχε την πρόθεση να διαπραγματευθεί σοβαρά. «Ξόδευαν τον χρόνο μας, οι παρατάσεις ήταν σχεδιασμένες να είναι κοροϊδία», λέει χαρακτηριστικά. «Ένα από τα βασικά μέλη της κυβέρνησης μου είχε πει εκείνο το διάστημα ότι η πρόθεσή τους ήταν να σπαταλήσουν τον χρόνο, καθώς στο τέλος εμείς θα υποκύπταμε και θα τους δίναμε τα χρήματα έτσι και αλλιώς χωρίς να κάνουν τίποτα. Τότε του είχα πει, σταμάτα να ονειρεύεσαι».

«Συλλογική απόφαση»

Για τον ίδιο τα 80 δισ. ευρώ που ισχυρίζονται κάποιοι ότι στοίχισε η διαπραγμάτευση του Γ. Βαρουφάκη δεν είναι ψέμα, αλλά όχι και αποκλειστική ευθύνη του τέως υπουργού. «Αν κανείς υπολογίσει την όλη καταστροφή της κεφαλαιακής αξίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αυτό πιθανότατα να είναι αλήθεια, αλλά δεν θα το προσωποποιούσα με αυτό τον τρόπο. Η ελληνική κυβέρνηση τότε τόνιζε ότι οι χειρισμοί της ήταν αποτέλεσμα συλλογικής απόφασης».

Ο ίδιος μετά το δημοψήφισμα του Ιουλίου ήταν πεπεισμένος ότι «είχε έρθει το τέλος». Ακόμα και σήμερα δεν ξέρει τι μεσολάβησε για τη στροφή 180 μοιρών του ΄Ελληνα πρωθυπουργού. «Μπορεί να παρεξηγήσαμε τελείως τον σκοπό του δημοψηφίσματος, ακόμα παραμένει ένα μυστήριο, μήπως ήταν καθολική επιφοίτηση;», αναρωτιέται με το καυστικό του χιούμορ.

Όσον αφορά τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και κατά πόσο η πρότασή του για προσωρινή έξοδο από την Ευρωζώνη ήταν μέρος μίας διαπραγματευτική τακτικής ή πραγματική του επιθυμία, ο κ. Βίζερ λέει πως «είναι τόσο έξυπνος διαπραγματευτής που δεν θα μάθουμε ποτέ». Εχοντας συνεργαστεί μαζί του επί χρόνια, λέει πως οι κινήσεις του Γερμανού πολιτικού ποτέ δεν είχαν ως αφετηρία μία προσωπική εχθρότητα αλλά επειδή «ήταν πάντα τόσο ένθερμος υποστηρικτής της Ε.Ε. εκνευριζόταν με τους ανθρώπους που θεωρούσε ότι τη βλάπτουν».

Τα δύο μυστικά σχέδια για Grexit

Από τον Ιανουάριο του 2012 «υπήρχε έντονη αίσθηση ότι ο κίνδυνος ήταν πολύ μεγάλος, ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να βγει από το ευρώ και όλοι ήθελαν να είναι προετοιμασμένοι για αυτό το ενδεχόμενο», θυμάται ο κ. Βίζερ. Ο λόγος ήταν ότι «είχαν ήδη περάσει μερικά χρόνια που η συνεργασία με τις ελληνικές αρχές ήταν πολύ περιορισμένη». Μαζί με τον Γέργκ Ασμουσεν της ΕΚΤ, τον Πόουλ Τόμσεν του ΔΝΤ και τον Μάρκο Μπούτι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ανατίθεται από τα κράτη-μέλη υπό απόλυτη μυστικότητα η σύνταξη του «σχέδιου Ζ». 

Η πολυσέλιδη έκθεση που κρατούσε μέχρι πρόσφατα στο ντουλάπι του γραφείου του περιέγραφε αναλυτικότατα τι θα συνέβαινε σε περίπτωση που η Ελλάδα έφευγε από το ευρώ, πώς θα φτιαχνόταν ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα από την αρχή και πώς θα εξασφαλιζόταν η υπόλοιπη Ευρωζώνη από το σοκ που θα δημιουργούσε μία τέτοια αποχώρηση. Το σχέδιο ήταν πολύ απλά σχεδιασμένο και περιείχε την προετοιμασία νομισματικής πολιτικής για τους τελωνειακούς και συνοριακούς ελέγχους αλλά και παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.

Το θρίλερ

Η Ν.Δ. εκλέγεται τον Ιούνιο του 2012 και ο τότε πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς αμέσως κάνει στροφή από την αντιμνημονιακή του ρητορική ξεκινώντας να εφαρμόζει μία σειρά από μέτρα που εκκρεμούσαν. Και ενώ στην Αθήνα δούλευαν πυρετωδώς για την ολοκλήρωση των προαπαιτούμενων, ο κ. Βίζερ αποκαλύπτει σήμερα ότι ακόμα και στα μέσα φθινοπώρου, μήνες μετά την εκλογή Σαμαρά, υπήρχε έντονο το ενδεχόμενο του Grexit, καθώς το Βερολίνο δεν έχει πειστεί αν θα ήταν καλύτερη για την Ευρωζώνη η παραμονή της Ελλάδας ή όχι.

«Έγιναν κάποιες συζητήσεις εκείνο το διάστημα που νομίζω έπεισαν τους βασικούς παίκτες να κάνουν άλλη μία προσπάθεια για να παραμείνει η Ελλάδα στο ευρώ εξαιτίας των συνεπειών στην υπόλοιπη Ευρωζώνη. Η αίσθησή μου ήταν ότι για μερικούς οι αρνητικές επιπτώσεις από μία έξοδο της Ελλάδας έπαιξαν τον καθοριστικό ρόλο».

Τρία χρόνια αργότερα, την άνοιξη του 2015 όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αναλάβει την εξουσία και οι διαπραγματεύσεις δεν οδηγούσαν πουθενά, ο Τόμας Βίζερ –και ένας στενός κύκλος συνεργατών– καλείται για άλλη μία φορά από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης και τους θεσμούς να συντάξει το σχέδιο σε περίπτωση που η Ελλάδα τελικά βγει από το ευρώ. «Ήθελαν να βεβαιωθούν ότι οι συνέπειες από μια πιθανή έξοδο θα ήταν όσο το δυνατόν πιο περιορισμένες», λέει ο κ. Βίζερ και προσθέτει πως η διαφορά από το 2012 ήταν ότι το σχέδιο του 2015 επικεντρωνόταν περισσότερο στην Ελλάδα και λιγότερο στην Ευρωζώνη. «Το οικονομικό περιβάλλον ήταν πολύ βελτιωμένο και ως εκ τούτου οι επιπτώσεις εκτός Ελλάδος θα ήταν προφανώς λιγότερο έντονες», καταλήγει.

Πηγή: kathimerini.gr